Het grote probleem met de gevestigde burgerlijke media is niet enkel de flagrante leugens die ze propageren, maar vooral het perspectief vanwaaruit ze naar de maatschappij kijken en erover berichten. Het is in vele gevallen zelfs geen bewuste keuze van de journalist, het is vanzelfsprekend dat de mainstream media de belangen van de heersende klasse weerspiegelt, Marx kwam immers in zijn tijd reeds tot de conclusie dat de heersende ideologie in elke maatschappij die van de heersende klasse is.
In Vlaanderen is het meest verspreidde mediakanaal wellicht Het Laatste Nieuws met zijn HLN.be Mobile nieuwsap, heel populair onder arbeiders. Maar ook de andere grote merken gaan fundamenteel niet anders te werk.
Bovendien wordt het internationale nieuws, voorgekauwd door grote persagentschappen die privébezit zijn van grote kapitalisten, dagelijks voorgeschoteld aan de vele broodschrijvers die het medialandschap bevolken. Iets wat beschouwd wordt als een nieuwskanaal, vervult op die manier de taak grenzen af te bakenen van een ideologisch kader waarbinnen de bevolking geacht wordt te denken.
We zouden op basis van de niet aflatende stroom van dergelijke berichtgeving dagelijks artikels kunnen schrijven over hoe de ideologie van de heersende kapitalistenklasse onderhouden wordt in de hoofden van de werkende klasse, maar laat ons twee voorbeelden van de laatste maand nemen om ons punt te illustreren.
"Franse moeder slaat, wurgt en trekt kind aan zijn haren in trein"
Op 8 december publiceerde HLN een artikel met bovenstaande titel.
“Een 42-jarige vrouw is zaterdagmiddag aangehouden omdat ze haar 6-jarige zoontje mishandelde in een trein bij Parijs. Geschokte passagiers sloegen alarm toen ze zagen hoe de vrouw buiten zinnen raakte, meldt Le Parisien.”
Tijdens het avondmaal spreekt een vrouwelijke collega, die zelf pas een half jaar geleden beviel, zich uit over dit bericht, dat ze op haar nieuwsapp krijgt voorgeschoteld. Terecht natuurlijk, kindermishandeling is verwerpelijk en moet bestreden worden. Het probleem hiermee is echter dat een gebeurtenis op microschaal wordt uitvergroot en de oorzaak bij een individu wordt gelegd, zonder enige maatschappelijke context te geven waarbinnen zulke tragische gebeurtenissen tot stand komen. Wat centraal staat is de morele verwerping van kindermishandeling en vooral het stigmatiseren van de moeder. Dit losstaand van tijd en ruimte, alsof god het ooit zo geïnstalleerd heeft en wij zondaars ons maar gewoon aan deze simpele, rechtvaardige regels
te houden hebben. Voor het idee dat iemand die slachtoffers maakt ook zelf slachtoffer zou kunnen zijn of dat het mogelijk is de controle over jezelf te verliezen, is geen plaats in dit soort sensatiebeluste zwart/wit redeneringen. De regels zijn voor iedereen dezelfde luidt het antwoord dan doorgaans.
Maar is dat wel zo? Is het daarom dan dat we in 2018-19 in Frankrijk een massale beweging zagen van de gele hesjes die protesteerden tegen de hoge brandstofprijzen opgelegd door energiereuzen en hoge belastingen en “besparingen” opgelegd door de Franse staat. Kwam de massale “blokkeer alles” beweging dit jaar dan voort uit het feit dat iedereen gelijk is voor de wet?
Ondertussen zijn de brandstofprijzen nog gestegen en die van vele andere levensnoodzakelijke producten ook. Daarom moet je nog geen kinderen gaan mishandelen zullen velen antwoorden, en terecht. Maar de verontwaardiging die met dit soort berichten wordt uitgelokt is echter zeer selectief en heeft als onderliggend doel de oorzaken voor de maatschappelijke malaise bij machteloze individuen te leggen; als iedereen nu eens gewoon deed wat hoort, de regels naleven, geen geweld gebruiken, gaan werken en ’s avonds uitgeput bij een inhoudsloos TV-programma in slaap vallen, vriendelijk, begrijpend en meegaand zijn, los van de concrete omstandigheden die je leven bepalen, dan komt alles vanzelf goed. Niet dus.
Uiteindelijk weet iedereen die het wil inzien uit ervaring dat de dagelijkse realiteit waarin we ons bevinden zich niet laat onderwerpen aan onze wil. “De omstandigheden bepalen het bewustzijn” schreef Marx, niet andersom. Marxisten zien de oorzaak voor dit verwerpelijk gedrag van een moeder ten opzichte van haar kind dus in de omstandigheden waarin zij zelf leeft. Zij reageert vanuit een diepe maatschappelijke frustratie, die ze niet bewust gecreëerd heeft en mogelijk niet eens zelf begrijpt. We weten eigenlijk niets over de vrouw, net zoals degenen die in eerste plaats kozen om over het voorval te berichten. Dat het geen dame uit de gegoede klasse is, met een succesvolle carrière en privé kinderverzorgster(s) is echter heel waarschijnlijk.
Hoe dan ook, zowel kind als moeder hebben hulp nodig in dit geval, maar in de huidige besparingslogica die in Frankrijk - en zo goed als overal - reeds decennia de welvaartsstaat ondergraaft ten gunste van multimiljonairs, is daar steeds minder plaats voor.
Een snelle AI-vraag brengt ons trouwens bij de verbijsterende vaststelling dat de wetgeving rond kinderarbeid in Frankrijk dateert van 2001, onder de regering van sociaal democraat Jospin. De Franse staat bestrijdt nog steeds kinderarbeid, alleen niet op een doortastende manier blijkbaar. Georganiseerde uitbuiting van kinderen door welgestelden blijkt om een of andere reden niet echt hun grootste zorg.
Een heel ander bericht, maar met een gelijkaardige boodschap, vraagt een paar dagen later onze aandacht:
“Bij ons is ze ziek en intussen gaat ze elders afwassen. Dat is toch ook fraude?”
Steeds meer mensen oefenen blijkbaar tijdens ziekteperiode toch een flexi-job uit, zegt HLN.
“Terwijl ze bij ons te ziek was om de afwas te doen, kon ze dat wel bij een ander.” Een West-Vlaamse horeca-uitbaatster reageert misnoegd nadat haar voltijdse afwasser een ziektebriefje indiende, maar wel potten en pannen bleef schrobben in een andere zaak als flexi. Kan en mag dat zomaar? vraagt HLN zich af. De mening van een expert wordt erbij gehaald en het verdikt luidt als volgt “Als je arbeidsongeschikt bent op locatie A, dan ben je even arbeidsongeschikt op locatie B.”
Wederom geen hogere wiskunde die hier wordt toegepast. Men ervaart zulk een idee als pure logica. Wat is dan het probleem? Zoeken we geen spijkers op laag water?
Ook hier wordt ingezoomd op een verkeerde beslissing van individuen zonder de context te kennen. Er wordt duidelijk gesuggereerd dat werknemers misbruik maken van de ziekenzorg en dan nog wel om - stel je voor - te gaan werken!
Dat het hele systeem van flexijobs, die je doet omdat je niet genoeg verdient op je reguliere job, dit soort zaken in de hand werkt, is blijkbaar geen bedenking waar de expert voor betaald wordt. Ook de regering evalueert het flexijobsysteem zodanig positief dat ze het vanaf april 2026 uitbreidt naar alle sectoren.
Als je wil voorkomen dat dit soort fraude met ziektebriefjes voorvalt, zou het logisch zijn ervoor te zorgen dat een persoon op een deftige manier kan leven van het loon dat hij/zij verdient bij het uitoefenen van een wettelijke fulltime job van 36 uren per week. Dat vele producten sinds 2008 verdubbelden in prijs of zelfs meer, dat wonen alleen al bij vele tweeverdieners rond de 40 procent van hun inkomsten in beslag neemt, dat er al jaren geleden aan onze index geprutst is en dat men eigenlijk stelselmatig probeert de index en allerlei verworvenheden die collectief werden afgedwongen in het verleden te “hervormen” (lees af te bouwen) wordt allemaal buiten beschouwing gelaten.
Een aantal mensen doen ook een flexijob omdat ze meer luxe willen, luxe waarvoor ze met hun normale loon niet toekomen. Luxe waarvan men soms het nut in twijfel kan trekken, maar opgedrongen wordt via reclame en aan een explosieve en agressieve opmars bezig is sinds het gsm gebruik veralgemeend werd.
De drang naar consumptie is iets dat vooral gevoed wordt door de verstikkende vervreemding die het kapitalisme met zich meebrengt. Het doel van het leven lijkt individuele verrijking en luxe. Gemiddeld tussen de 3.000 en 10.000 reclameboodschappen kruisen dagelijks ons pad. In deze digitale tijden zien we het grootste deel ervan, al dan niet gepersonaliseerd, op de mobiele winkel die velen onder ons de ganse dag in de hand houden, letterlijk en figuurlijk. Maar geen nood, een deel van de reclame kan je vermeiden, door te betalen… Nooit waren er meer communicatiemiddelen, maar ook depressies, burn outs, mentale problemen en ga zo maar door. Ook mensen “terug in ballans” brengen is vandaag booming business waar ook weer media en reclame een vette kluif aan hebben.
Zeggen we nu dat het allemaal oké is wat die mensen, waarover HLN schrijft, doen? Geenszins. Het punt dat we hier willen maken, is dat grote media kanalen commerciële bedrijven zijn die berichtgeving brengen die grotendeels past binnen het “liberale vrijemarkt denken”, de ideologie van de heersende klasse dus.
Sinds de jaren 1990 zien we in Vlaanderen, net zoals op vele andere plekken en ook inde rest van België, een toenemende commercialisering van het medialandschap. Grote mediagroepen die kranten, tijdschriften,TV-kanalen, nieuws apps, websites, etc. beheren als een commercieel bedrijf.
Net zoals een ander commercieel bedrijf moeten die mediabedrijven opbrengen voor aandeelhouders en investeerders. Dit heeft de focus verlegd naar spectaculaire berichtgeving, entertainment, sport, reclame en andere lucratieve zaken, ten koste van objectiviteit en onderzoeksjournalistiek. Onderandere in de VS was dit al langer het geval, maar sinds de eerste ambtstermijn van Trump en de toenemende invloed van alt right en conservatisme op de mainstream, blijkt moraliserende sensatiejournalistiek ook hier aan invloed te winnen.
Voor een laatste voorbeeld kijken we even over de taalgrens. In aanloop naar de drie opeenvolgende stakingsdagen zond RTL een TV-reportage uit die wederom tot veel verontwaardiging leidde. Zowel selectieve als oprechte. Is het dan verkeerd om op televisie in prime time te laten zien dat er in Wallonië mensen zijn die al jaren van een uitkering leven en rechtuit zeggen dat ze niet willen gaan werken?
Op zich niet, maar aan de context kan men zien dat dit een poging was een negatieve impact te hebben op de mobilisaties van de vakbonden en de aandacht opnieuw te richten op de zogezegd andere cultuur in de verschillende taalgemeenschappen. Men had het anders kunnen kaderen en bijvoorbeeld ook een zelfstandige met een creatieve boekhouder, wiens partner een uitkering geniet, aan het woord kunnen laten. Of een politicus die naast zijn overmatig bezoldigd ambt ook advocaat is en een resem
bezoldigde functies heeft in beheerraden van bedrijven, los van waar die liggen t.o.v. de taalgrens. Of iemand die anderen betaald om met geld dat hij niet nodig heeft te speculeren op de beurs, om nog meer geld te vergaren dat hij niet nodig heeft. Maar nee, dat gebeurt niet in het openbaar en zulke zaken worden dan ook zelden belicht. Ook de timing duidt erop dat dit programma bedoeld was om de vakbondsmobilisatie te dwarsbomen en de hardwerkende mensen nog maar eens te doen geloven dat ze meer en harder moeten werken omdat er profiteurs zijn die niks willen doen en op andermans kosten leven.
Dat laatste is ironisch gezien nog waar ook, maar dan helemaal aan de andere kant van de maatschappelijke ladder.
Het is doordat kapitalisten zelf de bakens uitzetten en bewust het “maatschappelijk debat” sturen via hun media, dat werkende en werkloze mensen mekaar de schuld geven van wat de echte profiteurs boven hun hoofd allemaal aanvangen met de maatschappij en de planeet waarop we allemaal moeten samenleven.
Moralisme dat zich los van de context manifesteert en zich voorstelt als eeuwige, goddelijke waarheid, is een gevaarlijk wapen in handen van politici en ondernemers om goedgelovige mensen een beleid te doen steunen dat er op gericht is naïviteit, gehoorzaamheid en uitbuiting in stand te houden. Het
is het favoriete onderdrukkingsmiddel van narcistische machtswellustelingen zoals Trump en zijn entourage, maar ook van vele anderen die in “onze media” als democraten en weldoeners worden voorgesteld.
Net omdat de commerciële media niet het algemeen belang, maar het overleven van de huidige (wan)orde bestendigen, zijn ze in de kern antisociaal. De arbeidersbeweging heeft sinds haar ontstaan steeds haar eigen media gebruikt als megafoon in de klassenstrijd. Veel linkse media zijn door de jaren heen echter opgeslokt door commercialisering en hebben zich ideologisch ook neergelegd bij het overheersende narratief dat “het vrije westen het summum van de beschaving is” en het patronaat onze “sociale partners” is.
Wie begrijpt dat beschaving pas mogelijk is wanneer de omstandigheden worden geschapen om ze te doen openbloeien en daarvoor een sleutelrol is weggelegd voor de arbeidersbeweging door de toe-eigening van de productiemiddelen, is bij ons aan het juiste adres. Vonk, Révolution en alle media van de RCO/OCR publiceren graag getuigenissen, oproepen, verslagen en dergelijke meer van acties en gebeurtenissen die op een of andere manier relevant zijn in de stijd voor socialisme en het doorbreken van de kapitalistische hegemonie. We hebben media nodig die ons bevrijden, niet die onze ketenen doen vergeten en ons doen vereenzelvigen met de klassenvijand.
Door meer discussie met de uitgebuite lagen van de bevolking, met behulp van onze eigen propaganda- en agitatiemedia, kunnen we de aanwezige wil om te vechten voor een rechtvaardige en menswaardige samenleving voor iedereen, helpen organiseren, op de voorgrond doen treden en voorzien van een weid gedragen programma voor een radicale sociale revolutie richting communisme.