Op 17 november kregen de vakbondsafgevaardigden van ABVV bij Opel een aangetekende brief waarin ze werden aangemaand om een poortblokkade op te heffen. De werkgever meende dat de actie onrechtmatig was omdat ze in strijd zou zijn met de afgesloten herstructurerings-cao’s die de vakbondsafvaardiging verplicht tot sociale vrede (sic) en omdat ze dreigde onherstelbare schade toe te brengen. Indien aan het verzoek geen gehoor werd gegeven, zou Opel de vakbondsafgevaardigden persoonlijk aansprakelijk stellen. De actie werd afgeblazen.
Sociale vrede: voor wie?
Wanneer collectieve arbeidsovereenkomsten worden gesloten, dan zijn de ondertekenende partijen hierdoor gebonden. In principe kunnen zij zelfs afspreken dat, in geval van niet-naleving, een schadevergoeding moet worden uitgekeerd. In de praktijk gebeurt dat echter niet. Maar zelfs wanneer er niets is afgesproken, gaat men er van uit dat de partijen gebonden zijn tot de vredesplicht. Dat wil zeggen dat zij gedurende de looptijd van de CAO die ze hebben ondertekend hiertegen geen actie zullen voeren.
Deze vredesplicht wordt echter nergens expliciet in de wet vermeld. Het is dus slechts een beginsel dat door een meerderheid van de juristen wordt aanvaard. Een ander niet onbelangrijk punt is dat de vredesplicht alleen maar geldt voor de ondertekenaars van de CAO. Doorgaans is dit de secretaris. In zoverre de vakbondsafgevaardigden de CAO niet mee hebben ondertekend (wat ze ook niet moeten doen), zijn zij er niet door gebonden. In geval van een staking die strijdig is met een cao-bepaling (bijvoorbeeld het negeren van de verplichting tot stakingsaanzegging) kunnen zij niet worden ontslagen om dringende reden. In dit geval werd de sociale vrede dus ingeroepen tegen personen die er niet door gebonden waren.
Het sterkste is echter dat werkgevers vaak de mond vol hebben over sociale vrede, maar zelf niet zonder zonden zijn. In menige cao staan werkzekerheidsclausules. De werkgevers in een sector verbinden zich ertoe om gedurende een bepaalde periode niemand te ontslaan. Er zijn echter veel gevallen bekend waarbij werknemers aan de deur werden gezet en de werkgevers hiervoor geen verantwoording moesten afleggen van de rechtbank. Het heet dan dat het een middelenverbintenis betreft en geen resultaatsverbintenis. De werkgever moet er alleen maar naar streven om de werkgelegenheid te garanderen.
…en de aansprakelijkheid
In principe kan eenieder aansprakelijk worden gesteld in zoverre hij een fout heeft begaan, deze fout schade heeft berokkend en er een oorzakelijk verband bestaat tussen de fout en de schade.
Zo is het evident dat een actievoerder die oproept om werkwilligen aan te vallen hiervoor niet alleen op het matje kan worden geroepen door de strafrechter wanneer er werknemers worden gemolesteerd, maar ook voor de schade zal moeten opdraaien. Wat echter wanneer een vakbondsafgevaardigde zich beperkt tot het organiseren of coördineren van een stakingspost? Het lijkt weinig correct om hen dan lastig te vallen.
Volgens het Freedom of Association Committee van de Internationale Arbeidsorganisatie moet alleszins zeer voorzichtig worden omgesprongen met aansprakelijkheidsvorderingen. Het comité stelt bijvoorbeeld dat er geen sancties (en dus ook geen schadevergoedingen) kunnen worden opgelegd behalve wanneer de gewraakte handeling strafrechtelijk kan worden gesanctioneerd.
Indien de stakingspost niet vredelievend is, kan de werkgever uiteraard naar de rechter stappen om de poortblokkade te laten opheffen. Opel heeft dit niet gedaan. Waarom?
Indien men de rechtbank inschakelt, bestaat het risico dat de eis wordt afgewezen. Nu dreigt men alleen maar met een vordering tot schadevergoeding. Men spreekt ook niet alle actievoerders aan maar beperkt zich tot een aantal ervan, namelijk de vakbondsafgevaardigden. In Frankrijk noemt men dit la théorie des meneurs. De leiders van de actie worden geviseerd en onder zware psychologische druk gezet. De anderen blijven buiten schot. Een bijkomend voordeel is dat er – indien de vakbondsafgevaardigden beslissen de actie af te blazen – tweespalt wordt gecreëerd. Een aantal die-hards die niet met een aansprakelijkheidsvordering werden geconfronteerd, zullen de opgevers misschien verwijten maken.
La lutte continue…maar de tactieken wijzigen voortdurend.