Als je vandaag, bijna 30 jaar na de val van de muur, Berlijn bezoekt krijg je een zeer eenzijdig beeld voorgeschoteld van het verleden. Busladingen scholieren uit alle uithoeken van Duitsland worden gedropt bij het “Museum van de voormalige DDR”, waar ze een karikatuur van het voormalige Oostblok te zien krijgen. Dat de rijke Duitse cultuurgeschiedenis niet zomaar te herleiden is tot het “Goede Westen” tegenover het “Foute Oosten” komt veel minder aan bod.

Eén van de belangrijkste dichters van de DDR

De dichter Heinz Kahlau wordt beschouwd als het wonderkind van zijn generatie. Hij werd in een arbeidersgezin geboren in Potsdam in 1931. Hij begint zijn carrière als ongeschoold arbeider. Hij verhuist in 1949 naar Berlijn, sluit zich aan bij de SED (Socialistische Einheitspartei Deutschlands. Na de Tweede Wereldoorlog versmolten de communistische partij en de sociaaldemocratische partij van de DDR tot één partij) en wordt door Bertold Brecht aangenomen als leerling van zijn theater. Hij ontpopt zich al vlug tot een veelzijdig talent: hij schrijft toneel, filmscenario’s, gedichten en kindertheater. Hij stort zich met overgave op agitprop teksten en wordt er zeer populair mee. Wanneer in 1956 de Hongaren in opstand

komen schrijft hij er kritische gedichten over. Iemand uit zijn vriendenkring verklikt hem bij de Stasi en hij wordt opgepakt. Zoals zovelen uit die tijd stemt hij er noodgedwongen mee in om hun informant te worden. Dit duurt tot hij in 1963 bij een bezoek aan West-Duitsland door de West Duitse politie wordt opgepakt en van spionage beschuldigd, wat hem voor de Stasi verder onbruikbaar maakt.
Hij ligt moeilijk bij sommige Westerse intellectuelen: hij was geen vervolgde dissident, hij liep niet over naar het Westen, hij maakte zelf na de val van de muur bekend dat hij van 1957 tot 1964 voor de Stasi gewerkt had. Ondanks alles bleef Kahlau loyaal, hij geloofde in het communisme, het nastreven van socialistische levensomstandigheden voor iedereen was voor hem het belangrijkste.

Eén van zijn meest populaire gedichten was:

De Revolutionair

Hij zit slechts stil om te denken. Hem kan geen Rothschild ooit kopen
Hij vindt dat niets hem echt deert. Hem raakt geen paapse magie,
Hij heeft omdat het hem ver brengt Hem kan geen dokter genezen
De vlucht van de vogel geleerd. Hij vraagt slechts: wie tegen wie?

Hij is, pas tien, al gevaarlijk Hij vindt zijn naam onbelangrijk
hij is, al tachtig, oké hij houdt hem liever obscuur-
Hij is als water geduldig Echter de naam van de vijand
hij sleurt nog ijsbergen mee schrijft hij ons ’s nachts op de muur

Hem is geen middel te listig Hij valt, als hij struikelt naar voren
als hij zich handhaaft daardoor nooit echter op zijn gezicht
Hij krijgt in water zelfs vinnen Hij straft zichzelf als hij fout is,
Wordt amfibie in het goor. Meer dan het strengste gericht

Hij denkt niet na, hij denkt verder Hij houdt niet op als hij dood is,
Hij doet niet mee, hij doet voor Ook niet verstrooid in de wind,
Hij is nooit schaap, altijd herder Hij zet zich vast in de hersens,
Hij telt niet wat hij verloor. Tot ze zijn zaak zijn gezind.

Hij was-is- zal overleven
Alles wat tegen hem woedt
Hij is door niets te vervangen
Zonder hem komt het nooit goed.

Het leven van Red Rosa

Als je op een laagdrempelige manier kennis wil maken met de ideeën van de revolutionaire Rosa Luxemburg dan ben je bij Kate Evans aan het goede adres. Haar graphic novel is niet alleen een lust voor het oog en met zeer veel détail vormgegeven, ze laat je ook meekijken in het hoofd van Rosa, je leert spelenderwijze hoe haar politieke gedachten vorm krijgen. Ze slaagt er wonderwel in om de gedrevenheid, inzet, moed en intelligentie van het hoofdpersonage tot leven te wekken. Kate Evans is meer dan een uitstekende auteur, ze is ook politiek activiste en dat merk je. Alle gesprekken en citaten zijn afkomstig uit teksten die Rosa Luxemburg geschreven heeft, of uit speeches die ze hield. Om het met de woorden van Rosa te zeggen: “ik wil het effect van een donderslag teweeg brengen bij mensen, hun geest beïnvloeden met mijn visie”.In een addendum achteraan staat nog verdere uitleg. Het is een uitnodiging om het boek kritisch te bekijken en om in de geschriften van Luxemburg zelf te duiken. Het eindigt ook niet met de beelden van haar gruwelijke moord maar met de evocatie van betogers die overal ter wereld hulde brengen aan Rosa Luxemburg, heldin van het volk die tot haar laatste snik stand hield. De literaire recensent van de Britse kwaliteitskrant “The Guardian” Steve Bell vond het in één woord briljant, het beste wat hij het voorbije jaar gelezen had. Een aanrader en een mooi cadeautje voor jezelf!

----------------------------------------------------------------------------------------
“Blanke man: een selectie uit de poëzie van Heinz Kahlau, vertaald door Geert Van Istendael en Koen Stassijns – EPO 2002; “Red Rosa” a graphic biography of Rosa Luxemburg, door Kate Evans -Verso, New Left Books, 2015