Het initiatief rond Jef Sleeckx voor een nieuwe linkse politieke beweging kreeg in Antwerpen meer vorm via een debat met syndicalisten. Volgens een van de organisatoren is het initiatief totnogtoe in Antwerpen het verst gevorderd. En er kwam inderdaad een honderdtal mensen opdagen, waaronder verschillende vakbondsmilitanten die verlangen naar een duidelijk links politiek alternatief dat de belangen van de werkende klasse verdedigt.

Dit debat was dan ook georganiseerd door enkele syndicalisten zoals Luc Van De Weyer en Ken Frans. Naast Jef Sleeckx zetelden drie vakbondsmensen in het panel: Bruno Verlaeckt (voorzitter van De Algemene Centrale Antwerpen-Waasland), Ferre Wyckmans (algemeen secretaris LBC-NVK) en Gert Wenselaers (secretaris bij BBTK Antwerpen en ook lid van SP.a Rood). Zij steken hun nek uit door op dit debat zo prominent te figureren. Binnen het ABVV woedt momenteel een discussie over de verhouding met de SP.a. Door op deze bijeenkomst een specifiek politiek standpunt te verdedigen, zelfs in eigen naam, nemen deze syndicalisten moedig stelling in die discussie.

Dat de SP.a(-leiding) kop van jut was, laat zich raden. Bruno Verlaeckt beet de spits af met de volgende uitspraak: “Ik neem deel aan dit debat uit opportunisme. Niet persoonlijk opportunisme, maar vanuit de vakbond. Want nooit is meer gebleken dat een vakbond een politieke spreekbuis nodig heeft dan nu. Er zit ruis op onze spreekbuis. De SP.a is de meest aangewezen partij, die eigenlijk het dichtst bij de vakbond zou moeten staan. Maar de sociaal-democratie wil vandaag enkel de uitwassen van de markt verzachten, in plaats van de markt terug te dringen. De SP.a heeft daardoor haar achterban voor een stuk achtergelaten.” Ook de andere panelleden lieten zich scherp uit over de SP.a-leiding. Gert Wenselaers zei dat de SP.a-leiding zich teletubbies laat noemen maar dat ze beter teleyuppies zouden zeggen. En Ferre Wyckmans had een voorstel voor Xavier Verboven. Die kreeg op 1 mei van Johan Vande Lanotte een rode megafoon zodat Verboven “ook na zijn pensioen zijn stem kan laten horen”. Ferre Wyckmans stelde voor dat Verboven aan Vande Lanotte een hoorapparaat zou geven zodat die beter kan horen wat er bij de werkende mensen leeft.

In de kritiek op de SP.a-leiding kwamen alle panelleden overeen, niet alleen met elkaar maar ook met de overgrote meerderheid binnen de arbeidersbeweging. Dat een andere politiek nodig is, daarover twijfelde geen van de sprekers, en bij uitbreiding geen van de aanwezigen. Over de vraag ‘hoe?’, liepen de meningen echter uiteen. Volgens Ferre Wyckmans is een andere politiek nodig, maar hij betwijfelt of dit mogelijk is. In tegenstelling tot Bruno Verlaeckt vindt hij dat je als syndicale organisatie wel een politiek kanaal nodig hebt, maar geen politieke arm. “Wij staan open voor alle democratische partijen die de standpunten van de christelijke arbeidersbeweging willen vertalen.”

Gert Wenselaers vindt dat we ons juist moeten richten naar de SP.a. De basis van de SP.a is het immers niet steeds eens met de top. Daarom dat een verlinksing wel degelijk mogelijk is. Bovendien stelt hij zich vragen bij de leefbaarheid van een eenheidsinitiatief naast SP.a en wees hij naar diepe tegenstellingen. “Gaan LSP en PVDA hun eigen structuur opheffen?” Ondanks die twijfels stak hij als SP.a Rood de hand uit naar het initiatief rond Sleeckx. “Samen zijn we sterk. Laten we niet vechten om het eigen grote gelijk.”

Van de drie syndicale panelleden sprak Bruno Verlaeckt zich het sterkst uit voor het initiatief rond Sleeckx. Hij gelooft niet in een verlinksing van de SP.a van binnenuit. Vandaar dat hij pleitte voor een geloofwaardig alternatief naast de SP.a. Anderzijds ziet hij in de kleine linkse partijen geen electoraal alternatief. Daarom zijn steun voor Sleeckx.

Die laatste gaf van op het spreekgestoelte met veel vuur zijn klassieke verhaal over zijn verzet tegen de Europese grondwet en tegen het Generatiepact, waarbij hij de rol van de SP.a-leiding sterk bekritiseerde. Veel mensen vragen aan Jef: “Voor wie moeten wij nu nog stemmen?” Veel mensen stemmen voor het VB uit frustratie. Daarom heeft Jef als 69-jarige nog één grote ambitie: een paar procenten afpakken van het VB, hun groei een knik naar beneden geven en zo een psychologische overwinning behalen. Volgens hem kunnen we dit bereiken door met alle linksen een front te vormen rond een gemeenschappelijk programma. Daarbij uitte hij veel respect voor SP.a Rood “want je moet het maar doen, zo de confrontatie aangaan met de partijleiding”. Maar zelf gelooft hij niet meer om via de SP.a te werken. Zijn ervaring is te bitter.

Eenheid van links

Tot zover het debat van het panel. Bij de tussenkomsten vanuit de zaal bleek de eenheid groot wat betreft het idee dat er iets links van de SP.a nodig is. Maar daar stopte het dan ook. Want een waarnemer die de linkerzijde kent, wist welke tegengestelde ideeën daar aanwezig waren, verdoken onder formele oproepen tot eenheid. Het is lovenswaardig dat een honderdtal linksen opdagen voor een goed debat over een strategie om de werkende klasse een stem te geven. We moeten echter ook zien wie dit juist zijn. Wat is de representativiteit? Ja, er waren verschillende syndicalisten in de zaal die op zoek zijn naar een politieke vertaling en dat is een zeer goede zaak. Nochtans is het niet de eerste keer dat linkse initiatieven de steun krijgen van een groot aantal syndicalisten. We denken bijvoorbeeld aan het initiatief Debout rond de vakbondsleiders van de Forges de Clabecq, met D’Orazio op kop. In sommigen streken haalden zij 4 procent van de stemmen. Geen slecht resultaat. Gigantisch was dit echter evenmin, zeker als je rekent dat enerzijds de strijd van de Forges echt een nationale uitstraling had en dat anderzijds de PS in een diepe crisis was na het Agustaschandaal. In dergelijke omstandigheden als beste resultaat in bepaalde gemeenten 4 procent halen, moet toch te denken geven. Bovendien is het initiatief na zijn uiterst-linkse koers een stille dood gestorven. Daarnaast kan je nog tal van zulke initiatieven noemen die tot nadenken stemmen. In een vroeger artikel vernoemden we er al enkele:

“Ten eerste "Gauches Unies", dat tot stand kwam in de nasleep van de stakingen tegen het Globaal Plan in 1993. Het stierf een roemloze dood, hoewel het bevolkt was met het puikje van de syndicale linkerzijde. Dit toont aan dat voluntarisme of de kwaliteit en de werkkracht van sterke individuen niet volstaan om uit het niets een nieuwe partij te bouwen. Ten tweede was er de Beweging voor Sociale Vernieuwing (BSV), een eerder lokaal Antwerps fenomeen rond de ex-SP politica Patsy Sörensen, dat eveneens de steun kreeg van honderden linkse syndicale militanten. Klein links vond het indertijd vooral belangrijk om Sörensen zo snel mogelijk uit de SP los te weken en de toenmalige zich ontwikkelende linkervleugel in de SP te laten instorten. Na een eerder woelige passage via Agalev (waarin de breuklijn bij de groenen tussen het sociale en het ecologische weer volop tot uitdrukking kwam) is ook de BSV vandaag de dag een uitgebrand wrak. Ook in de nog steeds voortlevende kleine linkse partijen van vandaag zoals de PVDA, LSP of SAP zitten talloze hardwerkende politieke talenten opgesloten die er ondanks al hun opofferingen niet in slagen een nieuwe linkse massapartij tot stand te brengen. Gewoon omdat grote partijen nu eenmaal via een andere dialectiek tot stand komen.”

En laten we nuchter zijn, bij het huidige debat waren verscheidene onafhankelijke vakbondsmensen aanwezig, maar de meerderheid in de zaal kwam van klein-links: SAP, KP, LSP, Sta Op en PVDA. Zoals een van de organisatoren achteraf zei: “Ik kende alle aanwezigen. En dat is geen goed teken.” In de tussenkomsten van mensen van die diverse groepen bleek – naast hun gedeelde afschuw voor SP.a en PS – onmiskenbaar een verschillende visie op het initiatief rond Sleeckx. De PVDA, toch de grootste van de kleintjes en de enige met een noemenswaardige inplanting in de arbeidersbeweging, blijft zelfs zeer afzijdig. Zij hebben hun broek immers al genoeg gescheurd aan ‘eenheidsinitiatieven’. Ook Raf Verbeke (Sta Op), een van de trekkers van het initiatief, zei in zijn tussenkomst: “Ik geloof niet in linkse eenheidsfronten. Er is hier in de zaal veel negatief gevoel.” De zaden van verdeeldheid zijn al aanwezig. Die verdeeldheid is zeker betreurenswaardig. Maar het is ook een objectief feit dat die zeer diep zit en niet zal opgelost worden door een initiatief rond Sleeckx.

Jef mag dan zelf een negatieve balans opmaken van zijn ervaring in de SP.a, de vraag moet toch gesteld worden of Jef Sleeckx het boegbeeld zou zijn dat hij nu is, indien hij niet jarenlang de linkerzijde van de SP had vertegenwoordigd? Zonder die rol in de SP was Jef Sleeckx nooit Jef Sleeckx geweest! We stelden het al voordien: “Haal de leeuw niet weg uit zijn savanne, zijn pels zal verdoffen en zijn tanden zullen uitvallen. Niets zou zo erg zijn als Jef te laten verloren gaan in een steriel politiek project "links van de SP.a". In het verleden heeft klein links al zo vaak getracht om zich vast te klampen aan linkse boegbeelden om zichzelf uit het moeras te trekken. We denken daarbij aan Jan Cap, Roberto D'Orazio, Patsy Sörensen... Het gevolg is echter dat deze mensen stuk voor stuk in het moeras werden getrokken, en dit moeras is nog steeds even klein.”

Begrijp ons niet verkeerd. Wij zijn ook voor eenheid van links. Maar dan eenheid van links dat iets vertegenwoordigt. Je kan klagen en wenen over de SP.a en de PS, maar zij blijven voor de meerderheid van linkse mensen én van de arbeidersbeweging de referentie bij uitstek. Ondanks alle kritieken die mensen daarop hebben, blijven ze erop stemmen omdat ze eenheid verkiezen tegen de echte rechterzijde. Die laatste zit nog steeds ergens anders. De voorhoede van de arbeidersbeweging doorziet de hypocrisie van Vande Lanotte’s uithalen naar de lonen van de managers en zijn pleidooi om delegees beter te beschermen. Natuurlijk wil Vande Lanotte gewoon zijn geloofwaardigheid onder de werkende klasse terug opkrikken. De voorhoede ziet dit zeer juist… toch mist Vande Lanotte zijn doel niet. Veel linksen die kwaad zijn over het Generatiepact, gaan opnieuw twijfelen, blijven sympathie hebben voor SP.a en zullen dit in het stemlokaal uitdrukken. Linkse initiatieven zullen als ze met aparte lijsten opkomen, dan opnieuw amper iets halen. Terwijl hun ideeën eigenlijk door veel meer mensen worden gedragen dan je op basis van de verkiezingen zou denken. Ideeën zijn echter ook iets dat je tactisch moet aanbrengen. Wat doe je met al die linksen die stemmen op of zelfs georganiseerd zijn in SP.a en niet van plan zijn daarin te veranderen? Zijn dit allemaal ‘klassenverraders’? Nee toch?

Linkse eenheid moet ook die grote meerderheid van de linkerzijde opnemen en kunnen bereiken. Daarom dat wij een initiatief als SP.a Rood steunen. Dat enkele afdelingen van SP.a zich al hebben uitgesproken ten voordele van SP.a Rood – in dit beginstadium zelfs – bewijst dat de SP.a niet kan gelijk gesteld worden met haar asociale leiding. Zoals Erik De Bruyn tijdens het debat stelde: “SP.a Rood heeft als grote verdienste dat we hebben laten zien dat de SP.a helemaal geen monoliet is.” Er zijn nog steeds veel linksen aanwezig, mensen die uit de arbeidersbeweging komen. De eerste opdracht is hen te verzamelen rond een links politiek programma.

Bij de uitbouw van een socialistisch alternatief is de rol van de vakbonden trouwens cruciaal. En wat merken we dan? Dat zelfs de syndicalisten die het initiatief rond Sleeckx een warm hart toedragen, toch terughoudend zijn om zelf een partij op te richten. Bijvoorbeeld Bruno Verlaeckt zei: “De vakbond moet geen partijen oprichten, wel initiatieven steunen.” Toch zal een politiek alternatief dat de werkende klasse verdedigt van de vakbonden moeten komen. Zij hebben de middelen daartoe. Het is goed dat het ABVV heeft besloten om te wegen op de debatten tijdens het ideologisch congres van de SP.a in het najaar. Een debat over ideologie is dringend nodig in alle geledingen van de socialistische beweging. Daarom dat SP.a Rood al deelnam aan het eerste deel van het ideologisch congres in maart. Dat het ABVV besluit eveneens mee te doen, betekent dat linkse syndicalisten nu zeker niet afzijdig mogen blijven. We moeten onszelf de vraag stellen: is het goed dat een debat over ideologie wordt gevoerd binnen de socialistische beweging? Wij denken van wel. Dat linkse socialisten dit terrein dus niet overlaten aan de rechterzijde van de beweging! Het is een kans om de militanten ideologisch te vormen, want de ideologische verwarring is een grote zwakte van onze beweging vandaag. Het verklaart mee waarom (extreem-)rechtse en patronale ideeën zo diep in de hoofden van werkende mensen kunnen dringen. Raf Verbeke had overschot van gelijk toen hij tijdens het debat aan de vakbondsvertegenwoordigers vroeg om de mensen in de vakbond goed te vormen. Bij de algemene staking van 1960-61 – totnogtoe het belangrijkste wapenfeit van de Belgische arbeidersbeweging – stonden de militanten juist sterk omdat zij al enkele jaren gevormd waren volgens het programma van de antikapitalistische structuurhervormingen.

Rechtse kanker terugdringen

Regelmatig horen we dat een nieuwe arbeiderspartij stemmen zou kunnen terugwinnen van het VB. Voor Jef is dat de grote opgave: enkele procenten afpakken van het VB. De vraag is nochtans of de oprichting van een nieuwe partij daarin zou slagen. In Nederland is extreem-rechts in belangrijke mate in elkaar geklapt. Een deel van hun kiezers ging naar de SP. Maar de meerderheid ging naar de traditionele sociaal-democratische partij, de PVDA (lees Nederland roept om een links-socialistisch programma). In Duitsland is de Linkspartei inderdaad erin gelukt om extreem-rechts te weren. Maar de situatie is toch echt wel anders dan in België. De Linkspartei is ontstaan uit enerzijds de grote Oost-Duitse ex-communistische partij PDS en anderzijds een grote split van de sociaal-democratie (SPD) onder leiding van de ex-voorzitter van de SPD (lees Crisis van de Duitse sociaal-democratie en opkomst van de Linkspartei). Geen van beide factoren is aanwezig in België. Bovendien stond extreem-rechts sowieso al zwak in Duitsland. Dat kan je zeker niet zeggen van het VB in Vlaanderen. Het VB heeft juist een sterk apparaat dat gedurende decennia zich heeft opgebouwd, gehard en zijn tentakels uitgeslagen in de samenleving.

Dankzij de rechtse ideologische indoctrinatie door de media en alle rechtse partijen, én dankzij het totaal in gebreke blijven van de SP.a-leiding om een radicaal alternatief te bieden, leeft er nu onder degenen die voor het VB stemmen niet alleen een afkeer voor de SP.a maar voor alles wat links is. Dit werd tijdens het debat in Antwerpen vanuit de zaal door twee delegees gesteld. We moeten deze arbeiders en bedienden zeker en vast terug winnen. Maar het zijn niet deze mensen die in eerste instantie voor een socialistisch programma zullen gewonnen worden aangezien de afkeer diep zit. Hen terugwinnen is een gevecht van lange adem. Om dat gevecht aan te kunnen gaan, dienen we eerst een aanzienlijke kern te winnen van militanten met wortels in de arbeidersbeweging. De eersten die we kunnen winnen, zijn degenen die nog steeds links stemmen, de meerderheid op SP.a en PS ondanks al hun kritieken daarop. Een project als SP.a Rood kan deze mensen bereiken.

Een bewijs uit het tegendeel is de ervaring van de Antwerpse gemeente Hoboken. Hier kan je op microschaal spreken van een arbeiderspartij links van SP.a met een impact: de PVDA met 7 procent in de vorige gemeenteraadsverkiezingen. De PVDA heeft daar een verkozene rond wie ze campagne voeren in de volkswijken. Onder andere via ‘dokters voor het volk’ hebben ze een inplanting in die wijken verworven. Ze zijn eveneens in de arbeidersbeweging aanwezig. Maar toch kunnen ze blijkbaar als lokale ‘nieuwe arbeiderspartij’ niet tegenhouden dat het VB volgens de peilingen bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen een absolute meerderheid in de districtsraad zou halen.

We mogen van een ‘nieuwe arbeiderspartij’ dus geen fetisj maken. Die nieuwe partij moet er zeker en vast komen. Meer nog, om echt te breken met deze asociale maatschappij zal dit niet gewoon een arbeiderspartij moeten zijn, maar een revolutionaire arbeiderspartij. Van hier tot daar is er echter nog een grote weg af te leggen. Je kan niet zomaar even een binnenweg nemen door met enkelen snel een nieuwe partij uit te roepen. Je dient te starten bij het verenigen van de linkse krachten in de bestaande organisaties rond een politiek programma. Want eigenlijk is heel de kwestie van een nieuwe partij slechts een discussie over de vorm, en niet over de inhoud. De inhoud is de discussie over het politiek programma dat we nodig hebben.

Dat is trouwens de grond van de problemen vandaag in de ‘nieuwe arbeiderspartijen’ bij onze buren. Want problemen zijn er wel degelijk. Er wordt geklaagd over verrechtsing van de Linkspartei. In Nederland is de partijleiding van SP bereid heel wat principes overboord te gooien om met de PVDA te kunnen regeren. In Nijmegen zitten ze in het stadsbestuur en hebben ze al mee de busmaatschappij geprivatiseerd. De PRC in Italië (strikt genomen geen nieuwe arbeiderspartij maar een split van de vroegere grote communistische partij) is meegestapt in de centrum-linkse regering van Prodi en weigert daar bijvoorbeeld te strijden voor de terugtrekking van de Italiaanse troepen uit Afghanistan. En zo kunnen we nog een tijdje doorgaan. Wat we duidelijk willen maken, is dat alle problemen die we kennen in de traditionele partijen evengoed terugkeren in de nieuwe partijen. Het oprichten van een nieuwe partij is dus helemaal geen wondermiddel. Alleen een nieuw programma kan het tij keren. De werkende klasse heeft nood aan een programma van concrete eisen waarrond we ons hier en nu kunnen organiseren en dat als einddoel een socialistische maatschappij voor ogen heeft.

Met inhoud naar de wijken

Jef Sleeckx heeft de enorme verdienste dat hij steeds heeft geluisterd naar de stem van de werkende mensen en hun grieven heeft aangekaart in het partijbestuur en het parlement. Maar Jef maakte ook serieuze fouten. Onder kameraden moeten we kritieken kunnen geven, niet om mekaar af te kraken maar om onze gemeenschappelijke strijd vooruit te brengen. Jef kreeg binnen de vakbonden zware kritiek toen hij in 1993 in het parlement mee voor het Globaal Plan stemde (een plan van loonstop, ook een symbooldossier zoals het Generatiepact). Jef heeft ook mee voor de Europese Maastrichtnormen gestemd, waardoor in alle Europese landen besparingen werden opgelegd. Deed Jef Sleeckx dat omdat hij een ‘klassenverrader’ is? Natuurlijk niet, alleen extreem-links beweerde zulke zaken destijds. Jef Sleeckx deed dit omdat hij geen alternatief programma had tegen die wetten. Hij had geen alternatief dus stemde hij mee, waarschijnlijk met veel twijfels omdat hij intuïtief wist dat dit tegen de werkende klasse inging. Mensen kunnen natuurlijk veranderen en leren uit de fouten die ze maken. Toch zegt Jef vandaag tijdens het debat in Antwerpen dat “we het woord ‘links’ uit de naam van de nieuwe partij moeten laten want dat schrikt het ACV af”. In Duitsland was er bij de onderhandelingen over de nieuwe linkse partij al veel ongenoegen omdat Oskar Lafontaine erop stond dat het woord ‘socialistisch’ niet in de partijnaam zou voorkomen. Woorden hangen samen met ideologie en met het programma. Als je al bang bent om bepaalde woorden te gebruiken – in dit geval het normale woord ‘links’ – dan zal je nog veel banger zijn om een gedurfd links programma te verdedigen. Het water bij de wijn doen, zal zich niet beperken tot woorden. Volgens ons zal je mensen van ACV niet aantrekken door bepaalde woorden niet te gebruiken. Je zal mensen van het ACV aantrekken vanwege de politieke inhoud, dat wil zeggen de eisen waarvoor je opkomt en de manier waarop je voor de belangen van de loontrekkenden vecht (of ze nu van ACV, ABVV of ACLVB zijn). We blijven erop hameren: het programma is de sleutel.

Daarom denken wij dat Louis Van Geyt (ex-parlementslid van de KP) op de debatavond een interessant voorstel deed. “Laat ons bij de gemeenteraadsverkiezingen aan kandidaten van progressieve partijen, van SP.a, Groen! of ACW-signatuur, enkele concrete punten voorleggen.” Voorbeelden van zulke punten zijn voor Louis Van Geyt betere bescherming van delegees en indammen van de hoge woningprijzen. De groep rond Sleeckx wil wachten tot na de gemeenteraadsverkiezingen om met iets nieuw naar buiten te komen. Maar waarom wachten tot oktober? De komende gemeenteraadsverkiezingen zullen een belangrijke krachtmeting zijn, waarbij de doorbraak van het VB op de agenda staat. Mensen zullen bezig zijn met die zaak, daarover denken, een alternatief zoeken. Een groep geëngageerde syndicalisten kan hier toch niet afzijdig blijven? Werk inderdaad enkele programmapunten uit en stap daarmee naar linkse kandidaten. Voer in de wijken campagne rond je programma met degenen die ‘ja’ antwoorden. Maar maak hen duidelijk dat je achteraf niet met een kluitje in het riet gestuurd wil worden, dat je campagne zal blijven voeren rond deze eisen. Breng een perscommuniqué uit over je eisen en de kandidaten die hebben toegezegd, en zeg daarin dat je hen zal toetsen op basis van deze beloftes. Jef Sleeckx is terug een gast in de media dus gebruik die ruimte. Sowieso openen de gemeenteraadsverkiezingen een ruimte die je niet aan rechts mag overlaten, anders ben je ‘schuldig door verzuim’. Daar waar kandidaten van SP.a Rood opkomen, zullen de militanten van Vonk alvast stevig campagne voeren rond een duidelijk socialistisch programma. Wij gaan de volkswijken niet overlaten aan de rechtse propaganda van het VB.