De website WikiLeaks beheerst al weken het nieuws. Het is dan ook niet alledaags wat hier gebeurt. Zonder overdrijven kunnen we spreken van het grootste lek van staatsgeheimen uit de menselijke geschiedenis. Nadat de site eerder al geheime informatie had gelekt over de oorlog in Irak (391.832 documenten) en die in Afghanistan (75.000 documenten) begon ze op 28 november 2010 met het publiek maken van 251.287 documenten afkomstig van ambassades van de Verenigde Staten van Amerika, verspreid over heel de wereld. Deze documenten worden beetje bij beetje bekend gemaakt. De eerste dag (28 november) 219 bijvoorbeeld. Tegelijkertijd zendt WikiLeaks deze documenten naar kranten over heel de wereld. Wij willen hier geen verslag geven van de gelekte documenten, dat zou onbegonnen werk zijn. Maar het fenomeen WikiLeaks roept interessante principiële en ideologische vragen op. Daaraan wil dit artikel bijdragen.  

Geheimhouding: een middel tot onderdrukking

Niet voor niets heeft het woord staatsgeheimen zo’n lugubere bijklank. Er is de machthebbers veel aan gelegen om de gedachtewisselingen die ze onder elkaar hebben verborgen te houden voor de rest van de bevolking. Voor hen gebruiken ze goedklinkende begrippen als ‘democratie’ , ‘het algemeen belang’ en de ‘verdediging van onze waarden’ . Onder elkaar zijn die heren (en een enkele dame) veel minder geremd, zo leren de documenten die gelekt werden door WikiLeaks. Dan verdedigen ze ongeremd de klasse en de belangen die zij vertegenwoordigen: die van het grootkapitaal en de kapitalistische klasse van hun land of van de imperialistische grootmacht waarvan zij de vazallen zijn. Op internationaal vlak is het de diplomatie die deze rol met brio speelt. Naar buiten uit zijn diplomaten de voorzichtigheid zelve, wegen ze elk woord twee keer en zijn ze nauwelijks op een duidelijke uitspraak te betrappen. Aan hun opdrachtgevers spreken zij echter wel duidelijke taal en vertellen zij in detail wat de zwakten en sterkten zijn, zowel van hun tegenstanders als van hun medestanders. Het zijn precies die interne berichten die nu gelekt zijn. Een storm van protest was het gevolg. De machthebbers, in de eerste plaats in de VS, schreeuwden moord en brand. Niet over de misdaden die aan het licht waren gekomen natuurlijk, maar over degenen die dit allemaal publiek maakten.

Het marxisme heeft een lange traditie van strijd tegen dergelijke geheimdoenerij. Dat blijkt ondermeer uit de tekst van Trotski die we eerder publiceerden. Uit de aard van het beestje volgt dat de kapitalistische staat werkt in het voordeel van een kleine minderheid en tegen het het belang van de meerderheid van de bevolking. Dat is een onvermijdelijk gevolg van een economisch systeem gebaseerd op de uitbuiting van de meerderheid door een minderheid. Maar elke regering moet natuurlijk de schijn ophouden dat zij het algemeen belang verdedigt. Logisch gevolg hiervan is dat geheimhouding essentieel is. Het eigenlijke functioneren van de staat kan dus niet in het openbaar gebeuren. Dit is in het bijzonder het geval op het vlak van de internationale politiek. Geheimhouding is essentieel voor degenen die de wereld willen opdelen in hun voordeel, vooral omdat zij de gewone soldaten nodig hebben om hun vuil werk uit te voeren op de vele slagvelden. De werkelijkheid wordt dan bedekt met frasen over ‘democratie’ en desnoods ‘de rechten van de vrouw’ .

Hoe de media hierover berichtten

De Wikileaks-saga is niet alleen leerzaam om de staat te leren kennen, ze leert ons ook veel over de media. Onafhankelijke pers heet ‘een van de pijlers van de democratie’ te zijn. Alleen is zowat alle pers in handen van grote kapitaalgroepen. Als het echt belangrijk wordt kun je hun onafhankelijkheid dan maar best vergeten. Niet dat de media zo lomp zouden zijn om botweg de informatie van Wikileaks te negeren of te ontkennen. Vooral de ‘kwaliteitskranten’ kunnen zich dat niet permitteren, al was het maar om commerciële redenen. Maar gaandeweg zie je de aandacht volledig verschuiven van de inhoud van de Wikileaks-documenten naar de figuur van Wikileaks-hoofdredacteur Julian Assange. Diens aanklacht op zeer dubieuze gronden, het internationaal aanhoudingsbevel door het Zweeds gerecht, de uiteindelijke aanhouding in Londen, de vrijlating op borg… het werd allemaal breed in de kranten uitgesmeerd. Dat werd plots de hoofddiscussie in kranten en media: ben je voor of tegen Assange? En wie Assange een verkrachter en een onbetrouwbaar sujet vindt kan natuurlijk geen enkel vertrouwen hebben in die rotzooi van Wikileaks, dat spreekt. Het eigenlijke thema (de documenten die Wikileaks uitbracht) wordt ondergesneeuwd in tonnen onbenulligheden, dikwijls met een persoonlijk en ranzig kantje. Het is een techniek die wij in de Belgische media ook gezien hebben na de Dutroux-affaire. Toen dreigde de enorme steun aan de ouders van de vermoorde kinderen heel het politieke bestel onderuit te halen. Een stroom van tegenstrijdige informatie en dikwijls desinformatie heeft er mee voor gezorgd dat dit niet gebeurd is.

Complottheorieën

Een andere manier om WikiLeaks onderuit te halen is het voor te stellen als sensatiejournalistiek. En toegegeven, ook ter linkerzijde zijn er velen die graag eens complottheorieën opdiepen om de politieke actualiteit te verklaren. En complotten bestaan! WikiLeaks geeft er enkele voorbeelden van: Saoedi-Arabië dat er op aandringt om Iran militair binnen te vallen bijvoorbeeld (en de VS die weigeren). Maar heel dikwijls zijn de interessantste documenten degenen die wat duiding en toelichting vragen. Zij tonen welke subtiele mechanismen de machtshebbers gebruiken om hun wil door te drukken in de internationale politiek.

Een praktisch voorbeeld: de staatsgreep in Honduras

Op 28 juni 2009 vond in Honduras een rechtse militaire staatsgreep plaats. De verkozen president Zelaya, in eerste instantie nochtans niet verkozen op een links programma, had wat te veel sociale hervormingen doorgevoerd en zocht te veel aansluiting met het Venezuela van Chavez. Veel linksen zullen waarschijnlijk gedacht hebben dat de staatsgreep in Honduras van a tot z door de CIA en de Amerikaanse ambassade gepland was. Zeker kun je natuurlijk nooit zijn, maar uit de gelekte mails van de ambassadeur in de hoofdstad Tegucigalpa blijkt eerder het tegendeel. Hij waarschuwt zijn overheden dat het hier gaat om een ongrondwettelijke coup. Deze mail werd gestuurd aan zowel president Barack Obama als minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton en aan een hele reeks figuren uit hun administraties. Hij geeft de overheden van de VS als het ware de pap in de mond om alle betrekkingen te verbreken met de coupplegers en alle militaire en financiële hulp op te schorten. Zo schrijven de wetten van de VS het voor indien een verkozen regering wordt omvergeworpen door een coup. Maar Obama en Clinton deden precies het tegengestelde. Om te beginnen hebben ze in al hun publieke commentaren over de zaak zorgvuldig vermeden om het woord ‘coup’ te gebruiken, ook al kwam er een lauwe veroordeling. Dat was duidelijk uit schrik voor de wettelijke implicaties, die de ambassadeur al had aangegeven. Vervolgens gaf de VS-diplomatie steun aan plannen voor een terugkeer van de uitgewezen president Zelaya. Dat zou wel moeten gebeuren in een coalitie met dezelfde oligarchen die achter de staatsgreep stonden; het zou het einde betekend hebben van elke progressieve hervorming. Toen ook dat misliep gaf de VS haar steun aan verkiezingen georganiseerd door de coupplegers, verkiezingen die in feite de coup legitimeerden. Ze mogen de coup dan niet zelf gepland hebben, in de praktijk speelde de Amerikaanse regering dus eerder pr-bureau voor de coupplegers naar de rest van de wereld toe. Dit is bijzonder ontluisterend voor Obama en Clinton. Voor potentiële rechtse coupplegers in Zuid-Amerika bevat de zaak een duidelijke boodschap: als puntje bij paaltje komt, staat de regering van de VS achter jullie.

De waarheid is altijd revolutionair

De grote Italiaanse marxist Antonio Gramsci drukte het ooit als volgt uit: “De waarheid is altijd revolutionair.” Dit is de manier waarop we het fenomeen WikiLeaks moeten benaderen. Wie deze wereld wil veranderen heeft er alle belang bij dat alles wat achter de schermen gebeurt openbaar wordt gemaakt. Natuurlijk heeft ook de arbeidersbeweging hierin een grote verantwoordelijkheid. Door de aard van de zaak zal dit echter ook door individuen gebeuren, bijvoorbeeld door mensen die zeer beslagen zijn in computertechniek. Het doel en de werkwijze van WikiLeaks zijn relatief eenvoudig. Wie toegang heeft tot documenten van de overheid of uit het bedrijfsleven die voor het publiek geheim worden gehouden, krijgt van WikiLeaks de mogelijkheid en de ruimte om ze anoniem te publiceren. Ze zijn stilaan de referentie op wereldvlak geworden op dit gebied.

Ook lessen voor ons

Natuurlijk is dat niet voldoende. Het volstaat niet om de slechte werking van het systeem bloot te leggen, het komt er ook op aan dat systeem te veranderen. Enkel de georganiseerde arbeidersbeweging is daartoe in staat. Maar zelfs die arbeidersbeweging heeft wel nog een ander te leren van WikiLeaks. Verkozenen, zowel in de politiek als bijvoorbeeld in een ondernemingsraad, kennen het fenomeen wel. Dikwijls proberen de bazen hen in vertrouwen te nemen op voorwaarde dat zij die informatie vooral niet aan hun leden doorspelen. Het is een manier van de machthebbers om de vertegenwoordigers los te weken van hun arbeidersachterban. Het is van levensbelang om hieraan te weerstaan. De waarheid en niets dan de waarheid, ook al is die soms hard.

In het algemeen kan men stellen dat de manier waarop de informatie doorstroomt een van de voornaamste graadmeters is voor het democratische gehalte van elke organisatie. Daarmee bedoelen we dat alle informatie beschikbaar moet zijn voor alle leden. Maar tevens is het belangrijk om die informatie op een correcte manier naar voren te brengen, eventueel met de nodige duiding. Ook is het niet altijd voldoende om de informatie massaal los te laten, dat kan evengoed een manier zijn om verwarring te stichten. Ook op dit vlak geeft WikiLeaks in feite het goede voorbeeld.

Verdedig WikiLeaks!

WikiLeaks is een serieuze bedreiging voor de gevestigde machten overal ter wereld. Zij hebben een regelrechte aanval gepland met het doel WikiLeaks te vernietigen. Een ware computeroorlog werd ontketend om de site plat te leggen, tot nu toe met weinig gevolg. Over heel de wereld werden ‘mirror sites’ opgezet die de informatie verder verspreiden indien de hoofdsite plat ligt. Het toont dat de creativiteit van dikwijls zeer jonge mensen kan weerstaan aan de brute macht van het wereldkapitaal. Betalingsorganisaties zoals Paypal, VISA en American Express hebben alle financiële stortingen aan de site geblokkeerd. Ook de rechterlijke macht wordt volop ingezet tegen iedereen die met WikiLeaks te maken heeft, van de kleinste hacker tot Assange. Soms worden de belangrijkste slachtoffers van dat gerechtelijk geweld het minst in de kijker gezet. Zo is er niet alleen Assange maar ook Bradley Manning. Bradley was 23 jaar oud, een working class kid, die werkte in de informatieafdeling van het Amerikaanse leger in Irak. Hij was gedegouteerd door de informatie die hem onder ogen kwam over de oorlog in Irak en Afghanistan en over de werking van de Amerikaanse diplomatie in heel de wereld. Daarom speelde hij die bestanden door aan WikiLeaks “om in detail te tonen hoe de eerste wereld de derde wereld uitbuit en vertrappelt”. Ongelukkig genoeg correspondeerde hij daarover met een rechtse hacker die hem aan de Amerikaanse autoriteiten verraden heeft. Hij werd aangehouden en riskeert tot 52 jaar gevangenis. Al deze mensen verdienen onze volledige steun.

  • Verdedig WikiLeaks!
  • Voor een volledige vrijheid van informatie!
  • Neen aan de geheime diplomatie!
  • Voor een socialistische democratie, die vertrouwen heeft in haar eigen burgers!