De voorbije maanden wakkerden de Duitse massamedia ongeziene aanvallen aan op “ouderwetse” vakbonden en “koppige” en “onbuigzame” vakbondsfunctionarissen, die de “modernisering” en “flexibilisering” van de economie zogezegd saboteren. Ondertussen werken de heersende klasse en de regering-Schröder nauw samen om de winstvoeten te herstellen, de arbeidskosten te verminderen én de welvaartsstaat te ontmantelen. Het Duitse IG Metall, dat ‘s werelds grootste industrievakbond is met 2,5 miljoen leden, gaat deze zomer door een ernstige crisis.

In Oost-Duitsland zijn de lonen nog steeds onder het peil van West-Duitsland en de arbeidstijd erboven. Hierdoor verhevigde de druk binnen de Oost-Duitse metaalverwerkende en staalindustrie om de 35-urenweek te eisen, iets waarvoor in de West-Duitse industriële sectoren al in de jaren ’80 gestreden was en in de jaren ’90 verworven.

De Oost-Duitse staking voor de invoering van de 35-urenweek hield een maand stand en eindigde met een nederlaag omdat de leiders van IG Metall de staking afbliezen zonder het geringste resultaat. De staking werd openlijk bekritiseerd, niet alleen door de bourgeoisie en haar media en politici, maar ook door de rechterzijde binnen de vakbond, evenals door aanhangers van Blair rond de regering-Schröder, die zich van de stakers distantieerden. Leidinggevende vakbondsvertegenwoordigers van de auto-industrie in het Westen betreurden openlijk het feit dat de staking begon te bijten en de lopende banden van BMW en andere bedrijven stillegde. Volgens hen was dit “niet in het voordeel van hun bedrijf”.

Deze verschrikkelijke alliantie probeerde de vakbond naar rechts te duwen en Jürgen Peters te verslaan, terwijl hij als plaatsvervangende vakbondsvoorzitter door het nationaal comité verkozen was om op het volgende congres voor het voorzitterschap te gaan. Klaus Zwickel, die de voorbije tien jaar de nummer 1 van de vakbond was en die sowieso op pensioen ging in oktober, verkoos net zoals de media en de aanhang van Schröder een andere kandidaat voor het voorzitterschap: Berthold Huber, die als een ‘moderne hervormer’ voorgesteld werd, de tegenpool van de ’onbuigzame factie’ rond Jürgen Peters. Peters is helemaal niet de linkse hardliner waarvoor hij versleten wordt, maar dit neemt niet weg dat Huber toch wat dichter bij de Schröder-Blair-‘vernieuwers’ staat. Toen Klaus Zwickel faalde in zijn poging om Jürgen Peters tegen te houden, deelde hij mee dat hij in juli onmiddellijk ontslag nam, terwijl zijn ambtstermijn in oktober beëindigd zou zijn. Eind augustus zal een speciaal congres plaatsvinden om een nieuwe leiding te verkiezen.

Hans-Gerd Öfinger van Der Funke, ons Duitse zusterblad, nam een interview af met Alfred Matejka om meer te leren over de achtergrond en de ideeën van de linkse basismilitanten. Alfred is al geruime tijd vakbondsmilitant en voorzitter/secretaris van de ondernemingsraad van de Federal Mogul-fabriek in Wiesbaden, waar ongeveer 2.100 mensen werken. Federal Mogul is een Amerikaanse multinational. De fabriek in Wiesbaden, die de Amerikanen in het begin van de jaren ’90 opkochten, is een belangrijke en hoge kwaliteitsproducent van onderdelen voor de auto-industrie.

Hoe is de nederlaag van de staking voor de 35-urenweek tot stand gekomen?

De strijd voor de 35-urenweek in Oost-Duitsland was al in de eerste ronde verloren. Mijn grootste kritiek: het was volledig verkeerd te denken dat deze strijd enkel in het oosten gevoerd moest worden. De vakbond had een strategie nodig om de leden in het westen ook in deze strijd te betrekken, en om andere onderwerpen in de staking op te nemen, zoals de lonen en arbeidsvoorwaarden, om zo een brede mobilisatie voor de staking te verzekeren.

De eerste stappen naar de invoering van de 35-urenweek hier in het westen werden pas bereikt na een staking in 1984, die meer dan zes weken duurde. Toen de recente staking tot ontwikkeling kwam in het oosten, werden wij in het westen verondersteld om slechts toeschouwers te zijn. Nochtans toont de geschiedenis van de jaren ’80, en van het vakbondswerk in het algemeen, dat de kwestie van arbeidsduurvermindering zonder loonverlies altijd een hevige krachtmeting is. En vanuit syndicale ooghoek kan deze kwestie niet opgelost worden door slechts twee vakbondsdistricten enkel in het oosten.

De succesvolle staking in de Oost-Duitse staalindustrie begin juni dwong de ondertekening af van een akkoord over de geleidelijke invoering van de 35-urenweek voor zowat 9.000 arbeiders in de Oost-Duitse staalindustrie, met als einddatum 2009. Deze syndicale overwinning was een waarschuwing voor de bazen van de Oost-Duitse metaalverwerkende industrie. Het werd overduidelijk dat het patronaat, vooral in Saksen, vastbesloten was om geen enkele toegeving te doen aan IG Metall. Een nationale mobilisatie en ondersteuning is het enige wat een syndicale overwinning had kunnen garanderen.

Deze zomer was er in de Duitse media een nooit geziene vloed van propaganda tegen het idee van arbeidsduurvermindering.

Een belangrijk doel van arbeidsduurvermindering is de creatie van nieuwe jobs opdat werkloze arbeiders, die in rijen aanschuiven voor hun werkloosheidsuitkering, opnieuw in de productie ingezet kunnen worden. Delegees en leden van de ondernemingsraad moeten in het oog houden dat de overeengekomen arbeidsduurvermindering niet gecompenseerd wordt door overuren. Op basis van het akkoord over de arbeidsduurvermindering hebben in ons bedrijf alleen al tweehonderd werklozen een nieuwe job.

De strijd voor een arbeidsduurvermindering in het oosten was ook in het belang van de arbeiders in West-Duitsland. Het feit dat vele fabriekseigenaren en politici een terugkeer naar de 40-urenweek in het westen hebben gevraagd, zou een waarschuwing moeten zijn.

IG Metall was opnieuw het doelwit van een massale propagandacampagne, die beweert dat stakingen jobs in gevaar brengen en dat ze de verhuis van de productie naar landen van goedkope arbeid, zoals Polen en de Tsjechische Republiek, uitlokt.

Vele Amerikaanse managers weten niet eens waar Oost-Duitsland, Polen en de Tsjechische Republiek gelegen zijn. Elke strategische beslissing om te investeren in een land met goedkope arbeid wordt op lange termijn genomen, ongeacht de overeengekomen arbeidstijd. De 35-urenweek is in onze fabriek allang ingevoerd, en toch zijn we heel ‘competitief’, dankzij een hoge productiviteit, hoog opgeleide werkkrachten, een excellente infrastructuur en redelijke ploegenstelsels.

Overal vragen vakbondsmilitanten zich af: waar gaat het conflict binnen IG Metall eigenlijk over? Waar gaat de vakbond naartoe?

De nederlaag in Oost-Duitsland heeft in en rond IG Metall een debat op gang gebracht. Kanselier Schröder, die de vertegenwoordiger van de auto-industrie is, heeft zijn wil – of eerder de wil van de Duitse auto-industrie – aan zijn partij, de SPD, opgelegd. Schröder en de heersende klasse verwachten nu van IG Metall dat het zich bij hen aansluit. Het gaat om veel meer dan personen. De inzet is de strategische weg die de grootste industrievakbond van Europa zal inslaan. De vraag is gesteld en luidt als volgt: ofwel wordt IG Metall in woord en daad een tegenmacht op het kapitaal en de heersende klasse, ofwel zal de houding van de vakbond verglijden tot deze van een bedelaar. De keuze is dus duidelijk.

De voorbije weken hebben de media vele voorzitters en secretarissen van ondernemingsraden van grote autofabrieken geïnterviewd als “de woordvoerders van de basis”. De meesten spraken zich uit tegen Jürgen Peters als voorgedragen kandidaat voor het voorzitterschap van de vakbond, en ook tegen de staking in Oost-Duitsland.

Een aantal van hen is wat te zelfingenomen geworden na zoveel media-aandacht. Sommigen bekritiseerden nadrukkelijk dat de staking in het oosten een verlamming veroorzaakte van de lopende banden van westerse autofabrieken, aangezien er een tekort aan onderdelen was zodat de arbeiders naar huis moesten. Ik vraag me af waarom ze niet in staat zijn om aan hun arbeiders uit te leggen wat de reden van de staking is, wanneer deze een voelbare invloed heeft.

Om het even in duidelijke bewoordingen te stellen: eigenlijk moeten we ons vooral afvragen of deze leden van de ondernemingsraden nog steeds de spreekbuis vormen van de fabrieksarbeiders die de arbeidsduurvermindering in 1984 verworven hebben, tegen de wil van de bazen in. Of zijn ze de spreekbuis geworden van ‘hun’ management? Aan sommige van deze voorzitters van ondernemingsraden is al eens gevraagd of zij zich kandidaat willen stellen als vakbondsleider, aangezien ze geacht worden ‘dichter bij de basis’ te staan. Laat mij u de volgende vraag stellen: wat moet een gewone geschoolde arbeider denken van een lid van de ondernemingsraad die zijn carrière lang geleden startte als een gewone arbeider, en die nu een belastingvrije Porsche 911 als bedrijfswagen heeft, en die als lid van de ondernemingsraad een maandelijks inkomen geniet van 8.000 à 10.000 euro, wat ver boven de overeengekomen lonen ligt voor opgeleide arbeiders of bedienden. Al wat ik kan zeggen is: “Het sociale zijn bepaalt het bewustzijn” of “Wiens brood je eet, diens woord je spreekt”.

Wat denken vakbondsmilitanten in de West-Duitse Federal Mogul-fabrieken over de staking in de Federal Mogul-fabriek in Dresden, Oost-Duitsland? De media heeft verslag uitgebracht van consequente en goed geplande pogingen om de staking te breken. De bedrijfsleiding zou zelfs gebruik gemaakt hebben van dure helikopters om de staking te ondermijnen. Er werd eveneens uitschot gezien met pitbull terriërs, ingehuurd door de bedrijfsleiding om de piketten te intimideren.

Een strijd voor arbeidsduurvermindering gaat altijd gepaard met een conflict tussen het kapitaal en de arbeidersklasse. De plaatselijke bedrijfsleiding was goed voorbereid op dit conflict, maar de arbeiders en de plaatselijke IG Metall waren dat niet in dezelfde mate. Dit is geen persoonlijk verwijt of kritiek, maar het heeft te maken met het feit dat onze collega’s in Dresden niet dezelfde ervaring hebben als wij opgebouwd hebben in West-Duitsland. Bovendien werd er ginds veel meer brutaliteit en intimidatie gebruikt, en in de context van de massale propaganda van de bedrijfsleiding en de media, heeft de plaatselijke arbeidersvertegenwoordiging een harde strijd geleverd. De beslissende factor in elke staking is de strijd voor bewustzijn en vastberadenheid, en natuurlijk zullen de kapitalisten er alles aan doen om de stakers in de war te brengen en om hen te ontmoedigen. Het dreigement om de productie naar het buitenland te verhuizen enerzijds en de onderdanigheid van sommige arbeiders, die nog voortvloeit uit de oude dagen voor 1989 anderzijds, hebben deze nederlaag mogelijk gemaakt. Een aantal van mijn collega’s in Dresden vertelden me dat de vroegere topkaders van het ‘communistische’ SED-regime in de voormalige DDR, nu volledig meewerken met de bedrijfsleiders en de Amerikaanse aandeelhouders, terwijl de arbeiders die voor 1989 weigerden om zich aan te sluiten bij de ‘communistische partij’, vandaag de piketten aan de fabriekspoorten vervoegen.

Waarom wordt Jürgen Peters verondersteld de ‘zondebok’ van de nederlaag in het oosten te zijn en waarom is hij zo’n belangrijk doelwit voor de media?

Het zou ons niet mogen verbazen dat industriëlen, politici en hun media campagne tegen ons voeren. Wat zouden we anders moeten verwachten? De heersende ideeën binnen een tijdperk zijn altijd de ideeën van de heersende klasse. De media zouden graag een gehoorzame medewerker aan de top van IG Metall zien. Maar wij hebben een leider nodig die niet ondergedompeld zit in het ‘sociaal overleg’. En we hebben een sterkere invloed van meer militante activisten nodig op alle niveaus.

Het kapitaal verkoos Huber als voorzitter van IG Metall omdat Peters soms marxistische retoriek gebruikt. Deze aanval is afgeweerd. Zwickel heeft ontslag genomen nadat hij zijn invloed binnen het apparaat verloren had. Maar dit betekent niet dat de problemen en de alarmerende trends in onze vakbond overwonnen zijn.