Als er dan al geen debat meer mogelijk is in de SP.a, dan zorgt de partij wel voor voldoende debatstof buiten haar gelederen. De Antwerpse SP.a-voorman Robert Voorhamme heeft de stok in het hoenderhok gegooid door in De Standaard van 28 september het integratiebeleid als ‘mislukt’ te beschouwen.

Daarover kan ons inziens weinig discussie bestaan. De blijvende discriminatie van migranten op de arbeidsmarkt en het gebrek aan onderwijsmiddelen om de specifieke problemen die eigen zijn aan de opleiding van migrantenjongeren aan te pakken, zijn een land dat als vijfde rijkste ter wereld wordt geboekstaafd onwaardig. De blijvende spanningen tussen Belgen en migranten in de grote steden – of men ze nu wijt aan het racisme van de Vlamingen dan wel aan ‘onaangepast’ of zelfs ‘waardeloos’ gedrag van migranten – zijn een niet te ontkennen feit.

Voorhamme vertelt daarover zinnige dingen. Bijvoorbeeld dat er desnoods dwang moet worden gebruikt tegen werkgevers die discrimineren bij aanwerving, zoals zijn partijgenoot Vande Lanotte enkele weken geleden reeds suggereerde. Het verschil tussen de plichten van de werkzoekende enerzijds, die moet kunnen aantonen dat zij/hij voldoende solliciteert, en de willekeur waarmee de werkgever anderzijds kandidaten de revue kan laten passeren tot hij uiteindelijk de zowel letterlijk als figuurlijk ‘witte’ duif gevonden heeft, is schrijnend. En ook in de openbare sector is het aandeel van de migranten – van nieuwslezer en ingenieur openbare werken tot postbode – nog altijd ondermaats.

Laat ons daar dus eens mee beginnen als we een zogenaamd ‘integratiebeleid’ weer op de sporen willen zetten.

Het debat dat Voorhamme heeft geopend concentreert zich, zoals te verwachten en te voorzien was, echter niet op dit sociaal-economische aspect. Wél draait het rond een reeks ‘universele waarden’ waarnaar de migranten zich volgens Voorhamme ‘moeten schikken’. En daar slaat de partijgenoot van ondergetekende de bal grondig mis.

Voor we het hebben over universele waarden moeten we weten waarover we praten. Laten we daarom het lijstje dat Bart Sturtewagen in zijn edito in De Standaard geeft als uitgangspunt nemen: gelijke rechten voor mannen en vrouwen, scheiding van kerk en staat, vrijheid van godsdienst, non-discriminatie en politieke democratie. Laten we ten tweede de migranten van Arabische origine als ‘case study’ nemen. Het is al moeilijk genoeg om deze grote en heterogene groep over één kam te scheren, laat staan de migrantengemeenschap in haar geheel. En het is de grootste groep niet-Europese inwijkelingen in ons land. Het is trouwens op deze groep dat Voorhamme allusie maakt wanneer hij zegt: “De migrantencultuur met een scheefgetrokken verhouding tussen man en vrouw en het systeem van de gearrangeerde huwelijken staat elke integratie in de weg.”

Zijn deze waarden universeel?

Uiteraard niet. Universele waarden bestaan niet. Waarden, ideeën, principes vallen niet uit de lucht maar drukken in laatste instantie rechtstreekse of historische belangen uit van een sociale klasse. De overheersende waarden in een kapitalistische maatschappij zijn daarom burgerlijke waarden. Dit zijn waarden die de bestaande kapitalistische maatschappij rechtvaardigen en moeten versterken.

Sommige van deze waarden zijn terug te brengen tot de idealen van de Franse Revolutie. Toen hadden ze een uitgesproken revolutionair karakter omdat ze ageerden als stormram tegen het feodalisme en de greep van de kerk over de hele maatschappij.

De arbeidersbeweging heeft zich verschillende van deze eisen terecht eigen gemaakt en bewees in de praktijk de enige sociale kracht te zijn die deze waarden en hun uitdrukking in politieke maatregelen bleef nastreven. Socialisten verdedigen en streven naar zowel geografische als inhoudelijke uitbreiding en versterking van democratische rechten en vrijheden, de emancipatie van de vrouw en de scheiding van kerk en staat.Dit betekent ook dat wij voorstander zijn van een eengemaakt openbaar en seculier onderwijsstelsel, het einde van de subsidies aan godsdiensten enzovoort.

Zijn het waarden of verworvenheden?

Tot nu toe heb ik de term ‘waarden’ overgenomen vanuit het discours zoals het momenteel wordt gevoerd. Als marxisten spreken we echter eerder van ‘verworvenheden’. De term verworvenheden toont aan dat deze rechten – want dat zijn het – op een bepaald ogenblik verworven werden. Uit voorgaande blijkt dat zij werden verworven door sociale strijd, klassenstrijd om het wat duidelijker uit te drukken. Robert Voorhamme, met zijn verleden in de socialistische vakbond ABVV, moet daar zeker al van hebben gehoord. De zogenaamde ‘universele waarden’ werden gesmeed in de hitte van burgeroorlog en revoluties: de Engelse revolutie van 1649, de Amerikaanse revolutie van 1776 en de Franse revolutie van 1789, om enkel de meest toonaangevende te noemen.

Zijn het daarom ‘westerse’ verworvenheden?

De voornaamste ‘linkse’ kritiek op Voorhammes woorden lijkt zich vooral te concentreren op het verwijt dat de ‘universele waarden’ westers zouden zijn. Het is inderdaad zo dat de bovengenoemde revoluties plaatsgrepen in landen die we vandaag ‘westers’ noemen. Maar van daaruit beweren dat de uit deze revoluties voortgekomen verworvenheden westers zouden zijn, is in feite een tautologie. Het is eerder omdat in voornoemde delen van de wereld een specifieke sociale omwenteling plaatsgreep dat we ze vandaag westers noemen. Als er één aspect ‘universeel’ is aan deze revoluties en de verworvenheden die er het product van waren, dan is het hun universele aantrekkingskracht. Inderdaad, over heel de wereld vond en vindt er tot op de dag van vandaag een klassenstrijd plaats die tot doel heeft dezelfde rechten te verwerven. Niet in de laatste plaats in de vandaag als bolwerken van fundamentalisme verguisde Arabische landen.

Om één flagrant en actueel voorbeeld te noemen (we hadden evengoed het voorbeeld Colombia, of vele andere, kunnen vermelden). De bevolking van Irak voerde decennia van strijd, eerst tegen de Britse overheersing, daarna tegen een neokoloniale monarchie, met het doel dezelfde democratische rechten en vrijheden in te voeren als in Europa en de Verenigde Staten. Dit leidde tot de vestiging van de Irakese republiek in 1958. Deze republiek stelde zich echter te onafhankelijk op tegenover de westerse oliebelangen. Daarom werd zij tot tweemaal toe omvergeworpen door staatsgrepen die door de CIA werden gesteund en door het Westen welwillend werden bekeken. Deze staatsgrepen leidden uiteindelijk tot het aan de macht komen van de Ba’ath-partij in Irak en tot de bloedige dictatuur van Saddam Hoessein (zie ook onze artikels over Irak).

Is dit alles enkel in geschiedkundig opzicht van belang? Is het een ‘semantische discussie’ zoals Voorhamme in zijn interview in De Standaard insinueert? Ik denk van niet. Het is immers duidelijk dat het Westen haar eigen ‘universele waarden’ met een korrel zout neemt als het erop aankomt kapitalistische belangen te verdedigen. Dit komt de wervingskracht van de universele waarden bepaald niet ten goede. Het brengt ons in een lastig parket als we over die waarden beginnen te oreren. Het wordt helemaal potsierlijk wanneer Voorhamme zegt dat over deze waarden wordt gewaakt door internationale instellingen. Welke dan? De VN? En hoe dan? Door een land zoals Irak, dat twee van de vijf ‘waarden’ realiseerde (gelijkheid man/vrouw en scheiding kerk/staat) onder embargo te plaatsen en aldus te verhinderen dat het Irakese volk in opstand komt tegen haar dictator, terwijl men een andere dictatuur die géén van deze vijf waarden realiseerde (Saoedi-Arabië) ongemoeid laat?

De rest van de wereld ervaart niet zozeer deze waarden of verworvenheden op zich als westers, dan wel de uitbuiting en de onderdrukking ‘in naam van’ deze waarden.

Daar komt nog bij dat de nieuwe generatie migranten vaak niet uit vrije wil naar het Westen is gekomen maar uit pure overlevingsdrang. Ze spoelen aan op stukken wrakhout op de kusten van Italië en Spanje, of vriezen dood in het landingsgestel van een vliegtuig. Ze zijn Balkanlanden ontvlucht die door westerse bemoeienis uit elkaar werden gerukt en vervolgens kapotgebombardeerd werden door ‘onze jongens’. Bepaald een moeilijke doelgroep om gelijk welke waarden aan te slijten. Het is tamelijk absurd om van deze mensen te verwachten dat ze zich bezinnen over de filosofische en ethische grondslagen van ons avondland voor ze aan hun vlucht beginnen.

Het zou efficiënter en ook humaner zijn om eens na te denken hoe we de verdere desintegratie van onze planeet kunnen stoppen, en hoe we nieuwe oorlogen en conflicten kunnen vermijden die nog maar eens miljoenen mensen op de vlucht zullen drijven.

Integreer de integratie

Laten we elkaar goed verstaan. Als we vandaag bepaalde maatregelen kunnen nemen om gearrangeerde huwelijken tegen te gaan, dan moeten we dat zeker doen. En wij zijn de laatsten om de onderdrukking van de vrouwen ten gevolge van een bepaalde interpretatie van de islam te vergoelijken uit naam van culturele eigenheid. Wij hebben geen respect voor de achterlijke, onderdrukkende of afstompende elementen in onze eigen cultuur of die van een ander.

Maar dat op zich kan je moeilijk een integratiebeleid noemen. De vraag die we moeten stellen bij het begrip integratie is: wie integreert wie? Als socialisten is het onze taak niet om de migranten te integreren in het kapitalisme maar integendeel om ze te integreren in de arbeidersklasse, in de volkswijken enzovoort en ze te betrekken in de strijd tegen deze burgerlijke maatschappij. Het integratiebeleid van de opeenvolgende regeringen daarentegen heeft niet alleen tot doel een aantal discriminerende maatregelen op te heffen en de achtergestelde wijken te voorzien van betere infrastructuur, maar vooral om de migranten via hun ‘leiders’ en organisaties in te kapselen in het systeem en via hen een grotere controle uit te oefenen op een van de meest uitgebuite en onderdrukte laag van de samenleving. Daarom is een echt integratiebeleid onmogelijk zolang het sociaal-economisch beleid en het buitenlands beleid volop segregeert. Dit is dweilen met de kraan open.

Een écht integratiebeleid maakt organisch deel uit van een socialistisch programma op economisch vlak: jobs voor iedereen door arbeidsduurvermindering en tegen de bedrijfssluitingen. Gedaan met sluiten!

Een écht integratiebeleid maakt deel uit van een socialistisch programma op het vlak van onderwijs: voor een democratisering van het onderwijs tot op het niveau van de universiteiten, voor een inclusief onderwijs dat vertrekt van de mogelijkheden en de behoeften van het kind in plaats van die van het bedrijfsleven.

Een écht integratiebeleid maakt deel uit van een socialistisch programma op het vlak van het buitenlands beleid: geen nieuwe kruistochten, stop de oorlogsvoorbereidingen tegen Irak. Niet alleen stuurt België géén troepen, maar weigert het ook haar havens of andere infrastructuur ter beschikking te stellen. Belgische havens wapenvrij. België uit de NAVO, de NAVO uit België. Stop het embargo tegen Irak. Solidariteit met de bevrijdingsstrijd van het Palestijnse volk.

En last but not least moet de SP.a opnieuw aansluiting vinden bij de sociale strijd rond die thema’s die Belgen en migranten verenigen, in plaats van zichzelf alsmaar verder te stroomlijnen als beleidspartij. De integratie van migranten in de emancipatiestrijd van het socialisme, en onze eigen integratie in en deelname aan de bevrijdingsstrijd van onderdrukte volkeren naar de tradities van het internationalisme, dat is de integratie waarvoor wij willen vechten!