Dankzij de nalatigheid van de Trump-regering is de VS extra hard getroffen door de pandemie. Op het moment van schrijven zijn er al bijna 530.000 coronadoden. Zo overschreden de Amerikanen al hun gecombineerde dodental van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (116.000 en 405.000). En hoewel zulke vergelijkingen steeds wat mank lopen, zit de schrik er bij heel wat Amerikanen goed in, ook bij leerlingen en onderwijspersoneel.

In Chicago heeft dit geleid tot een ware krachtmeting tussen de strijdbare Chicago Teachers Union (CTU) en burgemeester Lori Lightfoot, die al geruime tijd ijvert om de scholen te heropenen. Sinds het voorjaar waren de scholen overgeschakeld op afstandsonderwijs. Burgemeester Lightfoot trachtte al een eerste keer de scholen te heropenen voor het nieuwe schooljaar, maar dat plan stak ze in de koelkast – zogezegd vanuit wetenschappelijke overwegingen – nadat de CTU in augustus zijn leden opriep voor een stemming tot staken.

Zich verzetten tegen de heropening van scholen is zwaar voor de vakbonden, want leerkrachten zien hoe ontoereikend afstandsonderwijs is. Zeker in wijken waar families onvoldoende toegang hebben tot wifi en computers. Het aandeel positieve tests is echter hoog in Chicago. Tijdens de tweede golf bedroeg de ratio van eind oktober tot half januari steeds (behalve de dagen rond kerst) meer dan 10 procent, met een piek van 15,9 procent. Het streefdoel van de overheid was 5 procent. Ter vergelijking: in Vlaanderen ging deze ratio van 7,5 procent begin december tot 5 procent half februari. In de armste wijken van Chicago waren de pieken nog hoger, onder andere doordat mensen daar in slechtere omstandigheden dichter op elkaar wonen.

Dat onderwijspersoneel én leerlingen in die context weigeren om terug naar school te keren, is dan ook heel begrijpelijk. In december toonde een studie van de stedelijke overheid zelf aan dat in de publieke scholen slechts 37 procent van de ouders hun kinderen opnieuw naar school wilde sturen. Zeker in de armere, meer diverse wijken van Chicago waren ouders niet happig op een terugkeer. Dit verklaart waarom in de enquête witte leerlingen oververtegenwoordigd waren bij degenen die wel vragende partij waren om terug naar school te komen. Binnen het Amerikaanse kapitalisme correleert klasse met etnische afkomst. Net zoals in België vind je bij de armere bevolkingslagen een grotere diversiteit aan kleur. Dat heeft gevolgen voor de impact van COVID. Alleen al in de eerste helft van vorig jaar is de levensverwachting voor zwarten in de VS met 2,7 jaar gedaald en voor latino’s met bijna 2 jaar. Voor de blanke bevolking was dat ‘slechts’ 0,8 jaar.

In de volkswijken zijn scholen vaak ook slechter voorzien op veilig fysiek onderwijs. “De meeste scholen, vooral die met veel zwarte, bruine, inheemse en arme blanke leerlingen, hebben sterk verouderde ventilatiesystemen en geen noemenswaardige test- of tracingprogramma's”, zei de voorzitter van de National Education Association, Becky Pringle. Volgens haar voldoen veel Amerikaanse scholen niet aan de standaarden die het Center for Disease Control half februari adviseerde als veiligheidsvoorschriften om de scholen te laten heropenen. Toch verhoogde de druk van het stadsbestuur om net dát te doen. Vanaf januari werden de kleuteronderwijzers gedwongen om terug te keren, waarna ander onderwijspersoneel en oudere leerlingen gefaseerd zouden volgen. Toen op de eerste dag zo’n 60 procent van de leerkrachten weigerde zich aan te melden op school, dreigde het bestuur van Chicago Public Schools (CPS, de stedelijke onderwijsverstrekker) ermee om de leerkrachten buiten te sluiten uit Google Classroom. Zo wilden ze afstandsonderwijs onmogelijk maken. De opgelegde terugkeer was des te meer absurd omdat ouders evenmin hun kinderen naar school wilden sturen. Slechts 19 procent van de kinderen die mochten terugkeren, kwam daadwerkelijk opdagen bij de heropening op 11 januari.

Aangezien burgemeester Lightfoot voet bij stuk hield, gingen leerkrachten over tot actie. In de tweede week van de gedwongen terugkeer namen vakbondsleden sociaal verlof om via een autokaravaan te protesteren in het stadscentrum. De CTU riep haar leden op tot een elektronische stemming. Met een opkomst van 81 procent stemde 71 procent om via afstandsonderwijs te blijven werken. De vakbond kreeg ook het mandaat om een staking uit te roepen indien CPS represailles zou nemen door leerkrachten uit Google Classroom te weren. Op dat moment krabbelde het stadsbestuur terug.

Half februari kwam de CTU uiteindelijk tot een akkoord met het stadsbestuur om de scholen veilig te heropenen. Vanaf maart zou onderwijsmensen gefaseerd terugkeren. Voor ze echter fysiek aanwezig moeten zijn op school, moeten ze een vaccin gekregen hebben. Veiligheidscomités met syndicale afgevaardigden dienen de situatie in de verschillende scholen op te volgen. Wanneer in twee weken tijd drie gevallen van COVID voorkomen op een school, gaat ze opnieuw dicht. Hoewel dit belangrijke toegevingen zijn, vond CTU-voorzitter Jesse Sharkey het een schande dat CPS niet enkele weken extra kon geven tot meer mensen volledig waren gevaccineerd. De leden stemden met twee derden voor het akkoord. En zelfs dan verklaarden verschillende ja-stemmers dat ze hun collega’s zouden volgen indien deze zouden overgaan tot een staking voor de veiligheid. Doordat de CTU continu haar basis betrekt, is er een sterk geloof in hun eigen kracht om via actie hun werkomstandigheden en de leeromgeving van de leerlingen te verbeteren. (1)

Section 44

In het Verenigd Koninkrijk zagen we een gelijkaardige evolutie. Net zoals burgemeester Lori Lightfoot in Chicago – of onderwijsminister Weyts bij ons – werpt premier Boris Johnson zich op als de grote verdediger van kwetsbare leerlingen om de scholen te heropenen. Het is zeker waar dat afstandsonderwijs extra moeilijk is wanneer er thuis weinig middelen zijn. Voor deze leerlingen zijn bijkomende ondersteunende maatregelen nodig. In het VK konden kwetsbare leerlingen samen met leerlingen van ouders in essentiële beroepen echter naar school tijdens de lockdown. Wanneer verdedigers van een elitaire visie op onderwijs, zoals de Tories of de N-VA, het plots opnemen voor kwetsbare leerlingen dan is enige achterdocht dus op zijn plaats. Hier lijkt het platvloerse argument van werknemers (de ouders) aan het werk te houden gesublimeerd tot een nobele bekommernis om kwetsbare kinderen.

Boris Johnson laat zich al langer kennen door onbetrouwbare bokkesprongen. Ook over de heropening van de scholen bracht hij weer slecht theater. Op zondag 3 januari beweerde de Britse eerste minister nog dat de volgende dag de meeste basisscholen veilig zouden openen. Een dag later stelde hij opeens op een spoedconferentie dat alle scholen op zijn minst tot half februari gesloten zouden blijven. Die bocht van 180 graden kwam volgens hem door nieuwe alarmerende COVID-cijfers en een nieuwe consensus onder de experten. Het advies van SAGE (de Britse Sciensano) voor een strikte lockdown was echter al op 22 december gekomen. Waarom was Johnson dus plots van gedachten veranderd?

In werkelijkheid kwam zijn bocht er dankzij de reactie van de arbeidersbeweging. Op zaterdag 2 januari had de National Education Union (NEU) haar leden in basisscholen aangeraden om maandag een ‘Section 44’ in te dienen bij hun directie. Volgens deze sectie uit de arbeidswetgeving kunnen werknemers uit veiligheidsoverwegingen weigeren om te komen werken nadat ze hun werkgever op de hoogte hebben gesteld van een dreigend gevaar op de werkvloer. (2) In dit geval werd het bewijs daarvan geleverd door de rapporten van SAGE en de London School of Hygiene and Tropical Medicine. De NEU lanceerde zaterdag 2 januari een petitie om haar actie te ondersteunen. Tegen zondagochtend had die al 170.000 handtekeningen, 24 uur later 250.000.

Toen de premier op zondag toch volhardde in de opening van de basisscholen, organiseerde de NEU een online syndicale bijeenkomst om haar standpunt toe te lichten. Er waren 40.000 plaatsen voorzien, maar dat bleek al snel te weinig. Via verschillende fora zouden een 100.000 mensen geluisterd hebben, wat dit zowel de grootste vakbondsmeeting als de grootste online meeting uit de Britse geschiedenis maakt! Het effect was maandag onmiddellijk te zien. Heel wat basisscholen bleven dicht doordat onderwijsmensen een ‘Section 44’ stuurden. Aangezien de beweging nog ging groeien, voelde Boris Johnson zich gedwongen om met een voorwendsel toch de scholen te sluiten. Dat is het werkelijke verhaal achter de officiële versie.

Begin januari piekte COVID in het VK, met op 8 januari zelfs meer dan 68.000 vastgestelde gevallen op één dag! Aangezien de aantallen daarna wel daalden maar nog steeds op een hoog niveau bleven, werd mee op aandringen van de vakbonden de datum van heropening verzet naar 8 maart. Dan plande de Britse regering ineens een volledige heropening van de scholen in Engeland, maar de onderwijsvakbonden konden een gefaseerde heropening bekomen, zoals reeds het geval was in Schotland, Wales en Noord-Ierland. Nu de coronacijfers fors gedaald zijn, is er ook bij de bevolking een wil om de kinderen opnieuw naar school te laten gaan. Dat gebeurde dan ook op 8 maart in het basisonderwijs en het middelbaar volgt gefaseerd. Dit gaat gepaard met een grote testcapaciteit. Elk gezin met kinderen in het basis- of middelbaar onderwijs krijgt gratis zelftests. Op het vlak van ventilatiemaatregelen hebben de onderwijsvakbonden wel nog veel kritiek, net zoals op het ‘advies’ om in het middelbaar mondmaskers te dragen, in plaats van dit te verplichten.

In elk geval toonden de gebeurtenissen in het Verenigd Koninkrijk en in Chicago dat onderwijsvakbonden tijdens het hoogtepunt van de pandemie de veiligheid van het onderwijspersoneel en van leerlingen konden garanderen. Dat deden ze door strijdbaar in te gaan tegen politici die vooral bekommerd zijn om ouders aan het werk te houden. Sociale belangen kunnen dus primeren boven kapitalistische belangen, maar dat komt niet vanzelf.

Dit is een geactualiseerde versie van een artikel dat verschijnt in het lentenummer van Standpunt, het blad van ACOD Onderwijs provincie Antwerpen.

Voetnoten

(1) De CTU bericht via haar website www.ctulocal1.org vaak meermaals per dag over onderhandelingen, syndicale acties en stappen die onderwijsmensen zelf kunnen ondernemen. Ze hebben ook de gewoonte om transparant te communiceren naar de basis over de onderhandelingen die bezig zijn, zonder geheimdoenerij. In tegenstelling tot de vroegere CTU-leiding is de loyaliteit van de huidige leiding in de eerste plaats gericht naar haar basis en niet naar de andere onderhandelaars. Daarbij maken ze goed gebruik van moderne communicatiemiddelen, getuige deze podcast waarin ze een balans opmaken van hun strijd: https://www.ctulocal1.org/ctu-speaks/ Hoor bijvoorbeeld hoe ze de COVID-veiligheidscomités gebruiken om de syndicale macht op de werkvloer te versterken én om nieuwe actieve leden voor de vakbond te selecteren.

(2) Het lijkt op het Belgische terugtrekkingsrecht (zie https://www.vonk.org/het-recht-om-niet-te-werken.html en https://vonk.org/het-recht-op-terugtrekking-massaal-ingezet-door-mivb-bestuurders-een-belangrijk-sociaal-precedent.html )

Bronnen

Sean Beazley (2021, 6 januari) Britain: the struggle for safe schools – teachers’ backlash forces another Tory U-turn, Geraadpleegd via www.socialist.net/the-struggle-for-safe-schools-teachers-backlash-forces-another-tory-u-turn.htmwww.socialist.net/the-struggle-for-safe-schools-teachers-backlash-forces-another-tory-u-turn.htm

Ben Beckett (2020, 5 augustus) Chicago Teachers Threatened a Strike. Hours Later, Chicago Schools Went Remote. Geraadpleegd via jacobinmag.com/2020/08/chicago-teachers-strike-covid-19

Bill Chappell (2021, 10 februari) Chicago Teachers Union OKs Deal To Return To Class, With Vaccines Promised, Geraadpleegd via www.npr.org/2021/02/10/966263576/chicago-teachers-union-oks-deal-to-return-to-class-with-vaccines-promisedwww.npr.org/2021/02/10/966263576/chicago-teachers-union-oks-deal-to-return-to-class-with-vaccines-promised

Sarah Karp (2020, 16 december) Only 37% Of CPS Students Say They’ll Go Back To School In Person, And White Students Are Overrepresented, Geraadpleegd via www.wbez.org/stories/only-37-of-cps-students-say-theyll-go-back-to-school-in-person-and-white-students-are-overrepresented/df3b37f4-24ec-4b21-ba1b-e26026a275f4www.wbez.org/stories/only-37-of-cps-students-say-theyll-go-back-to-school-in-person-and-white-students-are-overrepresented/df3b37f4-24ec-4b21-ba1b-e26026a275f4

Hannah Leone (2012, 28 januari) 10,000 CPS students who chose in-person classes later opted out; racial disparities seen in attendance rates, Geraadpleegd via www.chicagotribune.com/coronavirus/ct-covid-19-cps-reopening-attendance-20210128-yb62lomqdrfippxzbgwsfkwabm-story.html

Hannah Leone en Katherine Rosenberg-Douglas (2021, 11 februari) Chicago Public Schools is reopening after a bitter union fight. Now the hard part begins: Rebuilding trust, and making good on COVID-19 protection vows, Geraadpleegd via www.chicagotribune.com/coronavirus/ct-covid-19-cps-ctu-union-vote-schools-reopen-20210210-k6453s2syndw7gilvmwn3learm-story.html

Jeanette Long, (2021, 20 februari) 'Reckless' if all pupils back 8 March, say teachers' unions, Geraadpleegd via www.bbc.com/news/education-56130347www.bbc.com/news/education-56130347

Barbara Madeloni (2021, 21 januari) Chicago Teachers Are Voting on Whether to Defy Monday's Reopening Order, Geraadpleegd via

www.labornotes.org/2021/01/chicago-teachers-are-voting-whether-defy-mondays-reopening-order

Lilian Osborne (2021, 1 februari) Lori Lightfoot Is Insisting on Forcing Chicago Teachers Into Unsafe Schools, Geraadpleegd via

jacobinmag.com/2021/02/lori-lightfoot-chicago-teachers-union-covid-19

Rudi Rotthier (2021, 22 februari) Covid doet levensverwachting in VS fors dalen, vooral bij zwarten, Geraadpleegd via

www.knack.be/nieuws/wereld/covid-doet-levensverwachting-in-vs-fors-dalen-vooral-bij-zwarten/article-longread-1703363.htmlwww.knack.be/nieuws/wereld/covid-doet-levensverwachting-in-vs-fors-dalen-vooral-bij-zwarten/article-longread-1703363.html

Chris Woodsand (2021, 12 februari) Why are teachers from big cities threatening to strike?, Geraadpleegd via

themilsource.com/2021/02/12/why-are-teachers-from-big-cities-threatening-to-strike/