Was de sfeer nu studentikoos of was de sfeer strijdbaar? Waarschijnlijk was het een originele mengeling van beide ‘moods’ die twaalfduizend studenten en docenten deed uitbarsten in een luidruchtig protest (toeters, fluitjes en een beetje slogans) in Brussel. Op initiatief van de personeelsbonden en de overkoepelende organisatie van Vlaamse studenten VVS werd gedurende drie uur de brede laan voor het Vlaams Ministerie van Onderwijs bezet. Om de stemming erin te houden, werden de toespraken van studenten en vakbonden afgewisseld met concerten (of was het nu omgekeerd) gegeven door groepen van de verschillende hogescholen. De sfeer van een openluchtfuif en het vele biergebruik konden het protest echter niet verdoven. De studenten wisten waarom ze in Brussel waren: de hogescholen in Vlaanderen worden versmacht door een tekort aan middelen en daar moet een einde aan komen. Zij willen centen voor studenten!

‘De emmer loopt over maar de enveloppen niet.’

Een korte flashback. Sinds 1995 werd er overgegaan tot de fusie van de hogescholen in Vlaanderen. Zo blijven er nog slechts 22 over. Aan deze scholen verleende de overheid dan autonomie in het beheer op basis van – en daar wringt het schoentje – gesloten enveloppen. Deze enveloppen staan in voor de financiering van de hogescholen. Geen frank of eurocent meer wordt verleend aan de scholen. Maar ze mogen er wel vrij mee omgaan (de autonomie). Zelfbeheer van de krimpende portemonnee als je het ons vraagt. Vooral omdat sinds 1995 het aantal hogeschoolstudenten is toegenomen met tienduizend. De ‘gesloten financiële enveloppen’ zorgden voor een proportionele daling van de gelden ter beschikking per student.

De gevolgen hiervan waren voorspelbaar. Beperktere begeleiding, grotere studiegroepen, minder geld voor sociale hulp en verhoging van de inschrijvingsgelden. Een recente studie onthulde ook nog dat een kwart van de hogeschoolstudenten zelf instaat voor de volledige of gedeeltelijke betaling van hun studies. De helft van de studenten moet werken tijdens de studies om aan geld te geraken. De sociale diensten melden de groeiende problemen bij studenten als resultaat van de recente golf van faillissementen. Het wordt in deze omstandigheden steeds moeilijker voor kinderen uit de arbeidersklasse of de lagere middenklasse om verder te studeren. Het onderwijs speelt dus goed zijn rol van sociale selectie, t.t.z. dat ze als filter werkt zodat kinderen uit armere families geen toegang krijgen tot hoger onderwijs. Zo verzekert het kapitalistisch stelsel onder andere dat de verdeeldheid in sociale klassen wordt voortgezet.

Om de school verder te financieren zullen hogescholen verleidt worden door financiering en sponsoring van de privé. Zo voltrekt zich de natte liberale droom van de commercialisering van het onderwijs.

‘Hogescholen zijn geen citroenen/appelsienen.’

Dan is er ook nog het zogenaamde Bolognaproces in de Europese Unie. In Vlaanderen wordt dit proces omgezet in wetten die de hogescholen nog meer gaan concentreren en de studiestructuur nog meer zal veranderen (met Bachelorstudies gedurende 3 jaar en een Master in 1 à 2 jaar). Hiermee wil men de hogescholen en universiteiten met elkaar in concurrentie brengen in plaats van ze te doen samenwerken. De logica van de markteconomie doet dan zijn intreden in de inhoudsbepaling van de cursussen en richtingen. De financiering van de scholen wordt onderworpen aan wat ze kunnen opbrengen. Ze moeten winst kunnen maken zoals… bedrijven. De meeste scholen zullen bijgevolg buiten de prijzen vallen. Niet iedereen kan de eerste van klas zijn. We stevenen af op een ‘Top Gun’ of eliteonderwijs (naar analogie met de vreselijke pilotenfilm met Tom Cruise waar diegene die niet de beste score heeft een ‘loser’ is).

Het onderwijs wordt door de Europese Unie behandelt als een ‘industrie’. Dat is nu eens een staaltje puur kapitalisme. Onderwijs verwordt tot een koopwaar. Niet de ontplooiing van de student wordt vooropgesteld maar het formatteren van jongeren voor de eisen van de bedrijfswereld.

De docenten kampen ook nog met eigen problemen zoals de grote werkdruk en stress. Een andere studie onderstreepte dit. De docenten in de hogescholen zijn de kampioenen van de stress in Vlaanderen.

De eisen van de betogers gaan duidelijk in tegen de heersende logica van de huidige regering en van het hele systeem. Hun logica is er een van afbouw van de weinige verworvenheden in de democratisering van het onderwijs en het ten prooi gooien van de scholen aan de aasgieren van de bedrijfswereld. Niet toevallig is de Vlaamse Minister van Onderwijs liberaal. Maar blijkbaar voert zij een beleid dat gedoogd wordt door alle partijen in de Vlaamse regering, socialisten en groenen incluis. De leiders van de partijen van het linkse kamp zijn bezweken voor de kapitalistische logica.

Wij zijn voorstanders van een heel ander beleid in het onderwijs. Een dat gebaseerd is op de ontwikkeling van een democratisch, gratis en kwaliteitsonderwijs en dat gemakkelijk toegang verschaft aan de kinderen van de arbeidersklasse. Hiervoor moet de overheid het onderwijs herfinancieren. Dat moet niet ten koste gaan van andere sociaal belangrijke begrotingen of door een interne herschikking van de huidige onderwijsbegroting. Nee, er moet gewoon meer geld komen voor alle onderwijstakken.

Verder actie voeren zal nodig zijn

De Vlaamse Minister van Onderwijs Marleen Vanderpoorten vertelde de actievoerders koudweg dat ze begrip had voor hun acties maar dat ‘het geld op was’. Met dit antwoord kunnen de studenten en de vakbonden niet content zijn. Dat mag ons niet ontmoedigen.

Regelmatige algemene vergaderingen in de scholen moeten zorgen voor informatieverspreiding en de verkiezing van actiecomités die zich op plaatselijk vlak coördineren en uitmonden in een nationaal actiecomité dat de beweging vooruit stuwt. De mensen van VVS en de militanten van de vakbonden zouden in die richting moeten werken. Belangrijk is dat de studenten zich ook richten naar de rest van de bevolking en de arbeidersbeweging in het bijzonder. Studenten en leerkrachten hebben niet de economische macht van bedienden of arbeiders in hun bedrijf. Maar de ouders van de studenten zijn dit wel. Niet toevallig hebben meer en meer studenten last om hun studies te betalen nu dat hun ouders bedreigd worden met afdanking.

Het bal is nu opnieuw in het kamp van de actievoerders. Na vijf jaar stilte in het Hoger Onderwijs is de tijd aan gebroken voor een grote beweging voor meer centen voor een democratisch, gratis en kwaliteitsonderwijs.