De weken na een presidentsverkiezing, waarin de aftredende president zich bezighoudt met het afwerken van zijn nalatenschap en het aan de verkozen president overlaat om het team samen te stellen dat de macht in handen krijgt, zijn doorgaans een braakliggende periode in de Amerikaanse politiek. Deze keer niet.
Enerzijds is de aftredende president verwikkeld in een adembenemend cynisch en roekeloos spel tegen Rusland. Joe Bidens goedkeuring van het gebruik van ATACMS-raketten in Rusland, wat Poetin heeft omschreven als “een oorlogsdaad”, is minder gericht op het ondermijnen van de mili-taire campagne van Rusland, waarop het toegegeven geen ernstig effect zal hebben, en meer op het saboteren van Donald Trumps weg naar het Oval Office door het voor hem moeilijker te maken om een deal te sluiten met Rusland over Oekraïne. De bedoeling is om Poetin en Trump in een spiraal van escalatie te trekken waar Trump moeilijker uit zou kunnen komen.
Ondertussen bereidt Trump, die veel geleerd heeft van zijn eerste termijn aan de macht, een team voor om het op te nemen tegen zijn vijanden binnen het staatsapparaat. Dit zou de contouren kunnen worden van een machtige strijd binnen de Amerikaanse staat.
Wat we op 5 november zagen, was een volksopstand. Trump behaalde een klinkende overwinning, niet alleen behaalde hij in tegenstelling tot de vorige maal ook een landelijke meerderheid van de uitgebrachte stemmen, maar hij veroverde ook elke swing state. Miljoenen kiezers maakten duidelijk dat ze zowel de inflatie, de onzekerheid als het establishment zat zijn. En niet in de laatste plaats zijn ze de eindeloze, dure oorlogen die de heersende klasse voert beu, terwijl gewone mensen worstelen om rekeningen te betalen, hun kinderen te voeden en meerdere banen te combineren.
Trump wist handig in te spelen op deze stemming en verzekerde kiezers dat een stem op hem een stem zou zijn voor een granaat in de schoot van Washington, het establishment, de ‘deep state’. En zo stemden miljoenen op Trump om hem naar Washington te sturen en zoveel mogelijk ver-woesting te berokkenen aan een establishment dat zij verachten, en dat hen op zijn beurt veracht.
Het establishment kan maar beter geloven dat Trump het meent als hij zegt dat hij hen komt halen, een feit dat duidelijk wordt door de keuzes voor zijn nieuwe kabinet.
Paniek waait door de media, de machtscentra en de top van het leger en de ambtenarij. In de aanloop naar deze verkiezingen gooide de heersende klasse Trump alles naar het hoofd: talloze rechtszaken, de verenigde oppositie van bijna de hele media, en nu zal hij de leiding nemen over een staatsapparaat dat openlijk vijandig tegenover hem staat. De man is uit op wraak en hij is van plan zijn vijanden uit hun posities te zuiveren.
Als we de 'who's who' van Trumps kandidaten lezen, krijgen we een beeld van een taskforce die een strijd voert tegen het establishment dat de staat in de hele naoorlogse periode heeft gecontroleerd. Het zijn mannen en vrouwen zoals Trump: outsiders, eigenzinnige miljardairs en hedge-fondsmanagers, allemaal met een eigen agenda en loyaal aan Trump en zijn agenda. Alles wijst erop dat ze vastbesloten zijn om met een kapmes het hart van de staat te raken, hun tegenstanders neer te halen en hun zelfgekozen genomineerden in de plaats te zetten.
Trumps kabinet
Eén ding dat we over Trump kunnen zeggen, is dat hij nooit vergeet en zeker nooit vergeeft. Trump kan zich nog goed herinneren hoe alle staatsinstellingen tegen hem werkten tijdens zijn eerste termijn.
Toen Trump in 2016 zijn eerste termijn won, kon het establishment van de Democratische Partij, geen betere verklaring bedenken voor hoe een abominabel impopulair personage als Clinton van Trump kon verliezen dan de samenzweringstheorie dat Russische inmenging in de verkiezingen verantwoordelijk was voor de uitslag. Dit nadat zijzelf voortdurend tamtam hadden gemaakt over het 'nepnieuws' van het Trump-kamp. De CIA en NSA gaven meer dan stilzwijgende steun aan
deze theorie toen ze 'inlichtingenrapporten' vrijgaven om de beweringen over Russische inmenging te ondersteunen.
Om deze duisterste delen van de ‘deep state’ te leiden, heeft Trump anti-deep state kruisvaarder Tulsi Gabbard genomineerd als directeur van inlichtingen. Een voormalig congreslid van de Democratische Partij die die partij verliet vanwege haar verzet tegen de oorlog in Oekraïne, zal nu toezicht houden op inlichtingendiensten, waaronder de CIA, de FBI en de NSA, naast 15 anderen. Dit tot grote ontsteltenis van de heersende klasse.
Trump is ook niet vergeten hoe de militaire top zich bij elke stap tegen zijn bevelen verzette. Ze verzetten zich tegen zijn isolationistische beleid, over de terugtrekking uit Syrië, over het afbouwen van de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan en over nog veel meer zaken.
Om zijn wraak uit te voeren, stuurt hij nu een zekere Pete Hegseth om het Pentagon te leiden. "Wie is deze gast?" vroeg een lobbyist van de defensie-industrie. Trump vergat duidelijk, in strijd met een eeuwenoude gewoonte, om de baronnen van de wapenindustrie te raadplegen toen hij deze benoeming deed.
Hegseth is een presentator van Fox News, die een zuivering van het Amerikaanse leger heeft beloofd, onder het voorwendsel "woke" en "linkse" generaals te verdrijven. Ondanks wat Trumps team zegt en ondanks wat de Democraten herhalen, heeft dit veel minder te maken met identiteits-politiek en ‘cultuuroorlog’ dan met het zuiveren van legerofficieren die vijandig zouden staan tegenover zijn regering.
Als de lobbyisten van de defensie-industrie al niet blij zijn dat zij niet hun gebruikelijke recht hebben gekregen om te worden geraadpleegd over de keuze voor het Pentagon, dan moet Big Pharma wel verbijsterd zijn over de genomineerde voor minister van Volksgezondheid. Robert F. Kennedy Jr. (RFK), een bekende anti-vaxxer, krijgt de missie alle oppositie tegen Trump in de bureaucratie van dat departement uit te roeien. Nogmaals, RFK's standpunten zijn hier niet belangrijk. Hij wordt specifiek naar het departement gestuurd om de invloed van Big Pharma en Big Food uit te roeien, die allebei geld in de presidentiële campagne van Harris hebben gestoken om Trump te stoppen.
Linda McMahon wordt hoofd van het departement van Onderwijs. Haar kwalificatie is dat ze de eigenaar is van World Wrestling Entertainment. Maar kwalificaties zijn nauwelijks nodig, aangezien Trump duidelijk heeft gemaakt dat hij van plan is het departement volledig te ontmantelen.
Nogmaals, hij lijkt van plan om de hele academische bureaucratie te zuiveren, die de afgelopen decennia een solide steunpilaar is geweest voor de Democraten, en met name in de strijd tegen Trump.
En dan is er natuurlijk Elon Musk, die in hetzelfde plaatje past als de andere genomineerden: een buitenstaander, een eigenzinnige miljardair, die zijn eigen gloednieuwe ‘Department of Govern-ment Efficiency’ (ja, ‘DOGE’) krijgt. Zijn taak zal zijn om de president te adviseren over waar hij agentschappen en ambtenaren moet elimineren in zijn oorlog tegen de ‘deep state’.
Maar misschien was de benoeming die de woede van het establishment en de pers het meest heeft aangewakkerd wel Trumps eerste keuze voor de rol van procureur-generaal.
Jarenlang heeft de heersende klasse de rechtbanken gebruikt om Trump te vernietigen en, opmerkelijk genoeg, zijn ze daarin gefaald. Nu de laars aan de andere voet zit, zal Trump proberen het rechtssysteem te zuiveren en deze ‘lawfare’ tegen het establishment zelf te keren. We kunnen verwachten dat niet alleen de aanklachten tegen hem zullen worden ingetrokken, maar dat hij ook een heleboel aanklachten tegen zijn vijanden zal indienen. Hij zal proberen hen op dezelfde manier aan te pakken als zij dat met hem deden. Tijdens de besprekingen in Trumps Mar-a-Lago-landhuis over wie die rol op zich zou nemen, trompetterden sommige kandidaten over hun juridische ervaring. Matt Gaetz's verhaal was enigszins anders dan dat van de anderen: "Ja, ik ga daarheen en begin met het afhakken van fucking hoofden," vertelde hij Trump en zijn team. Dat was, zo lijkt het, het soort praat dat hem uiteindelijk de nominatie opleverde.
Gaetz trok zich sindsdien terug uit die positie na de heisa die de heersende klasse tegen hem opvoerde. Dit benadrukt Trumps eerste strijd: zijn genomineerden hebben goedkeuring van de Senaat nodig. De Republikeinen hebben daar een meerderheid, maar onder hen zijn er nog steeds een handvol Republikeinse tegenstanders uit de tijd dat de partij in handen was van mannen die de heersende klasse kon vertrouwen.
Ze hebben, gecombineerd met de Democraten, misschien nog genoeg stemmen om een paar nominaties te blokkeren. Om daaraan tegemoet te komen, heeft Trump Gaetz moeten loslaten en heeft hij om die partijgenoten te paaien een paar andere genomineerden toegevoegd, waaronder Marco Rubio als minister van Buitenlandse Zaken en Michael Waltz als nationaal veiligheidsadviseur.
De ‘deep state’
Toch is het algemene beeld duidelijk. Trump is van plan een ongebreidelde strijd te voeren tegen wat hij de ‘deep state’ noemt.
In hun pogingen Trump als een gek te framen, schilderen de Democraten al het gepraat over een ‘deep state’ af als louter complottheorieën. In feite is er wel degelijk sprake van een deep state. Het is echter geen nieuw gecreëerde complottheorie. Het is niets anders dan de staatsbureaucratie, die de essentiële functies van de staat op dagelijkse basis uitvoert en die Trump met een voorhamer te lijf wil gaan.
In het verleden had de Amerikaanse heersende klasse de controle over zowel de Democratische als de Republikeinse partij. Er waren verschillen tussen de twee, maar die waren grotendeels cosmetisch. De partijen werden bestuurd door een kliek van patriciërsfamilies die allemaal op goede voet met elkaar stonden. Ze aten en dronken samen en hielden er samen een betrouwbare 'bipartisan consensus' op na. Ze maakten deel uit van de grote groep staatsbureaucraten en topfunctionarissen die het politieke establishment vormen, een “organisme” dat de Amerikaanse politiek - en in essentie die van het wereldkapitalisme - sinds de Tweede Wereldoorlog bestuurt.
Terwijl regeringen kwamen en gingen, bleef de staat zelf voortbestaan. De echte dagelijkse gang van zaken van de heersende klasse wordt beheerd door een zorgvuldig geselecteerde bureaucratie: hoge leger- en inlichtingenofficieren, rechters, politiechefs, topambtenaren, allemaal via duizend draden verbonden met big business, een volledig gesloten kring met echte macht, voorgesteld als onpartijdige, onschuldige dienaren van het volk. Dit establishment is en blijft ondergeschikt aan een aristocratie van rijke families, een Old Moneycrew, die de overtuiging van hun eigen recht om te regeren met de moedermelk toegediend krijgen.
Trump zelf is een outcast van zijn eigen klasse omdat hij het aandurft zijn eigen belangen boven die van de rest te stellen. Hij heeft de doodzonde begaan een beroep te doen op brede lagen van de middenklasse en de arbeidersklasse om zichzelf aan de macht te brengen, en het 'moeras' van Washington in de schijnwerpers te zetten. Daarom heeft de heersende klasse geprobeerd hem te vernietigen.
Het gevoel is wederzijds. Trump is uit op hun onaantastbare 'deep state', die hij wil aanpakken met een machete. Hij is van plan om, voor zover mogelijk, de zelfbenoemde generale staf van de heer-sende klasse te vervangen door zijn eigen loyalisten.
De Senaat zal de eerste barrière zijn die Trump moet nemen in deze strijd. Indien hij die wint, zal hij oog in oog staan met een kolossale verenigde oppositie binnen de staat, de media en het hele establishment. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot een splitsing in de staat en de heersende klasse.
Trump heeft een heterogene groep samengesteld uit misfits, nouveau riche parvenu’s en grove individuen zoals hijzelf, die in opspraak zijn geraakt door dit establishment en die de heersende klasse nooit zou vertrouwen met hun delicate staatsmachinerie. Om de verkiezingen te winnen, deed hij beroep op bepaalde lagen van de middenklasse en de arbeidersklasse, evenals op bepaalde verpauperde lagen, die woedend zijn op het hele systeem dat hen in de steek heeft gelaten. Maar de belangen van de verschillende delen van Trumps caleidoscopische coalitie wijzen in tegengestelde richtingen.
Als ze eenmaal aan de macht zijn, zal deze bonte bende zelf uit elkaar beginnen vallen en zal de woede in de Amerikaanse samenleving een nieuwe uitlaatklep zoeken. Dit alles heeft diepgaande gevolgen voor de koers van 's werelds grootste imperialistische macht.
De 'gekke keizer’?
In een artikel over deze ontwikkelingen, getiteld 'Trumps vernietiging van de Amerikaanse staat', suggereerde de Financial Times haar lezers een parallel uit de geschiedenisboeken:
"Het is tijd om Caligula te bestuderen. Die meest beruchte Romeinse keizer heeft wat er nog over was van de re-publiek gedood en de macht bij zichzelf gecentraliseerd. Donald Trump hoeft zijn paard niet tot se-nator te benoemen; het zal voldoende zijn om charlatans te blijven benoemen voor de grote staatsfuncties van Amerika.”
Jammer genoeg gaat het artikel niet dieper in op de historische analogie. De geschiedenis herin-nert ons Caligula als de 'gekke keizer', de man die voorstelde om zijn paard tot consul te benoemen. Het is echter onwaarschijnlijk dat Caligula überhaupt gek was, ondanks de populaire mythe. In plaats daarvan werd zijn ongebruikelijke benoeming waarschijnlijk gedreven door een verlangen de Senaat en de Romeinse aristocratie die hem verachtten - en wiens kroniekschrijvers als eerste de mythe van zijn waanzin verspreidden - te vernederen,
Donald Trump is ook geen gek, ondanks wat de Amerikaanse miljardairsaristocratie over hem verspreidt. Hij begrijpt heel goed wat hij doet.
Het was echter geen waanzin of machtshonger die de keizers tot hun machtsposities in Rome verhief. Het was de woedende klassenstrijd die Rome uit elkaar scheurde en toen die in een patstelling terechtkwamen, de wereld het Caesarisme gaf. De aristocratische Senaat werd door de massa's veracht, maar onder de massa's was geen enkele klasse in staat de oude stervende orde omver te werpen. Zo stegen de keizers boven de Republiek uit, leunend op een deel van de aristocratie om de massa's terug te dringen en dan weer op de massa's zelf om klappen uit te delen aan de Senaat.
Het kapitalisme kent een analoog fenomeen aan het caesarisme: bonapartisme. Wanneer de klassenstrijd een impasse heeft bereikt, kan een sterke leider zichzelf opwerpen.
Hoewel de zaken nog lang niet zover zijn, zijn er elementen van bonapartisme in de situatie in de VS.
Trump is duidelijk een product van een tijdelijke impasse in de klassenstrijd in de Verenigde Staten, die grote schommelingen van de politieke stemming heeft getoond. In 2009, direct na de fi-nanciële crisis van 2008, werd Obama verkozen. Er was een golf van massaal enthousiasme voor Obama, die 'verandering' en 'hoop' beloofde - en hoop is een krachtig iets als de massa van de bevolking wanhopig is.
Obama was een man van het establishment, die in de situatie werd geplaatst om de toenemende woede en ontevredenheid over het systeem te bezweren. Ondanks alle verbastering van de term die het impliceerde, werden de Democraten altijd afgeschilderd als 'links'. Maar hij stelde de hoop die hij had gewekt teleur. De woede en teleurstelling van de massa's bleven zoeken naar een uitweg.
De mogelijkheid deed zich voor het tij nog verder naar links te doen doorslaan. Bernie Sanders noemde het "een revolutie tegen de miljardairsklasse". Sanders sprak tot de verbeelding van miljoenen en had serieuze oppositie tegen Trump kunnen voeren. Maar zijn verraad en weigering om te breken met de machine van de Democratische Partij zorgden ervoor dat het tij de andere kant op sloeg, naar rechts, en diezelfde woede vond zijn uitdrukking in Trump.
Om de machtige oppositie vanuit de staat te overwinnen, kan Trump zelf nog een deel van de massa's mobiliseren, zoals hij op 6 januari 2021 deed. Maar Trumps presidentschap zal uiteindelijk een nieuwe, scherpere zwaai van het tij naar links voorbereiden. De strijd die hij in het staatsapparaat zal proberen voeren, heeft de ingrediënten in zich voor een potentiële splitsing van de heersende klasse.
De woede van de arbeidersklasse zal zich een weg banen en gebruik maken van de verdeeldheid. We zagen daarvan reeds de contouren tijdens de protesten rond George Floyd tijdens Trumps eerste termijn, waarbij zo'n 20 miljoen mensen de straat op gingen. Zijn aanvallen op de staatsbureaucratie en de ambtenarij kunnen wel eens tot een botsing leiden met enkele van de machtigste vakbonden in de publieke sector van de VS.
Tot nu toe is Trump erin geslaagd een deel van deze opborrelende woede in zijn eigen kamp te kanaliseren. Maar zodra hij aan de macht is, zal zijn coalitie uit elkaar vallen. Als dat gebeurt, zal deze woede een andere uitlaatklep zoeken.
Waar zal het naartoe gaan?
Onder Obama en vervolgens Biden hebben de massa's twee keer de school van de Democraten ondervonden. Voor Trump-kiezers uit de arbeidersklasse worden ze geïdentificeerd met een establishment dat ze haten, terwijl Trump wordt gezien als het 'minste kwaad'. Voor vele miljoenen anderen die niet op Trump hebben gestemd, zijn ze ook een gehate partij van het establishment, en nu van genocide. Het establishment heeft de totale controle over de situatie verloren en de Amerikaanse heersende klasse kan haar stevige controle over haar eigen staatsinstellingen niet langer als vanzelfsprekend beschouwen. De komst van Trump zal niet leiden tot stabiliteit. Hoewel we niet kunnen voorspellen welke richting hij op zal gaan, zal hij de crisis van het kapitalisme, die uiteindelijk ten grondslag ligt aan alle huidige gebeurtenissen, niet kunnen oplossen. De situatie is zwanger van intense instabiliteit, explosieve sociale omwentelingen en uiteindelijk klassenstrijd op een hoger niveau dan we ooit in de moderne tijd hebben gezien.