Na Venezuela lijkt nu ook Mexico afstand te nemen van het Amerikaanse imperialisme. Al is er natuurlijk wel een moeizame strijd bezig. In april spoelden twee monsterbetogingen over de hoofdstad Mexico City. Op 7 april trokken meer dan 500.000 betogers door de straten om zich te verzetten tegen het juridische proces tegen de linkse burgemeester Andres Manuel Lopez Obrador (kortweg AMLO). Op 24 april verdubbelde die massa zich tot zeker 1.200.000.
Daarmee pikt Mexico aan bij het peloton van revolutionair Latijns-Amerika. Gedurende lange tijd liep het land achter op de radicalisering in het subcontinent, hoewel onder de oppervlakte duidelijke tekenen aanwezig waren dat ook hier de situatie was aan het kantelen. De verschillende ritmes van radicalisering in Latijns-Amerika – en wereldwijd – vertonen echter dezelfde wortels, met name de algemene crisis van het kapitalisme, die zich dus nu ook uitdrukt in Mexico.
Mexicaanse Chavez
Het begon met de zogezegde ‘overtreding’ door Lopez Obrador. Deze vertegenwoordiger van de linkse partij PRD werd in 2000, niet zonder enige strijd, verkozen tot burgemeester van Mexico City. Hij investeerde in grootschalige projecten waar vooral de zwakkeren beter van werden: scholen, ziekenhuizen, pensioenen, ziekte uitkeringen, openbaar vervoer enzovoort. Net zoals de Venezolaanse president zou hij graag de inkomsten van de Mexicaanse oliebronnen besteden aan sociale doeleinden. Vanwege dit beleid verwijzen de kranten regelmatig naar hem als ‘de Mexicaanse Chavez’, iets wat de VS niet graag horen over hun zuiderbuur.
Zijn beleid maakt van AMLO een geliefd man bij een groot deel van de Mexicaanse bevolking. Het maakt hem tevens groot kanshebber bij de presidentsverkiezingen van 2006, in de peilingen staat hij steevast op kop, terwijl hij zich officieel zelfs nog niet kandidaat heeft gesteld! En dat is nu net wat de Mexicaanse en Amerikaanse machthebbers willen vermijden.
In Mexico bezitten de verkozen politici, net zoals in andere landen, legale immuniteit. In theorie beschermt deze immuniteit hen tegen verzonnen aanklachten, chantage en omkoperij. In werkelijkheid echter is deze onschendbaarheid er eerder om zwendelaars, oplichters en corrupte politici een hand boven het hoofd te houden. Wanneer een verkozene zijn immuniteit verliest, is het onmogelijk voor hem om deel te nemen aan de verkiezingen, zelfs al wordt hij niet veroordeeld voor zijn misdaad. Door middel van een ‘desafuero’, een procedure die AMLO zijn immuniteit kan kosten, willen de Amerikaanse en Mexicaanse heersers een oneerlijke strijd aangaan met Obrador. Waarom is deze strijd dan wel oneerlijk? Omdat het gaat om de aanleg van een weg naar een ziekenhuis.
Onrechtmatige rechtszaak
Het begon allemaal toen Mexico City een stuk land wilde kopen van Federico Escobedo Garduno, de eigenaar van een ontwikkelingsbedrijf. Dit stuk land was nodig om een weg te bouwen zodat medische verzorging ook de sloppenwijken kon bereiken. In die periode was Rosario Robles nog burgemeester. Volgens Robles vroeg Escobedo veel te veel geld voor het stuk land. Hij eiste een prijs alsof de grond in hartje Mexico City zou liggen, terwijl de reële prijs van de grond veel lager was. Omdat er geen akkoord werd bereikt, besloot Mexico City, onder leiding van Robles, de grond te confisqueren, met als reden dat het voor publiek gebruik was. Op 4 december 2000 maakt Escobedo er een rechtszaak van, in de hoop de verbeurdverklaring te stoppen. Dit was precies één dag voor Obrador burgemeester werd.
In maart 2001 werd de zaak uitgesproken in het voordeel van Escobedo, het gerecht beval een onmiddellijke stopzetting van de werken. Obrador verklaarde later dat de werken nog diezelfde dag werden stopgezet en wordt hierin bevestigd door de aannemer. Volgens Escobedo werden de bouwmaterialen niet meteen verwijderd en bijgevolg diende hij in augustus 2001 een klacht in. De minister van Justitie, aangesteld door de huidige president Vincente Fox, opende een officieel onderzoek in november. Obrador wordt niet beschuldigd van corruptie, verduistering of enige andere persoonlijke verrijking. Wel wordt hij ervan beschuldigd een gerechtelijk bevel te hebben genegeerd. Maar ook dat is helemaal niet waar.
AMLO en zijn aanhangers menen terecht dat deze inmenging van hogerhand voor een klein feit als dit wijst op een samenzwering, om hem ervan te weerhouden president van Mexico te worden. Tevens dient gezegd te worden dat zowel de kandidaten van de PAN als van de PRI reeds lange tijd rivalen zijn van Obrador. Beide zijn partijen van de bourgeoisie. De PAN is de liberale partij van president Fox en de PRI heerste decennia over Mexico tot de PAN in 2000 de verkiezingen won.
Zeventig procent van de Mexicanen is het ermee eens dat de poging tot nietig verklaring van Obradors immuniteit politieke motieven heeft. Tachtig procent is tegen een ‘desafuero’. Geen enkele politicus heeft in het verleden zijn immuniteit verloren, terwijl er veel ergere schandalen bekend zijn dan het bouwen van een weg naar een ziekenhuis. Bijvoorbeeld de grote fraudeschandalen rond Vincente Fox en zijn regering. Gelukkig doorzagen de arbeiders en boeren deze intrige en waren ze vastbesloten de heersende klasse en het imperialisme te weerstaan door grote mobilisaties.
De vulkaan barst
De voorbije weken is de situatie in een stroomversnelling gekomen. Een comité van vier partijleden (twee van de PRI, één van de PAN en één van de PRD) stemde op vrijdag 1 april over het al dan niet verderzetten van het ‘desafuero’. Drie van hen stemden voor, enkel het PRD-lid was tegen een desafuero. Er werd gefluisterd dat dit het resultaat was van een geheime overeenkomst tussen de regering van Fox en de PRI. De drie leden die voor waren, eisten dat Obrador terechtstond voor het negeren van een gerechtelijk bevel.
De vele aanhangers van Obrador waren buiten zinnen, duizenden mensen verzamelden zich op het Zocaloplein, voor het parlementsgebouw. Obrador riep op om opnieuw op straat te komen op 7 april, zodat hij zijn plannen kon toelichten. Zijn beschuldigingen aan het adres van de PAN en de PRI zijn klare taal: “Men veroordeelt mij niet voor het overtreden van de wet, maar wel voor wat ik denk en wat dat betekent voor de toekomst van Mexico (...) Men houdt er niet van dat ik hen help die mijn hulp het hardst nodig hebben. Ze willen niet dat dit op nationaal niveau wordt toegepast, dat is de kern van de zaak. (...) Ze gaan me opsluiten omdat ik een weg bouwde naar een ziekenhuis. Is dat de gerechtigheid die ze willen? Welke gerechtigheid is er voor hen die geen onschuld kunnen kopen? De meerderheid van de rechters hebben niet de moed om de druk van de uitvoerende macht te weerstaan. Het draait allemaal om geld, men wil een land dat er enkel is voor de rijken.”
Deze woorden weerspiegelen de gevoelens van het volk. Zijn vervolging bleek olie op het vuur, Obrador heeft nu nog meer aanhangers dan voorheen. De betoging van 7 april bracht meer dan 500.000 man op de been en duurde ruim tien uur. Meteen werd ook opgeroepen voor een volgende actie, op 24 april. Toen kwamen meer dan 1.200.000 mensen de straat op. De krachtsverhoudingen wegen zwaar door in het voordeel van Obrador. Hij verkondigde dat hij bereid was de gevangenis in te gaan, om zo het onrecht dat men hem en de democratie aandoet te benadrukken. Twee leden van de PAN betaalden zijn borg, uit angst dat hij een echte martelaar zou worden. Zo bevestigden ze het feit dat de zaak tegen Obrador zeer zwak is en dat het gevaar bestaat dat de hele heisa zich tegen hen kan keren.
Bovendien laten ze zien dat de heersende klasse hopeloos verdeeld is als gevolg van de massamobilisaties, waardoor ze nog meer verzwakt staan. De burgerlijke partijen in Mexico, de PRI en de PAN, maakten zich zorgen bij het zien van de massale acties in de straten van Mexico City. Zelfs de PRD-kopstukken waren ongerust over de gevolgen, bang dat het uit de hand zou lopen en dat de massa hen vooruit zou duwen.
De druk van de massa’s werd uiteindelijk zo groot dat de rechtszaak zo goed als in duigen viel en president Fox ze moest afblazen. Op 25 april hernam Obrador zijn taak als burgemeester, de rechtszaak was doodgebloed. Een gigantische overwinning voor de armen en verdrukten doordat ze gezamenlijk toonden wie de sterkste kracht in het land is.
Chavez, Lula of Gutierrez?
Dat een aanzienlijk deel van de Mexicaanse bevolking achter Obrador staat, zou wel eens gevaarlijk kunnen worden voor de VS. Wanneer men Obrador ervan zou weerhouden mee te dingen naar het presidentschap kan dit een revolutionaire explosie ontketenen. Publiek verzet en blokkades, vergelijkbaar met Venezuela, zijn dan niet ondenkbaar. Kleinere acties uit het verleden tonen aan dat het volk ontevreden is over het huidige regime. Toen Vincente Fox werd verkozen hoopte de Mexicaanse bevolking op verbetering na decennia van heerschappij door de PRI. Ze werden echter teleurgesteld omdat Fox een hard kapitalistisch beleid wil doordrukken Maar ook de imperialisten zien de regering van Fox als zwak omdat hij steeds verlamd werd bij het implementeren van een neoliberaal beleid. Massale mobilisaties van de arbeidersbeweging versloegen de pogingen tot privatisering van de olie en elektriciteit en de hervorming van de arbeidswet. Bovendien wordt de regering geplaagd door schandalen.
Toch moet gezegd worden dat het programma van Obrador op dit moment gematigd is. Er is reeds lange tijd ontevredenheid bij de arbeiders in de hoofdstad vanwege het feit dat 100.000 onder hen slechts een tijdelijk contract hebben, en bijna geen enkele heeft enige vorm van sociale zekerheid. AMLO heeft daar als burgemeester nog niets aan gedaan. Maar na jarenlange meedogenloze aanvallen op de rechten van de armen en arbeiders, na tientallen jaren van ellende is voor hen elke hervorming welkom, hoe beperkt die ook is. Daarom dat AMLO zoveel mensen kan begeesteren. En dat is veel belangrijker. AMLO heeft naar aanleiding van de controverse rond zijn figuur gezegd dat buitenlandse investeerders geen angst moeten hebben. Hij riep zijn aanhangers ook op om in stilte te marcheren op 24 april. De wil van AMLO is nochtans secundair, wat het volk wil is veel doorslaggevender. Zij zien in hem een afspiegeling, een instrument om hun frustraties te ventileren en gerechtigheid te krijgen. Het volk kan AMLO en de leiding van de PRD verder stuwen dan ze aanvankelijk willen.
In de VS bericht de geschreven pers dagelijks over de situatie. In diverse kranten krijgt AMLO waarschuwingen om niet te ver te gaan. Andere artikels beweren dan weer dat hij ‘verantwoordelijk’ zal zijn en zich zal schikken naar de wensen van de VS eens hij verkozen is, ook al gedraagt hij zich nu als een populist. Natuurlijk vraagt men zich af: zal Obrador zich profileren als de radicale Venezolaanse president Chavez of als de gematigde Braziliaanse president Lula? Nu de bourgeoisie hem blijkbaar niet kan weerhouden als kandidaat te staan bij de presidentsverkiezingen, pogen ze hem aan te manen tot ‘verantwoordelijkheid’ en mate.
De kwestie vandaag is echter niet Chavez of Lula maar Chavez of Gutierrez. Deze laatste was in 2002 president geworden van Ecuador doordat hij een leidende rol speelde bij de volksopstand van 2000. Gutierrez boog evenwel onder druk van het Amerikaanse imperialisme en voerde een asociaal beleid. Enkele weken geleden mocht hij dan ook zelf zijn biezen pakken door nieuwe volksopstanden. Ook in Mexico is dit de keuze voor AMLO: ofwel ben je met het volk ofwel word je na verloop van tijd verjaagd. Als Obrador wordt verkozen en zich niet aan zijn woord houdt, zal hij zich alleen maar de woede van het volk op de hals halen, van de honderdduizenden die hem gesteund hebben. Het volk zal in dat geval eisen dat hij zijn beloften nakomt of op zoek gaan naar iemand die dat wel doet. De strijd zal alleszins verder gaan, want wat nu in beweging is, is niet meer te stoppen.
Wanneer Obrador president zou worden van Mexico zal hij samen met Venezuela, Cuba en andere landen een sterker front vormen tegen het imperialisme. De Mexicaanse en Amerikaanse machthebbers zullen alles in de strijd gooien om dit laatste tegen te gaan. Zij vrezen dat door een massale anti-imperialistische beweging in Mexico de revolutie in Latijns-Amerika sterk zal worden gestimuleerd. En dat dit tevens een enorme invloed zal hebben op de miljoenen verdrukten in de VS, waaronder zich zeer veel Mexicanen en andere Zuid-Amerikanen bevinden.
Toen Chavez werd verkozen dacht de VS dat hij wel zou bezwijken onder de druk en zich zou schikken naar hun wensen. Dit bleek niet zo te zijn. Hoewel het totnogtoe niet kwam tot een radicale breuk met kapitalisme, werd in Venezuela de stem van het volk aanhoord en omgezet in daden. Hun oordeel over Chavez was dus fout, en deze fout willen de imperialisten geen tweede keer maken. Washington voelt zich in het nauw gedreven, want wanneer Obrador verkozen wordt betekent dit voor hen een grote bedreiging. Tegelijkertijd beseffen ze maar al te goed wat voor gevolgen het zou hebben wanneer zij zouden verhinderen dat Obrador zich verkiesbaar stelt. Wat ze ook doen, onder de huidige omstandigheden kan de volksbeweging alleen maar vooruitgaan. Bij harde repressie zal het volk nog harder terugslaan, zoals de massamobilisaties toonden. Bij toegevingen om het protest te kalmeren, zal het volk haar eigen kracht voelen en dankbaar gebruik maken van die vrijheid. Mexico heeft duidelijk aangepikt bij het revolutionaire peloton, en met wat een démarche!
Gebaseerd op 1.2 million march in defence of Lopez Obrador en andere artikels van In Defence of Marxism.
