Dit is het edito van Vonk nr. 319, het Belgische (Nederlandstalige) tijdschrift van de Internationale Marxistische Tendens in België (Nederlandstalig). Abonneer je hier op ons tweemaandelijkse marxistische tijdschrift.
Wij zijn een campagne gestart onder het motto: “Ben jij communist? Kom bij ons.” We doen dat omdat vooral jonge mensen, die in gans hun leven niets anders gekend hebben dan economische, maar ook sociale en morele crisis zich meer en meer door de term aangesproken voelen. En ze hebben gelijk.
De term stamt uit de 19e eeuw en werd vooral bekend door het “Communistisch manifest” van Marx en Engels. Maar het zijn de Bolsjewieken in de Sovjet Unie die de term nieuw leven inbliezen na de Russische revolutie van 1917. Zij namen het initiatief tot de stichting van de Communistische Internationale, die in alle landen van de wereld grote en minder grote Communistische partijen zou stichten.
Communisme is een klassenloze maatschappij, waarbij er dus geen uitbuiters, uitgebuiten en onderdrukkend staatsapparaat meer zijn. Die kan enkel ontstaan op basis van een socialistische revolutie. Dat betekent dat de kapitalistische klasse onteigend wordt en dat de belangrijkste hefbomen van de economie worden genationaliseerd onder democratische controle van de bevolking. Dit is echter niet genoeg. Een socialistische revolutie kan geen communisme voortbrengen als ze zich beperkt tot 1 of enkele landen. De revolutie moet wereldomvattend zijn om uiteindelijk tot een klassenloze maatschappij te kunnen evolueren. Het zijn principes die je, zelfs met een vergrootglas, nauwelijks nog kunt vinden in de programma’s van de nationale of internationale arbeidersorganisaties. Maar zelfs in de tijd dat dit wél zo was bleek dat niet voldoende om tot het gewenste resultaat te komen.
Voor de eerste wereldoorlog aanvaardden de meeste grote arbeiderspartijen deze principes. Een goed voorbeeld was de SPD, de Duitse sociaaldemocratische(!) partij tijdens het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw. Marx’ compagnon Engels, die hem 12 jaar overleefde, had de SPD nauwgezet begeleid volgens de principes en methodes van het marxisme. Lenin en Trotski, die nadien de Russische revolutie zouden leiden, waren toen vol bewondering voor de SPD, die op haar hoogtepunt een miljoen leden had. Maar de zelfde Lenin en Trotski waren onverbiddelijk toen de SPD bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog de regering van de Duitse keizer steunde en zo alle principes van het internationalisme aan haar laars lapte en noemden hen verraders van het marxisme en het socialisme. Die ideologische duidelijkheid was nodig om uiteindelijk succes te hebben in de Russische revolutie.
Dit raakt de kern van de zaak. Ideologie is belangrijk, maar die moet nadien in praktijk gebracht worden. De geschiedenis van de arbeidersbeweging staat helaas bol van voorbeelden waar waar de leiding vol schrik terugkrabbelde van zodra de kapitalisten serieus weerwerk boden. Smadelijke en vermijdbare nederlagen waren het resultaat, dikwijls met catastrofale gevolgen (denk aan het Nazisme). De manier waarop de bolsjewieken de Russische arbeidersklasse naar de overwinning brachten in hun revolutie blijft daarom een essentiële inspiratie. We hebben een leiding van de arbeidersbeweging nodig die beseft dat we een strijd op leven en dood zullen moeten voeren en die niet plooit onder de tegenstand. Wij zijn veel te klein om die leiding te kunnen brengen, maar Vonk en internationaal de IMT willen wel zoveel mogelijk kameraden scholen in marxistische theorie én praktijk en zo de methodes van het communisme terug te brengen in de arbeidersbeweging en de jeugd.
Stalinisme
De geschiedenis van het communisme bevat nog altijd veel belangrijke lessen. In het bijzonder de notulen van de eerste vier congressen van de communistische internationale zijn onschatbaar. Helaas houdt het daarmee op. Toen de communistische internationale werd overgenomen door Stalin en zijn acolieten werd de ene na de andere verworvenheid de nek omgewrongen. Stalinisme is geen communisme en ook geen socialisme, maar een afschuwelijke misvorming van de verworvenheden van de Russische revolutie. We hebben dit in het verleden al uitvoerig toegelicht. Om maar één voorbeeld te nemen: Het stalinisme heeft, zonder er veel woorden aan vuil te maken, de socialistische wereldrevolutie begraven. In de plaats daarvan kwam de “theorie” van het socialisme in één land. De communistische partijen van de andere landen moesten zich beperken tot steun aan de Sovjet Unie en zich schikken naar de compromissen die Stalin sloot met de kapitalistische landen. Zo liet Stalin aan het eind van de tweede wereldoorlog de Griekse communisten in de steek ten voordele van een compromis dat hij gesloten had met Churchill. Ondertussen bleven de stalinisten de schitterende werken van Marx, Engels en Lenin op grote schaal uitgeven. In praktijk deden ze heel dikwijls het tegenovergestelde van wat in die boeken zo nauwgezet werd uitgelegd. Dat maakte de situatie bijzonder schizofreen en bemoeilijkte het herontdekken van de werkelijke erfeis van het marxisme en het communisme. Eén schrijver gaven ze natuurlijk niet uit: Leon Trotski, want die had lang genoeg geleefd om hen te bestempelen wat ze werkelijk zijn: verraders van de revolutie.
Maar nu zijn de Stalinistische landen (bijna) overal teruggekeerd naar het kapitalisme. Voor de jongere generatie is dit oude koek van in de tijd voor zij geboren zijn. Zij grijpen terug naar de échte erfenis van het communisme. Goed zo.