Waarom neemt een voorzitter van het ABVV ontslag, midden in haar mandaat, midden in de campagne van de sociale verkiezingen en pas twee jaar nadat ze met bijna unaniem handgeklap verkozen werd? Mia De Vits, de eerste vrouw aan het hoofd van een vakbond, heeft op 8 maart de overstap gedaan van het ABVV naar de SP.a, waar ze de lijst voor de Europese verkiezingen zal trekken. De vrouw die door het zakentijdschrift Trends voorgesteld werd als de machtigste vrouw in het land zegt dat “ze zo niet kon blijven werken” aan de top van de vakbond. Wat liep er dan spaak?
“Ik heb als voorzitter geprobeerd om het ABVV te moderniseren. Maar ik werd niet altijd goed begrepen, met name door de Waalse vleugel. Ik wou bijvoorbeeld meer financiële transparantie na de schandalen, onder meer bij de bediendenbond BBTK in Brussel. Ik lees bovendien allerlei krantenartikels waaruit blijkt dat het Waalse ABVV me niet meer steunt. Dat was voor mij het signaal.” (1) Deze beschuldigingen hebben het effect van een brandbom die in de vakbondsrangen word gegooid. Ze tekent hier het beeld van een vakbond die verscheurd wordt door een bittere strijd tussen moderne Vlamingen en ouderwetse Walen. Midden in de campagne van de sociale verkiezingen hadden de 40.000 kandidaten van de socialistische vakbond zich waarschijnlijk op veel voorbereid. Maar zo'n steek in de rug hadden ze niet verwacht. Toch niet van hun eigen voorzitter... Dat is onvergeeflijk.
Karel Gacoms, secretaris van de rode metaalarbeiders en voorzitter van het ABVV in Vlaams Brabant, maakt een eerste schadeverslag op bij de basis: “Haar verklaringen hebben veel militanten geschokt. Ik vind het spijtig dat ze de indruk geeft van een ABVV dat verscheurd wordt tussen het noorden en het zuiden van het land. Dat is zeer slecht voor het moreel van de troepen”. (2) De voorman van de textielcentrale, Donald Wittevrongel, gaat ook streng in tegen de rechtvaardiging die Mia De Vits geeft voor haar ontslag: “Het is niet correct de Waalse syndicalisten te beschuldigen. Zij verdedigen hun basis (...) Een voorzitter moet al haar leden verdedigen.” (2)
Nationalistische doos van Pandora
De rechtse pers in Vlaanderen, De Morgen incluis en de Vlaams nationalisten van alle allooi, wrijven zich in de handen. Om maar niet te spreken van het Vlaams Blok, dat garen zal spinnen van de verklaringen van De Vits over een door Wallonië gegijzeld Vlaams ABVV. Deze krachten die nooit ofte nimmer aan de kant staan van de arbeiders en bedienden in hun strijd ontfermen zich plots over het lot van het ABVV en geven Mia De Vits natuurlijk gelijk! Sinds jaar en dag beuken de rechtse media in tegen de nationale eenheid tussen Vlaamse en Waalse werkers. Het nationale ABVV in het bijzonder is een doorn in het oog van diegenen die graag de sociale zekerheid gesplitst zouden zien en daarna verder afgebouwd en overgeheveld aan de privé-sector. Aan de vooravond van het Nationaal Congres van het ABVV twee jaar geleden pleitte het tijdschrift Trends voor een splitsing van de vakbond! De militanten waren toen al gewaarschuwd. Vandaag zijn er vakbondsleiders die openlijk pleiten voor een splitsing van het ABVV. “Zeg nooit nooit natuurlijk”, verklaart Mil Kooyman, secretaris van de Gentse afdeling, op de vraag over een mogelijke splitsing. “Op dit ogenblik is dit niet aan de orde. Misschien moeten we die piste op termijn wel eens onderzoeken. Het probleem is dat het vandaag onbespreekbaar is, en dat als je dat durft uitspreken, je bij wijze van spreken de dood met kogel krijgt Bijna op elk federaal bureau zijn er incidenten, en dat zal niet verdwijnen met Mia De Vits. We kunnen dit niet lang meer volhouden’(3).
Natrappen
Als Mia De Vits zo bitsig natrapt, dan is hier een reden voor. De verklaringen die ze zelf geeft zijn drogredenen. Ze wil een communautair rookgordijn optrekken. Dit is een oude gewoonte in dit land. Hiermee wil men andere breuklijnen verbergen. Haar ontslag drukt in de eerste plaats een meer algemene politieke en strategische impasse uit in de vakbond. Wat rond één persoon lijkt te draaien is echter een crisis van het alternatief en de strategie van het ABVV. De verkiezing van Mia De Vits in 2002 aan de top van de vakbond was geen verrassing. Het zorgde niet voor een bruuske wending maar eerder voor een verdere versterking van de verrechtsing in het ABVV. Wat verstaan we onder verrechtsing? In de eerste plaats het afstand nemen van de syndicale onafhankelijkheid tegenover de regering. Het project van Mia De Vits bestond erin volgzaam het paarse beleid syndicaal te begeleiden en niet te contesteren. Dit heeft het ABVV verzwakt tegenover het ACV, dat nu de regering kan bekritiseren van “blauw zand in de mensen hun ogen te strooien.” (4) Het feit dat ze nu kritiekloos de lijst van de SP.a gaat trekken, is hier een logisch gevolg van. Nu wordt ze ook getipt als de toekomstige Vlaamse Minister van Tewerkstelling na de verkiezingen van 13 juni!
Ze was vooral het beleid van de SP.a minister Frank Vandenbroucke genegen. Een voorbeeld: de opening van het jachtseizoen op de werklozen, onder het mom van de activering van de sociale uitkeringen, zette veel kwaad bloed bij de militanten. Zowel in Vlaanderen als in Wallonië. Mia De Vits wilde zich beperken tot ongevaarlijke persberichten om vooral de SP.A en de PS niet tegen de borst te stoten. Dit werd niet gepikt door vele delegees, vooral in streken met hoge en permanente werkloosheid. Vandaar de verschillende acties en betogingen de laatste weken van werklozen en vakbonden. Maar meer algemeen begon de druk te stijgen tegen een syndicaal beleid dat de regering niet hard durft aan te pakken op de fiscaliteit ten voordele van de fraudeurs, de fiscale amnestie, de aalmoes voor de sociale steuntrekkers enzovoort. De betoging van 20 maart in Oostende rond zeer vage en onbetekende ordewoorden is een poging om te antwoorden op deze kritiek van onderen uit.
Al meer dan één jaar merken we in het ABVV dat het project van Mia De Vits buiten adem geraakt. Gewone miltanten en talrijke secretarissen, niet enkel in Wallonië maar ook in Vlaanderen, hebben het laatste jaar tot anderhalf jaar lijdzaam en onmachtig moeten toezien hoe een tornado van afdankingen door het land raasde. Alle lastenverminderingen ten spijt werden arbeiders en bedienden collectief ontslagen en gingen ondernemingen over kop. Het massale banenverlies bij Ford Genk bewees dit nogmaals. Dat zijn de gevolgen van de economische recessie van het kapitalisme. Het enige antwoord van de vakbondstop in koor met de paarse regering was: laten we de lasten nog meer verlagen! In talrijke bedrijven hebben syndicale teams moedig gestreden. Hun inspanningen leidden echter niet tot een algehele mobilisatie van de vakbeweging over de beroepsgrenzen heen voor werk, rond eisen zoals collectieve arbeidsduurvermindering enzovoort.
Modern syndicalisme?
Mia De Vits geeft zelf een beschrijving van haar visie op haar syndicaal beleid. “Ik zie een modern syndicalisme in termen van ‘win-win’. Zowel vakbonden als werkgevers moeten kunnen winnen in een onderhandeling. De Waalse vakbond gelooft meer in het oude concept waarbij de vakbond altijd de volle winst moet binnenhalen.” (5) We zullen Mia De Vits moeten ontgoochelen, maar er bestaat niets zoiets in de sociale strijd als ‘win-win’-situaties. De wijsheid die de arbeidersklasse heeft opgedaan leert ons dat “wanneer de patroon lacht, de arbeider weent”. Of omgekeerd: “Wanneer de arbeider lacht, dan weent de patroon”. Ofwel wint de baas en verliezen de werkers, ofwel wint de vakbond en verliest de baas. Daarenboven verwacht je toch van een vakbond, en zeker van een vakbondsleider, dat hij of zij steeds het onderste uit de kan wil halen voor de leden. Arbeiders, bedienden die aangesloten zijn bij een vakbond verwachten dat zowel in individuele dossiers als in het geval van gemeenschappelijke problemen zij hun rechten en eisen er door krijgen.
Over ‘volle winst’ gesproken, heeft Mia De Vits misschien niet vastgesteld dat de laatste vijftien tot twintig jaar het lot van de werkers ernstig achteruit boert, los van alle kleine voordelen die we hier en daar nog kunnen afpingelen? Het is niet zo dat de arbeidersbeweging op dit ogenblik in het offensief is en terrein wint tegen bijvoorbeeld flexibiliteit, polyvalentie, onderaanneming, arbeidsritme en privatiseringen. Om dan niet te spreken over de vermindering van de sociale uitkeringen! Het is mogelijk dat de periode van de jaren ‘60 en begin van de jaren ‘70 die illusie heeft gevoed van ‘win win’-situaties. Toen was de wereldeconomie in volle bloei en vielen er kruimels van de tafel van de kapitalisten in ons bord. Dat was ook het gouden tijdperk van het reformisme, dat hoopte de scherpe kantjes van het kapitalisme af te vijlen en zo voor sociale vooruitgang te zorgen.
Vandaag zitten we in een totaal verschillende situatie, met een lange en uitgesponnen crisis van het kapitalisme waar er geen kruimels meer van de tafel vallen. In die situatie moeten de mensen op de vloer hard strijden om te behouden wat ze hebben, laat staan dat ze iets meer verwerven. Dat is meteen onze volgende kritiek op het zogenaamde moderne syndicalisme van Mia De Vits: onderhandelen is goed, maar het is beter te onderhandelen vanuit een krachtspositie. Deze krachtspositie wordt opgebouwd dankzij informatie, vorming, democratische besluitvorming, deelname om ten slotte tot massamobilisatie te komen. Voor massamobilisatie is er in het project van moderne syndicalisme geen plaats meer.
Transparantie?
Mia De Vits zou ook te veel tegenwind gekregen hebben in haar inspanningen om de vakbond doorzichtiger te maken. Ze heeft het dan vooral over de financiële transparantie. Het veel gehoorde voorbeeld is de financiële situatie van BBTK en ABVV Brussel en het ontslag van Albert Faust en Anne-Marie Appelmans. Dit zijn beiden topfiguren van de Brusselse vakbond die rond een aantal kwesties in oppositie waren met het nationale syndicale beleid. Wij stelden toen terecht en wij blijven bij ons standpunt dat het financieel stroomlijnen van de vakbond op alle niveaus, en dan zeker in Brussel, ten dienste staat van een poging om de vakbond politiek te stroomlijnen van de top tot de basis. De oprichting van een onstatutaire Financiële Commissie, de COFI, was bedoeld als strijdwapen tegen dissidente secretarissen, centrales, afdelingen enzovoort. De financiële normalisering heeft als opzet ook de plaatselijke politieke autonomie te muilkorven. Albert Faust verklaarde de aanval tegen hem als het resultaat van een conflict tussen een syndicalisme van contestatie die hij voorstond en een syndicalisme van integratie in het systeem waarvan Mia De Vits slechts een verpersoonlijking van is. Het ontslag van Mia De Vits duidt dus op haar falen om de beroepscentrales onder haar vleugels te nemen, lees: te disciplineren. Het middel dat ze hiervoor wou aanwenden bestond erin de secretarissen en ander personeel van de centrales op de bezoldigingslijst te zetten van het federale ABVV onder haar persoonlijk toezicht. Dat is haar niet gelukt.
Nood aan een ander syndicaal model
Het syndicale project van Mia De Vits zal echter niet verdwijnen uit het ABVV als gevolg van haar ontslag. Het is nog steeds aanwezig in de vakbond. De nieuwe voorzitter zal ons hiermee opnieuw confronteren. De voortzetting van dit syndicale beleid is natuurlijk een bedreiging voor de eenheid van de vakbond en dreigt het ABVV communautair op te splitsen. Het beleid dat erin bestaat de crisis van het kapitalisme in al haar facetten ‘sociaal’ te begeleiden zorgt niet voor meer welvaart en welzijn voor de mensen. Integendeel, het voedt de gevoelens van onmacht van de arbeiders en de bedienden tegenover het patronaat en het rechtse beleid. Je moet niet al te snugger zijn om te weten dat in deze situatie de mensen moeilijker weerstand kunnen bieden aan de sirenezang van het racisme en het nationalisme. Nationalisme en racisme zijn een vergif die we uit onze rangen moeten jagen. Vandaar dat een koerswijziging nodig is ten voordele van een ander syndicaal model. Het model dat wij nastreven is een antikapitalistisch syndicalisme steunend op de onvoorwaardelijke verdediging van de belangen van de werkende klasse. Hierbij is de eenheid, de solidariteit, de democratische deelname en vooral de mobilisatie van Vlamingen, Walen, Brusselaars, Belgen en migranten van essentieel belang. Het ontslag van Mia De Vits heeft een crisis aan het licht gebracht in het ABVV. Tegelijkertijd dreigt de vakbond stuurloos te worden in cruciale maanden van de sociale verkiezingen en de mobilisatie voor werk. Indien het ABVV de sociale verkiezingen verliest, zal de crisis in de vakbond nog sterker worden. Daarom pleiten wij voor een buitengewoon congres van het ABVV dat democratisch wordt voorbereid in de bedrijven, waar zowel structuren, werking, leiding, de syndicale strategie en het programma worden besproken.
1) Het Nieuwsblad van dinsdag 9 maart 2004
2) Le Soir van woensdag 10 maart 2004
3) Indymedia op maandag 8 maart 2004
4) Le Soir van dinsdag 9 maart 2004
5) Het Laatste Nieuws van dinsdag 9 maart 2004
