Hoe de Oost-Duitste Brigitte Reimann het sociaal realisme nieuw leven inblies.

Beeld je, voor één ogenblik, eens een wereld in zonder kunst, zonder kleur, zonder muziek, dans of zingen. Een dergelijke wereld zou een ondragelijke plaats zijn, een grimmig en ellendig oord, zelfs wanneer er voor iedereen voldoende voedsel, sociale voorzieningen en gezondheidszorg zou voorhanden zijn. Het leven zou zinloos zijn zonder de zoektocht naar iets hogers, subliemer en veel mooier dan de wrange werkelijkheid van het dagelijkse leven.

Geloof me neit als ik vertel over de oorlog van Asmaa Azaizech & De man met de twee gezichten van Viet Thanh Nguyen.

Het is 100 jaar geleden dat André Breton het Manifest van het Surrealisme schreef, een gloedvol pleidooi tegen de moderne, kapitalistische wereld.

Dominique Willaert, twintig jaar directeur van het sociaal artistiek project Victoria Deluxe en één van de bezielers van Hart boven Hard, trok maandenlang door de straten van Denderleeuw, Ninove, Aalst, Herzele, Zottegem, Geraardsbergen en Liedekerke.

De Palestijnse journalist en schrijver Ghassan Kanafani (1936-1972) behoort samen met de Palestijnse dichter Mahmoud Darwish en de zangeressen Umm Kulthum en Fayrouz tot de vier iconen die het Palestijnse volk hoop boden en de geest van het verzet in leven hielden. Zijn bekendste werk “Mannen in de zon” werd opnieuw uitgegeven.

De Russische Revolutie luidde een bloeiperiode in van creatieve uitdrukking in alle kunsten, maar vooral film werd naar nieuwe hoogtes gebracht; onder meer door Dziga Vertov en Sergei Eisenstein, die film beschouwden als een wapen van klassenstrijd. Ondanks dat de ontwikkeling ervan werd afgebroken door de stalinistische degeneratie van het regime, blijft de erfenis van de Oktoberrevolutie op het gebied van cinema tot op de dag van vandaag aanwezig.

Sandrine Collard, wereldvermaard specialiste van fotografie in Afrika, toont in het fotomuseum Antwerpen een kroniek van de lange en turbulente geschiedenis van de fotografie in het koloniale Congo.

Op de promenade die langs de Baai van Doha loopt, telt een grote klok de dagen af tot de start van het WK. Er zou ook een andere, veel morbidere, telling weergegeven kunnen worden: het aantal werknemers dat op de werven van de voetbalcomplexen zijn omgekomen.

Twee nieuwe leestips: De Rode Walküren over vijf revolutionaire vrouwen en een biografie over de Surinaamse vrijheidsstrijder en marxist Anton De Kom.

Helden zijn uit de mode geraakt, ook in de literatuur. De postmodernistische wereld voert voornamelijk antihelden op, vooral om de ontgoocheling op afstand te houden. De Duits-Franse succesauteur Anne Weber trekt met haar nieuwe roman “Annette, een heldinnenepos” resoluut een andere kaart.

Deze maand bespreekt Paulette Vereersch twee fascinerende memoires van geëngageerde vrouwen.

Squid Game is het nieuwste Zuid-Koreaanse fenomeen wat op briljante wijze de genadeloze realiteit van het kapitalisme blootlegt: extreme concurrentie. Terwijl de serie wereldwijd bovenaan de Netflix-hitlijsten staat, zijn Koreaanse arbeiders overgegaan tot een massale staking.

De herfst en de winter zijn uitgelezen periodes om een tentoonstelling te bezoeken. De wonderlijke wereld van de Belgische animatiepionier Raoul Servais komt in een overzichtstentoonstelling in het Brusselse BELvue museum moeiteloos tot leven.

Bespreking van De Onmisbaren. Ode aan mijn klasse, van de Nederlandse vakbondsman Ron Meyer en van Heike GeiBlers ervaringen in het Amazon pakhuis.

De Arbeiderspers stelde een uitmuntende selectie samen die de ware aard van Orwell blootlegt: de onderzoeksjournalist die zonder voorbehoud sympathiseert met de verschoppelingen, onderaan de maatschappelijke ladder.

Het verzet is in Vlaanderen nooit populair geweest, wat de uitstekende Canvas serie “De kinderen van…” ongewild aantoonde. De uitzendingen over de kinderen van het verzet kregen beduidend minder kijkers en waardering dan die over de collaboratie. 

Jos Vander Velpen, advocaat en voormalig voorzitter van de Liga voor Mensenrechten verklaarde in een recent interview dat hij met de vernieuwde en uitgebreidere versie van zijn boek uit 2003 over het vergeten kamp Breendonk een poging wil doen om de balans recht te trekken en het verzet de erkenning en het respect te geven dat het verdient.

Vandaag is het de 250ste verjaardag van de geboorte van de musikale genie en revolutionair Ludwig Von Beethoven. Onder de titel Beethoven: The Symphonies bracht twee jaar geleden het Symfonisch Orkest van de Munt bij BOZAR de negen symfonieën van Beethoven, verspreid over vijf concerten. De eerste twee concerten vonden in november 2018 plaats. Om de revolutionair in Beethoven beter te begrijpen vroegen de organisatoren aan Alan Woods van In Defence of Marxism naar een essay.

Wat weet jij over het spraakmakende leven van het echtpaar Sebald en Bartha Rutgers?

We kunnen het als het ware een postume hulde noemen dat de zoveelste heruitzending van de film De Witte van Zichem op zaterdag 23 augustus opnieuw zo’n 500 000 kijkers kon bekoren, één dag voor het overlijden van de maker, Robbe de Hert.

Het maken van een scherpe steen in de prehistorie, het componeren van muziek in de Renaissance of het maken van een film vandaag. Het is allemaal kunst en cultuur. Maar hoe wordt die bepaald? Marxisten beschouwen de materiële, objectieve voorwaarden van een maatschappij als doorslaggevend voor de kunst en cultuur die erin wordt geproduceerd. Cultuur kan niet los gezien worden van de levensomstandigheden en de posities die mensen in een samenleving bekleden.

De titel ontleende hij aan een uitspraak van minister Jan Jambon die doodleuk poneerde dat de vroegere Oostfrontstrijders “zo hun redenen hadden om te collaboreren, zij deden het voor Vlaanderen”. De vader van Danny en met hem duizenden anderen, hadden ook “hun redenen”: zij sloegen op de vlucht voor het VNV en het fascisme.

Het lawaai was oorverdovend. Op donderdag 28 november maakten bijna 1500 mensen kabaal voor het Vlaams parlement: muzikanten, acteurs, regisseurs, schrijvers, ... Allemaal solidair tegen het beleid van de Vlaamse regering dat de samenleving éénrichtingsverkeer wilt maken.

Hafid Bouazza (°1970, Oujda, Marokko) verhuisde met zijn familie naar Zuid Holland toen zijn vader werk vond in een staalfabriek. Hij trok op zijn zeventiende naar Amsterdam om er Arabische taal en letterkunde te studeren. Na een omweg als tolk en docent Arabistiek stortte hij zich met groot enthousiasme op het schrijverschap.

De voormalige BRT-journalist Geert Van Istendael waarschuwt de lezer bij de aanvang: “Daarom trek ik mijn ruwste bek open. Ik mag hopen dat ik uw gemoedsrust verstoor”.

In 2011 startte de Nederlandse uitgeverij Polak & Van Gennep met de Berberbibliotheek, een reeks boeken van klassieke, bekende schrijvers uit de Maghreb.

De biografie is met voorsprong het populairste genre in de literatuur. Het hoeft niet altijd over machtige politici, spraakmakende schrijvers of beroemde kunstenaars te gaan. Dat de levensloop van een West-Friese huisvrouw en een Rotterdamse naaister veel interessanter en meeslepender kan zijn tonen de Nederlandse historici Bart Lankester en Janine Jager moeiteloos aan.

Vriend en vijand zijn het erover eens dat Karl Marx een ereplaats verdient in de galerij van de politieke denkers. Om zijn werk beter te begrijpen is het onontbeerlijk dat we een dieper inzicht krijgen in de achtergrond, het leven en de drijfveren van deze man.

Naar aanleiding van de 200e verjaardag van Karl Marx, organiseerde het Masereelfonds in samenwerking met Vonk op 14 juni een lezing door de Amerikaanse politiek filosoof Robert Paul Wolff (Amherst University). Een veertigtal mensen kwamen samen in Ons Huis in Gent voor een niet oninteressante lezing over ‘Het Kapitaal’ van Marx, maar vooral de politieke discussie achteraf bleek opmerkelijk.

Belgische films die een arbeidersstaking als onderwerp hebben zijn zeldzaam. Nog zeldzamer zijn films waar de arbeiders het woord nemen en hun ervaring met collectieve acties uit de doeken doen. In de documentaire “Rien ne nous est donné” staat de staking centraal, “het enige wapen waarover we beschikken” zoals Sergio, een getuige in de film, zo treffend verwoordt. Het is een Franstalig documentaire, maar er bestaan plannen om ook een versie met Nederlandstalige ondertitels uit te brengen .

Er zijn boeken die je zo aangrijpen dat je er niet over uitgepraat geraakt. Het gaat verder dan de herkenning, ze zetten je aan het denken, houden je een spiegel voor en confronteren je met je eigen keuzes. De biografie die Rachel Holmes schreef over de jongste dochter van Karl Marx is zo’n boek: ze kreeg er zowel uit politieke als literaire hoek uitmuntende kritieken voor.

Bertold Brecht, de grote voorvechter van het politieke toneel, wilde zijn publiek wakker schudden, uit hun comfortzone halen en doen nadenken. Het was niet langer de bedoeling dat je je zou vereenzelvigen met de held en jezelf zou verliezen in de illusie. De vervreemding van het vanzelfsprekende zou volgens hem leiden tot de broodnodige reflectie op de maatschappelijke realiteit. Kunst en maatschappijkritiek gingen hand in hand. Vanaf de jaren 70 tot midden 80 van de vorige eeuw maakte het politieke vormingstheater ook opgang in Vlaanderen.

Als je vandaag, bijna 30 jaar na de val van de muur, Berlijn bezoekt krijg je een zeer eenzijdig beeld voorgeschoteld van het verleden. Busladingen scholieren uit alle uithoeken van Duitsland worden gedropt bij het “Museum van de voormalige DDR”, waar ze een karikatuur van het voormalige Oostblok te zien krijgen. Dat de rijke Duitse cultuurgeschiedenis niet zomaar te herleiden is tot het “Goede Westen” tegenover het “Foute Oosten” komt veel minder aan bod.

1967, de legendarische “Summer of Love” was het hoogtepunt van de hippiecultuur in Californië. Bij de vijftigste verjaardag ervan ging de voorbije maanden de meeste aandacht naar de vrije liefde die toen volop gepropageerd werd, de nieuwe drugs die overal verkrijgbaar waren en de prachtige muziek uit die tijd. Dat 1967 ook het jaar was waarin de oproepingsbrieven voor de Vietnamoorlog openbaar verbrand werden en er meer dan 100 000 in de straten van Washington opstapten tegen deze slachting kwam veel minder aan bod.

Een boek met de sticker “Binnenkort verboden in Amerika?” wekt gegarandeerd de interesse op. De staat Arkansas heeft zopas een wetsvoorstel ingediend om “De geschiedenis van het Amerikaanse volk” van Howard Zinn (1922-2010) te schrappen als leerboek geschiedenis in de openbare scholen. De auteur verklaarde bij de eerste uitgave in 1980: “Ik heb geprobeerd de geschiedenis te schrijven die het ware gelaat toont van de machthebbers en respectvol omgaat met het verzet van de gewone man.”

De Hermitage Amsterdam hanteert een heel eigen invalshoek om de 100e verjaardag van de Russische Revolutie te vieren. In de tentoonstelling “Romanovs & Revolutie” (nog tot 17 september 2017) wordt de lof gezongen van het mondaine leven in St Petersburg, krijg je een kijkje achter de schermen van het hof en kan je je vergapen aan zo’n 250 exclusieve luxe objecten.
Wil je weten hoe het leven van een “gewone” Rus er uitzag in de periode voor de revolutie, dan kan je beter Maxim Gorki(1868-1936) lezen.

Frans Masereel (1889-1972) wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste graficus en houtsnijder uit de twintigste eeuw. Het Mu.ZEE in Oostende brengt een hommage aan deze veelzijdige kunstenaar: er zijn méér dan 150 werken, afkomstig uit binnen- en buitenlandse collecties te bewonderen. Het gaat verder dan het pure etaleren van zijn vakmanschap. Door de confrontatie met hedendaagse kunstenaars uit de vier windstreken, die net als hij politiek en maatschappelijk geëngageerd zijn komt het linkse activisme van Frans Masereel volledig tot zijn recht.

De Royal Academy te Londen viert de 100e verjaardag van de Russische Revolutie met een indrukwekkende overzichtstentoonstelling van de Russische kunst van 1917 tot 1932. De Russische samenleving daverde op haar grondvesten: het oude werd vernietigd, het nieuwe geboren. Kunstenaars stelden zich de vraag welke vorm “de kunst van het volk” moest aannemen. Van de innovatieve composities van Kandinsky over de dynamische abstracties van Malevich tot de aangrijpende films van Eisenstein: het is er allemaal te bewonderen.

De Amerikaanse Mary Gabriel kreeg als eerste Westerse journaliste toegang tot de archieven van de familie Marx in Moskou. De duizenden brieven die de gezinsleden elkaar schreven, de talloze getuigenissen van tijdgenoten lagen er onaangeroerd stof te vergaren. De officiële USSR geschiedschrijving wou kost wat kost het perfecte beeld van “het genie Marx” in stand houden, onder Stalin werd zelfs het feit dat Marx een onechte zoon had uit zijn biografie geschrapt.

Jeroen Olyslaegers’ nieuwe roman, WIL, werd enthousiast onthaald in de pers en in de literatuurwereld. Daar scharen we ons volmondig achter. Het boek biedt een indringende blik op het leven in Antwerpen onder de bezetting, maar weet deze historische setting ook te overstijgen. Het is een roman die doet nadenken, het handelen van mensen in moeilijke situaties beter doet begrijpen en... je vol afschuw doet inzien dat passiviteit de rotste aller keuzes is.

Voor velen onder ons is de komende vakantieperiode de gelegenheid bij uitstek om aan het lezen te slaan. Er is niets mis met de nieuwste Arnaldur Indridason – spannend tot de laatste alinea, het opmerkelijke debuut van Lize Spit waardoor je nooit meer onbevangen naar een groepje tieners zal kunnen kijken of de lang verwachte verhalenbundel van Griet Op De Beeck – diepmenselijk en vol mededogen zoals we van haar gewoon zijn. Ze zullen je ongetwijfeld enkele uren leesplezier bezorgen.

Van bij het ontstaan van de arbeidersbeweging kreeg het gezongen woord een cruciale plaats toebedeeld. Doorheen het gezamenlijke gevecht tegen de uitbuiters en bazen steeg de proletariër als het ware boven zichzelf uit en werd deel van een groter geheel. Het samen zingen van liederen als afsluiter van elke vergadering of meeting versterkte dat gevoel van verbondenheid en solidariteit. Strijdliederen zijn de ideale manier om de revolutionaire boodschap helder en eenvoudig over te brengen.

Hieronymus Bosch kan beschouwd worden als één van de meest originele schilders ooit. Hij leefde en werkte 500 jaar geleden maar zijn schilderijen ogen verbazend modern.

Sterke vrouwen in populaire films.

Hij was achtereenvolgens scheepsjongen, walvisvaarder, landarbeider, zwerver, mijnwerker, fabrieksarbeider, goudzoeker, journalist en landbouwer en verwerkte al zijn belevenissen in zijn romans en verhalen. Zelf een verwoed lezer ging hij steeds op zoek achter de grote verbanden en een verklaring van de toenmalige stand van zaken. Onder invloed van de geschriften van Darwin en Marx kwam hij tot het socialisme en werd in 1896 lid van de Socialist Labor Party.

Het leven en het werk van Victor Kibalchich (de latere Victor Serge) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In al zijn romans en verhalen brengt hij verslag uit over de politieke bewegingen waarin hij actief was en de historische gebeurtenissen waar hij deel van uit maakte. Zijn literair talent is zo groot en zijn pen zo scherp en accuraat dat we de Europese geschiedenis van het eerste deel van de 20e eeuw van op de eerste rij kunnen meemaken.

Deze Nederlandstalige versie van Henri Houben’s  “La crise de trente ans. La fin du capitalisme?” wordt door EPO uitgegeven met aanvullend cijfermateriaal, dat duidelijk up-to-date is gebracht vergeleken met de Franstalige versie. Wie de vele aspecten wil leren kennen van de huidige crisis, die Houben terecht laat aanvangen in 1973, is bij dit boek aan het juiste adres.

Deze vraag stelt Werner Bräunig zich in de voorlaatste alinea van zijn roman “Rummelplatz” (Kermis). Hijzelf mag er alvast gerust in zijn, zijn doortocht verliep niet onopgemerkt. Zijn opus magnum dat in 2007 verscheen in Duitsland verwekte er een kleine sensatie. Het werd geroemd als “één van de meest opvallende romans uit de Duitse naoorlogse literatuur” en de Frankfurter Allgemeine plaatste hem op dezelfde hoogte als Thomas Mann, Heinrich Böll en Günter Grass. Josephine Rijnaarts zorgde voor een schitterende vertaling van de 586 pagina’s en schreef ook een verhelderend nawoord. 

Kevin, 22 jaar, volgt de lerarenopleiding richting Nederlands geschiedenis en is in 2011 bij “Vonk/Revolution” aangesloten. Zijn grootste passie is de geëngageerde fotografie. Je kan hem steeds tegenkomen tijdens een betoging, bij een burgerinitiatief of in een meeting, waar hij gewapend met zijn onafscheidelijke camera op jacht is naar dé ultieme foto.

De film Pride katapulteert ons terug naar de zomer van 1984. Engeland is in de ban van de grote mijnwerkersstaking. Thatcher zet alles op alles om de staking te breken en blokkeert de banktegoeden van de mijnwerkersvakbond. De stakende mijnwerkersfamilies leefden in grote armoede en waren aangewezen op schenkingen, voedselpakketten en geldinzamelingen om het vol te houden. Soms kwam de hulp uit wel heel onverwachte hoek. Een groep homo's en lesbiennes richtten in Londen de actiegroep LGSM (Lesbians and Gays Support the Miners) op. Het inzamelen van geld voor de stakende mijnwerkers was voor hen ook een statement naar de overheid en Thatcher toe. Het zijn niet enkel de holebi's die toen geviseerd werden door de politie en voor het minste werden opgepakt, ook andere groepen zoals de mijnwerkers kwamen in het verdomhoekje terecht!