Economie

Het Europese kapitalisme bevindt zich in een diepe crisis. Aan de horizon is het onweer te zien van de-industrialisering, militarisering en het afbreken van de sociale zekerheid in Europa.

Trump heeft zijn nieuwe handelstarieven aangekondigd op wat hij 'liberty day’ doopte. Commentatoren, politici, diplomaten en CEO's proberen zenuwachtig vat te krijgen op wat er gaat komen. Hoewel de details niet duidelijk zijn, is de richting dat wel.

Wat is geld? Waar komt het vandaan? Is het iets dat altijd zal blijven bestaan?

Meer dan dertig jaar lang hoefden de Europeanen zich geen kopzorgen te maken over de inflatie. Eind 2020 kwam hier verandering in. Het is uiteraard niet louter een Europese aangelegenheid, heel de wereld is vandaag in de ban van een torenhoge inflatie. Voor marxisten is het duidelijk: de inflatie is een reflectie van de diepe crisis van het hedendaagse kapitalisme.

In december 2022 lijkt de inflatie in België, dankzij een wat lagere energiefactuur, over de piek heen, maar het zakt slechts terug tot 10.35%. Niet vergeten: de vergelijking wordt gemaakt met december 2021, toen het leven ook al een stuk duurder was dan het jaar voordien. De conclusie is dat de inflatie torenhoog blijft. Ook andere landen kampen met dit probleem. In de Verenigde Staten kwam de inflatie (CPI) in november 2022 uit op 7.11%, in Groot-Brittannië was dat 9.38%. In de eurozone piekt de inflatie in november 2022 op 8,4%.

Per definitie betekent inflatie de devaluatie van een munt; met het zelfde geld kunnen minder goederen en diensten worden gekocht dan voorheen. De koopkracht van de lonen is dus afgenomen. Zelfs als arbeiders een hoger loon kunnen krijgen, blijft dit meestal achter bij de stijging van de huren en de rekeningen, waardoor het reële inkomen van de huishoudens daalt. Voor de bedrijven zijn de gevolgen gemengd. Sommigen (de energiebedrijven) maken net superwinsten, anderen krijgen te maken met grote problemen omdat de grondstoffen die zij gebruiken sterk in prijs zijn gestegen en zij dit niet volledig kunnen doorrekenen in de prijzen door de gedaalde koopkracht. Ook bij de bedrijven is het meestal een verhaal van de groten die winnen en de kleinsten (in het bijzonder de middenstand) die onderuitgaan.

Het loopt hélemaal uit de hand. Als een windhoos razen de energieprijzen door de inkomens en het spaargeld van de gezinnen. De steile stijging van de energieprijzen zet zich door in alle goederen en economische activiteiten. Er is geen ontsnappen aan. Twaalf maanden geleden probeerden de regeringen ons nog te sussen: de inflatie zal van korte duur zijn en beperkt blijven, beweerden ze. De verwachting was dat de pandemie ging overgaan in een nieuwe economische voorspoed. In de plaats daarvan hebben we een oorlog in Oekraïne, een blijvende verstoring van de internationale bevoorradingsketens en een inflatiestorm.

Het gecombineerde effect van de algemene inflatie, de oorlog in Oekraïne en de Russische sancties doet de gasprijzen wereldwijd de hoogte in schieten. Ook in Duitsland, de grootste Europese economie.

‘De rijken worden rijker, de armen worden armer.’ In 2022 is dat nog steeds het geval. Het ‘World Inequality Report’, een project van Thomas Piketty, geeft aan dat de inkomens- en vermogensongelijkheid de afgelopen veertig jaar gegroeid is.

De inzet van vituele sociale netwerken voor kapitalisten? “Adverteerders zouden advertenties in het dagelijks leven van de consument kunnen verweven op manieren die voorheen niet mogelijk waren.”

De 10 rijkste mensen ter wereld hebben hun rijkdom meer dan verdubbeld sinds het begin van de coronaviruspandemie, terwijl meer dan 160 miljoen mensen in armoede zijn gedreven. Ongelijkheid doodt elke vier seconden één persoon, en de armen hebben vier keer meer kans om te overlijden aan COVID-19 dan de rijken. Dit staat allemaal in het onlangs verschenen Oxfam-rapport “Inequality Kills".

Zodra de economie weer op gang zou komen, zou zou de pauzeknop weer uitgezet worden en kon de economie weer als vanouds vooruitgaan, aldus de burgerlijke strategen. Het heel moeizaam opgebouwde netwerk van wereldwijde logistieke ketens viel uit elkaar toen een vloedgolf van "kunstmatige" vraag door enorme overheidsuitgaven de markt overspoelde. De bevoorradingscrisis was geboren. 

Ruim 1.200 Belgen hebben verdachte constructies in belastingparadijzen. Dat schrijven de Tijd, Knack en Le Soir. Zij werkten mee aan de ‘Pandora Papers’, een nieuw internationaal onderzoek van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ).

Zeven van de meest welvarende regeringen – de G7 – willen de belastingcode voor de grote internationale bedrijven herschrijven. Het aangekondigde doel: multinationals meer laten betalen. Dat laatste is een eis dat vanuit de bevolking steeds vaker terugkomt; het voorgestelde plan probeert hier gehoor aan te geven. Enkele opmerkingen/bedenkingen zijn echter op hun plaats.

Elk jaar komen de groten der aarde naar de besneeuwde heuvels van Davos voor het World Economic Forum. In verband met de pandemie moest het Forum dit jaar echter online plaatsvinden. Dit was weinig indrukwekkend vergeleken met het circus dat normaliter in de Zwitserse Alpen plaatsvindt, met tickets van $19.000. Het was een kleinschaliger, openbaar event, zonder het netwerken of het overleg achter gesloten deuren.

Een groep amateurs die op Reddit aandelen bespreekt, bespeelt sinds kort de aandelenmarkt tegen de grote hedgefondsen die hun aandelen in GameStop (een videogame-winkelketen in de VS) hadden geshort. Als gevolg van de ingrepen van deze groep amateurs zijn de aandelenkoersen van GameStop door het dak gegaan en moest een hedgefonds ter waarde van miljarden worden vrijgekocht met een bedrag van $2,75 miljard dollar.

Dit circus ontmaskert de ware aard van Wall Street als casino. Het onthult een door crisis geteisterd kapitalistisch systeem dat verslaafd is aan speculatie op de korte termijn, in plaats van zinvolle, productieve ontwikkeling.

De politieke leiders van nagenoeg elk land hebben faliekant gefaald om de pandemie in te dijken. We gaan wereldwijd naar de twee miljoen dodelijke slachtoffers en het is duidelijk dat enkel een vaccin soelaas kan bieden. Alle andere barrières tegen het virus werden vakkundig afgebroken om de productie en daarmee de winsten van de superrijken veilig te stellen.

Herbekijk hier de video van onze laatste online-discussie over marxistische economie!

Een diepgaand verslag genaamd 'Macht, Winst en de Pandemie’, op 9 september gepubliceerd door Oxfam, laat zien hoe de kapitalistische klasse haar zakken gevuld heeft tijdens de COVID-19-pandemie.

Nu de samenleving begint te heropenen, hoopt de heersende klasse op een terugkeer naar ‘hoe het was’. Maar de toekomst zal in niets lijken op het verleden. Er komt een diepe depressie op ons af, die ons dreigt terug te werpen naar de jaren dertig. Het is tijd om te strijden voor een revolutionaire verandering.

Nu Covid-19 ons confronteert met een gigantische economische recessie, duiken overal grote theorieën op, die deze crisis zouden moeten bezweren. Zo pleit sp.a voorzitter Conner Rousseau voor een “Social New Deal”. Dit is een duidelijke verwijzing naar de New Deal, waarmee de Amerikaanse president Roosevelt de depressie probeerde te bestrijden, die lelijk huishield in de Verenigde Staten gedurende de jaren dertig van de vorige eeuw. Al deze theorieën kun je terugvoeren tot varianten van hetgeen de Britse econoom John Maynard Keynes publiceerde in de zelfde periode. In dit artikel willen we uitleggen waarom het “Keynesianisme” geen oplossing kan bieden voor de crisis van het kapitalisme – niet vroeger en niet vandaag.

Diplomaten van over de hele wereld kwamen maandag bijeen voor de jaarlijkse Wereldgezondheidsvergadering (een congres van de WHO). Naast enkele veelbelovende ontwikkelingen bij het maken van een vaccin, was de onlinebijeenkomst gericht op één enkele resolutie die werd ingediend door een aantal EU-lidstaten voor een "vrijwillige, wederzijdse licentie van patent(en)". De doelstelling is om te voorkomen dat de rijkste landen een monopolie krijgen op medicijnen en levensvatbare vaccins tegen het coronavirus.

We voerden een leerrijk gesprek met Martin Swayne over de toestand in de luchtvaartsector.

Overal pompen regeringen geld in de wereldeconomie om deze – net aan – boven water te houden. Volgelingen van keynesiaanse ideeën – stimuleringsmaatregelen en beheer aan de vraagzijde – voelen zich in het gelijk gesteld. Maar alleen het marxisme biedt een oplossing.

Door al het nieuws over de gigantische crises die op ons afkomen, en de vele banale opmerkingen over “het nieuwe normaal”, zou men haast vergeten hoe gruwelijk “het oude normaal” was. Lenin beschreef het kapitalisme lang geleden als een “eindeloze verschrikking”. De zogenaamde “vluchtelingencrisis” bewijst al jaren de juistheid van deze uitspraak. Met de komst van COVID-19 gaat de situatie waarin migranten gedwongen verkeren, slechts van kwaad tot erger.

De pandemie van het coronavirus heeft de onderliggende tegenstellingen van het kapitalisme aan het licht gebracht, wat tot een crisis heeft geleid van dezelfde schaal als die van de jaren dertig. Het ziet er naar uit dat na de lockdown een langdurige economische depressie volgt, en geen snelle heropleving.

De vooruitzichten voor de wereldeconomie worden elke dag grimmiger. Overheden gooien alles wat ze hebben naar de situatie. Maar ze hebben geen munitie meer om de nieuwste crisis te bevechten. Er is geen uitweg onder het kapitalisme.

De volgende verklaring van de International Marxist Tendency legt uit hoe het kapitalisme volledig gefaald heeft in het bestrijden van de crisis van het coronavirus en hoe het daarbij de levens van miljoenen mensen op het spel zet. In zo’n situatie zijn halve maatregelen en sleutelen aan het systeem zinloos. Alleen drastische maatregelen zullen voldoende zijn om de naderende dreiging af te wenden.

De gebeurtenissen op wereldschaal volgen elkaar op in razendsnel tempo. Het nieuwe coronavirus (COVID-19) heeft een kettingreactie op gang gebracht, welke iedere vorm van stabiliteit in het ene na het andere land omverwerpt. Alle tegenstellingen binnen het kapitalistische systeem komen naar de oppervlakte.

Het coronavirus is de katalysator geworden voor een krach op de aandelenbeurzen, met overal drastische verliezen op ‘Zwarte Maandag’. De recente epidemie is een historisch toeval dat de diepe ziekte heeft aangetoond in het kapitalistisch systeem, dat op enig moment in een nog diepere recessie dreigt te vallen dan in 2008, zo legt Rob Sewell (redacteur van Socialist Appeal) uit.

Het is bekend: de spaarboekjes brengen niets meer op. Dat is te wijten aan de politiek die de centrale banken wereldwijd voeren door de renten praktisch nul, of zelfs negatief te maken en door de politiek van de kwantitatieve verruiming (quantitative easing). In feite komt dat neer op gratis geld dat de centrale banken met tonnen creëren. Maar waar is al dat geld zie ik u denken. Wij horen toch enkel over tekorten en besparingen?

In dit laatste deel van Wat is Geld?, kijken we naar schijnoplossingen als de herinvoering van de goudstandaard, People's QE en Bitcoin. Daarna behandelen we de toekomst van geld en de socialistische oplossing. Hoe breken we de macht van het geld?

Het is nu 10 jaar sinds de crisis van 2008 de hele wereld op haar grondvesten deed schudden. Het vertrouwen en optimisme van de voorgaande jaren, inclusief het idee dat er praktisch oneindige groei zou plaatsvinden onder een mondiaal kapitalistisch systeem, maakte snel plaats voor pessimisme en onzekerheid.

We herpubliceren hier de belangrijkste artikels over de crisis van 2008.

Ter gelegenheid van de 200e verjaardag van Karl Marx is zijn werk uitgebreid herdacht en besproken, zowel in de media als binnen de arbeidersbeweging. Marx’ denken omspant vele disciplines, maar zijn voornaamste bijdragen hebben betrekking op de geschiedswetenschap (de theorie van het historisch materialisme), de wijsbegeerte (de theorie van het dialectisch materialisme) en de economische wetenschap (de theorie van de meerwaarde en de analyse van het kapitalisme). Dit artikel evalueert het economisch denken van Marx en bespreekt de uitdagingen voor de marxistische economie vandaag.

Een kapitalistische crisis is zoals een roetsjbaan. Een plotse en diepe duik, wordt gevolgd door een opwaartse rit, die dan opnieuw iedereen verrast met een steile val. De crisis, ingezet in 2008, vertoont hetzelfde patroon. De bruuske groeionderbreking van het bbp zette een duidelijke dalende trend in. Alle belangrijke indicatoren gingen in het rood. Maar een economische neergang duurt niet eeuwig. Na verschillende jaren volgt een nieuwe opgang; productie en handel veren weer op en als gevolg daarvan daalt de werkloosheid.

Vandaag zien we op talrijke gebieden, gaande van automatisering over groene energie tot informatietechnologie een bevestiging van Marx ’s bewering: dat de maatschappelijke productieve krachten in een zeker stadium in conflict komen met de manier waarop de maatschappij georganiseerd is. Deze impasse wordt door hedendaagse economen de 'economische singulariteit' genoemd, en toont duidelijk aan dat het systeem niet langer werkt.

De technologische mogelijkheden die voor handen zijn, hebben weinig effect op de realiteit zoals we die beleven. Onze samenleving beschikt over een rijkdom aan tijdbesparende technologie, maar dat vertaalt zich niet in de verbetering van onze levens-en werkomstandigheden.

Bijna het volledige establishment is betrokken bij  het schandaal: de rijken en de heersende klasse, huidige en voormalige staatshoofden, zakenlui en beroemdheden. In het grootste datalek in de geschiedenis werd onthuld hoe de globale elite gebruik maakt van 200 000 lege vennootschappen die gecreëerd werden door het Panamese advocatenbureau Mossack Fonseca om hun geld te beschermen in offshore belastingparadijzen tegen elke vorm van controle.

Uit onderzoek van hulporganisatie Oxfam Novib blijkt dat er nog maar 62 extreem rijke mensen nodig zijn om evenveel vermogen te hebben als de armste helft van de wereldbevolking: 1.760 miljard dollar. Dat zijn dus 62 mensen die evenveel geld hebben als 3,5 miljard mensen bij elkaar opgeteld. Daar waren in 2010 nog 388 rijke mensen voor nodig.

Zoals Adam Booth in dit artikel uitlegt, verwachten voorname burgerlijke economen een nieuwe mondiale economische recessie. Deze kan niet worden voorkomen, omdat alle traditionele maatregelen (rente verlagen, krediet verlenen etc.) al genomen zijn. In deze omstandigheden kan een belangrijke gebeurtenis, zoals een Grieks faillissement of een dramatische wending in het Midden-Oosten, een ontrafeling van alle opgebouwde tegenstellingen betekenen.

Thomas Piketty wordt geprezen door mensen die een einde willen aan de extreme ongelijkheid in de wereld en gehaat door de verdedigers van de ‘vrije markt’.

Dat een econoom die extreme ongelijkheid aankaart zo’n hot issue is, laat zien dat de tijden veranderd zijn en het dogma dat “de vrije markt voor iedereen het beste is”, niet meer klakkeloos wordtgeaccepteerd. Voor velen is het nog onduidelijk welke veranderingen er precies nodig zijn.

Nick Deschacht gaf een voorstelling over marxistische economie tijdens het Lentecongres van de Jongsocialisten. 

Wat is waarde? Al meer dan 2.000 jaar worstelt de menselijke geest met deze vraag. De klassieke burgerlijke economen braken er hun hoofd over, net als Marx. Na veel debat kwamen ze tot de correcte conclusie dat arbeid de bron is van waarde.

Het edito van de nieuwste Vonk

Ludo De Witte schreef een scherpe recensie over het boek van Dirk Barrez over 'coöperaties'. Zijn analyse sluit nauw aan bij de onze.

Ondanks de niet aflatende propaganda in de internationale media, neemt globaal gezien de kloof tussen de ‘haves’ en de ‘have-nots’ voortdurend toe. In tegenstelling tot wat men ons wil doen geloven, zijn we getuige van een transfer van rijkdom uit de armere landen naar de rijkere en dat op een schaal nooit eerder gezien in de geschiedenis.

Wat betekent werken in het kapitalisme en hoe veranderen het werk in het socialisme.

Op zoek naar geluk is kapitalisme een grote hindernis.