Remi Verwimp is een speciaal soort revolutionair. Hij is een priester van het bisdom Antwerpen die actief is binnen Christenen voor Socialisme, een groep die geïnspireerd wordt door de bevrijdingstheologie en door marxistische ideeën. Remi Verwimp is ook docent voor de Werkgroep Theologie & Maatschappij waardoor hij een kritische kijk heeft ontwikkeld op de katholieke kerk en meer bepaald op het laatste pontificaat.
Vooraleer hij overgaat tot een analyse van het beleid van Johannes Paulus II, probeert hij het lijden van de paus in een breder perspectief te plaatsen.
“De maandenlange doodsstrijd en de mediahype errond is een grootste enscenering opgezet om het lijden van de paus te identificeren met het lijden van Jezus Christus. Het lijden van de paus en dat van Jezus Christus hebben echter niets met elkaar te maken. De paus is gestorven aan ziekte en aan ouderdom. Jezus leed doordat hij zich verzette tegen een onderdrukker, het Romeinse Rijk. Jezus is ook geen natuurlijke dood gestorven, hij werd opgepakt, gemarteld en uiteindelijk vermoord omdat hij zich verzette tegen alle vormen van onderdrukking. Jezus werd vermoord voor zijn overtuigingen en voor zijn daden! Wat een verschil met de man die nu is gestorven. Deze enscenering van de laatste maanden van de paus is eigenlijk typisch voor het theologisch beleid van het Vaticaan dat is opgebouwd rond de figuur van de lijdende Jezus. De politieke dimensies van een Jezus die strijdt tegen onderdrukking en ongelijkheid wordt naar de achtergrond verdrongen. In de plaats krijgen we een mysticisme dat toegepast kan worden op elke vorm van fysiek lijden. Het voorbeeld van Jezus wordt gedepolitiseerd.”
“De mediahype rond het overlijden van de paus verbaasde me toch een beetje. Ik denk dat ze deze keer te ver zijn gegaan. Ik hoor veel mensen reageren en ik hoor veel kritiek”. Een internetpeiling van De Standaard geeft ook aan dat ongeveer de helft van de respondenten dacht dat Johannes Paulus II geen goede paus is geweest.
Wanneer we hem vragen hoe we de massale bijeenkomsten van katholieken aan het Vaticaan moeten interpreteren, antwoordt Remi: “Veel mensen zijn vervreemd van de kerk als instituut en van haar gebruiken. De massale bijeenkomsten en de wereldwijde rouw kunnen niet verklaard worden vanuit de mediahype. Vandaag is er een enorme zoektocht naar spiritualiteit en religie in de wereld. De mensen zoeken naar beschutting en naar betekenis in het leven. We leven in een maatschappij waarin de mensen zich geïsoleerd en verlaten voelen. Mensen die op zoek zijn, vinden geen antwoorden. Zij gaan opkijken naar sterke figuren en persoonlijkheden. Johannes Paulus II lijkt een antwoord te bieden voor dergelijke mensen. De vraag rijst dan: hoe moeten we omgaan met religie? We weten dat religie gebruikt wordt om een mooi maar beschermend deken te wikkelen rond de instellingen van macht, dictaturen en ongelijkheid, en dat is net wat de paus heeft gedaan. Religie wordt gebruikt om structurele ongelijkheid te verdoezelen.”
Remi twijfelt er ook geen seconde aan dat het beleid van de paus in feite zeer politiek was en zelfs rechts tot reactionair. “Tijdens zijn pontificaat heeft de paus op eigen initiatief zo’n 123 verschillende religieuze organisaties opgezet die allemaal zeer rechts, conservatief en reactionair zijn. Sommige zijn verbonden met Opus Dei, andere hebben een eigen dynamiek zoals de Egidius-gemeenschap of de Tiberiaden. Zij zijn gebaseerd op kleine gemeenschappen en prediken een fundamentalistische interpretatie van de bijbel. Hun bedoeling, en dat is ook die van de paus, is om de oude territoriale structuren van de geloofsgemeenschappen, de parochies, te vervangen omdat die leeglopen. Dat Johannes Paulus II vrouwen de toegang tot de kerk blijft ontzeggen, kadert in dezelfde tendens. In België bijvoorbeeld worden er zo zo’n 2000 jobs niet ingevuld die voorzien zijn om christelijke basisgemeenschappen te ondersteunen. Ondertussen krijgen die 123 alle nodige middelen. Het zijn ook deze groepen die al die wereldevenementen organiseren rond de figuur van de paus zoals de Wereldjongerendagen. We moeten ons echter niet laten overweldigen door dergelijke gebeurtenissen. De media stellen ze voor als het bewijs dat de paus zeer geliefd is bij jongeren. Het is dan ook niet moeilijk om een massale opkomst te organiseren wanneer die 123 organisaties vanuit de hele wereld bijeen komen op één plaats. Ook onder deze meestal rechtse jongeren is er bovendien ook een streven naar spiritualiteit in een wereld vol met onzekerheid.”
“De reactionaire doelstellingen van de paus werden duidelijker door zijn bondgenootschap met de Amerikaanse President Reagan. Toen Reagan president werd publiceerde hij in 1980 het zogenaamde Santa Fe-document. Dit was een beleidsdocument met betrekking tot de nationale veiligheid over de situatie in Latijns-Amerika. Een deel van de maatregelen die worden uitgewerkt in dit document tegen het ‘duivelse communisme’ in Latijns-Amerika bestond er in om de christelijke basisgroepen aan te pakken die de bevrijdingstheologie predikten. De paus en Ronald Reagan hebben elkaar goed gevonden in deze doelstellingen. Johannes Paulus II slaagde erin om de talloze aanhangers van de bevrijdingstheologie te marginaliseren door de benoeming van rechtse geestelijken en door repressie tegen mensen zoals Ernesto Cardenal, de priester die minister was in de eerste revolutionaire sandinistische regering in Nicaragua in 1979. Deze situatie maakte het zeer moeilijk voor groepen zoals Christenen voor Socialisme om een werking te ontplooien.”
“Het is juist dat de paus ook de buitenlandse schulden van de armste landen heeft veroordeeld en ook heeft gepleit voor hun kwijtschelding. Hij heeft ook de oorlog in Irak veroordeeld, maar dat was hoogstwaarschijnlijk slechts een tactische zet om de kleine katholieke gemeenschap in dat land te beschermen. Hij heeft zelfs het kapitalisme bekritiseerd, of toch de symptomen, de uitwassen ervan. Hij heeft echter nooit het kapitalistische systeem veroordeeld, alleen de meest wilde vormen van kapitalisme. Tegenover de regimes in Polen en de Sovjetunie nam hij wel een heel andere houding aan. Als je de media zou geloven, dan heeft de paus de Berlijnse Muur eigenhandig afgebroken. Johannes Paulus II aanzag het communisme als de ergste vorm van atheïsme, die dan ook fervent bestreden moest worden. Dat rechtvaardigde zijn steun aan de leiding van Solidarnosc, de Poolse vakbond die het Poolse regime bestreed. Deze paus was dan ook een zeer rechtse politieke leider van de katholieke kerk.”
Hoe zit het met de nieuwe paus?
“Ik verwacht niets van de nieuwe paus. Hij zal het rechtse en conservatieve beleid van Johannes Paulus II alleen maar verder zetten en versterken. Daar moet je niet aan twijfelen. Voor ons als kritische christenen is het wel nodig om de bijbel te herontdekken. Onze bijbel is ons afgenomen, onteigend. Onze bijbel is ontdaan van zijn inhoud als instrument van de armen en de uitgeslotenen in de strijd tegen onrechtvaardigheid. We halen natuurlijk ook onze inspiratie uit andere stromingen zoals het socialisme maar niettegenstaande dat moeten we Jezus opnieuw opeisen als iemand die streed tegen de instellingen en de structuren van onderdrukking”.
