Op 27 februari hadden we een gesprek met Filip Vanderbeek, animator van het Protestants Sociaal Centrum, over de problematiek van Antwerpen-Noord, en bij uitbreiding alle probleemwijken van de stad en andere grote steden in Europa. Filip kent de rauwe sociale realiteit in de Stuivenbergwijk bijzonder goed vanuit de hulp- en emancipatieprogramma’s van de sociale organisatie waarvoor hij werkt. Het gesprek vond plaats naar aanleiding van de problematiek van de tijdelijke contracten van het stadspersoneel tewerkgesteld bij het buurttoezicht en de Witte Tornado’s die in de wijk nochtans zéér goed werk verrichten dat door de buurtbewoners wordt geapprecieerd. Filip noemt zijn uiteenzetting daarom een ‘niet-syndicaal discours dat echter het syndicale aanvult.’ Daarnaast mag het ook als een inleiding worden beschouwd op het debat dat op woensdag 27 maart zal plaatsvinden met Patrick Janssens, in het Protestants Sociaal Centrum, Lange Stuivenbergstraat 54, 2060 Antwerpen.
Niet zwak geboren maar zwak gemaakt
Filip: De toenemende nadruk die in onze economie gelegd wordt op snelheid en flexibiliteit werkt het onveiligheidsgevoel en de zogenaamde ‘verzuring’ sterk in de hand, zeker bij diegenen die sociaal-economisch al niet zo sterk staan. In het beleid spreekt men tegenwoordig van het ‘versterken van het sociaal weefsel’ maar dat doe je dus niet met contracten van één jaar: met dat beperkte perspectief in de tijd veroorzaak je alléén maar nutteloze stress bij die mensen. Bovendien investeer je gedurende een jaar in mensen maar wat komt daar uit als je ze na een jaar weer loslaat? In deze wijk vind je heel veel mensen die niet ‘zwak’ geboren zijn maar die zwak zijn gemaakt door de inwerking van deze maatschappij. Mensen die het slachtoffer zijn geworden van de voortdurende drang na maximalisatie van de economische efficiëntie en de daaruit voortvloeiende winsten. Het betreft mensen die langdurige ondersteuning nodig zullen hebben.
Vonk: In feite is dit weer een ander voorbeeld van de privatisering van de winsten en de socialisering van de verliezen. Om in de economie mee te draaien moet je aan een door het patronaat gedicteerd ideaalbeeld voldoen. De ‘losers’ moeten dan maar worden opgevangen door de met overheidsgeld gefinancierde sociale netwerken. En als sommige bedrijven met véél overheidssteun dan toch zo iemand aanwerven dan doen ze nog alsof het een goede daad is. Je hoort zo vaak van bedrijfsleiders dat ‘investeren in laaggeschoolden per definitie onrendabel is’. Macro-sociaal gezien is het echter niet enkel rendabel maar zelfs noodzakelijk om de samenleving op een hoger niveau te tillen. Waaruit weer eens blijkt dat het kapitalisme in het huidige stadium enkel nog functioneert ten koste van de samenleving en dus aan vervanging toe is.
Mei ’68 of Emile Vandervelde?
Filip: Daar komt dan nog bij dat de inspanningen die de overheid vandaag doet helemaal niet in de diepte gaan. Eerder dan in straten en pleinen en zelfs huizen moet er worden geïnvesteerd in mensen en dat op een bedachtzame en volgehouden manier. Naast het Marshallplan voor Antwerpen Noord, waarin de Antwerpse politici zich hebben geëngageerd om enkele symptomen zoals verkrotting, vervuiling en onveiligheid aan te pakken moeten de wortels van die problemen worden aangepakt met een sociaal plan. Verschillende negatieve processen versterken elkaar momenteel in deze wijk: 9,46% van de inwoners komt rond van het ‘leefloon’ (newspeak voor sociaal mimimum, nvdr.), dat is het dubbele van de rest van de stad. De werkloosheid ligt hier boven de zestien procent en veertig procent daarvan zijn langdurige werklozen. Twintig procent van de bewoners verhuist minstens jaarlijks en krijgt dus weinig binding met de wijk. Je krijgt dan wat Durkheim ‘anomie’ noemt: in een samenleving in crisis valt al het gangbare uit elkaar. De permissiviteit neemt toe. Je ziet kinderen tot ’s avonds laat in de café’s en niemand die er nog een opmerking over maakt. Het alcoholisme neemt weer toe. Met de arbeidersbeweging zijn we hier dus eerder terug toe aan het discours van Emile Vandervelde (wet op de beteugeling van de dronkenschap, nvdr.) dan aan dat van mei ’68
Maar pas op: met moraliseren geraken we er niet. Ontwenning kan pas slagen als het beleid, en in de eerste plaats dan het stedelijk beleid, een sociaal-economische visie ontwikkelt op duurzame tewerkstelling, op wat ik als ‘sociale duurzaamheid’ zou omschrijven. Daar staat dan tegenover dat de door de overheid gesubsidieerde netwerkvorming vooral de beter gesitueerde tweeverdieners bereikt ‘die het zich willen aantrekken’. Men tracht dit dan te overbruggen door de zogenaamde ‘straatgroepen’ maar de centrale problematiek van de tewerkstelling geraakt daardoor niet opgelost.
Syndicale bondgenoten
Vonk: Met andere woorden, hier ligt de brug tussen de syndicale strijd en de sociale achterstelling van zo’n wijken. Als de vakbonden nu eens zouden durven actie voeren voor volwaardige contracten voor de straatvegers, de mensen van de groenvoorzieningen enzovoort dan zijn ze niet alléén strikt syndicaal voor hun eigen mensen bezig maar voeren ze ook strijd voor een sociale en leefbare stad. Ze kunnen op dit thema ook bondgenoten vinden, fronten vormen.
Filip: Inderdaad, een eerste verkennend gesprek rond zo’n gemeenschappelijke acties gaat door op donderdag 28 maart om 20 uur in het Oude Badhuis, Stuivenbergplein 38, 2060 Antwerpen (meer info op het adres van de redactie nvdr.). Trouwens, de kwestie van een stabiele tewerkstelling betreft ook de mensen die in de sociale organisaties zélf tewerkgesteld zijn. Zo heb je bvb. de aflopende financiering via het Stedelijk Impulsfonds. Ook daar is er eigenlijk een continuïteit nodig, zowel op het vlak van de tewerkstelling als op het vlak van de gemeenschapsvorming. Je moet vertrouwensrelaties met mensen kunnen opbouwen. Professionaliteit en empathie moeten zich hand in hand kunnen ontwikkelen. Naast begeleiding moet je ook opnieuw de eigen belangenbehartiging van de mensen stimuleren. Het is een illusie te denken dat zo’n project na twee jaar ‘op eigen poten’ zou kunnen staan. Ook daar wordt het tijd dat de overheid eens een visie ontwikkelt die gebaseerd is op duurzaamheid.
Enkele belangrijke data:
woensdag 27 maart ’02 om 20 uur: Politiek café met Patrick Janssens, voorzitter SP.A; eveneens in het PSC.
donderdag 28 maart ’02 om 20 uur: Contactvergadering tussen syndicalisten en wijkorganisaties i.v.m. een gemeenschappelijke actie rond duurzame tewerkstelling; Oude Badhuis (op de eerste verdieping), Stuivenbergplein 38, 2060 Antwerpen.
