Gedurende jaren waren privatiseringen een evidentie waar niet veel tegen geprotesteerd werd. Liberalisering en privatisering genoten een brede consensus. Vandaag begint deze af te brokkelen, twijfels groeien. Het is hoogtijd dat we een gebundelde actie ondernemen.
De inzet blijft enorm: voor de financiële speculanten aller landen, de kapitalisten in een nieuw kostuum, komt het er op aan de overval van de eeuw af te werken. Finish the job betekent het individueel toe-eigenen van fenomenale rijkdommen, deze te onderwerpen aan de wet van de winstmaximalisatie en aldus hun mallemolen verder te voeden met openbare rijkdom. Deze kraak werd opgestart sinds een dikke 10 jaar en treft sindsdien steeds meer sectoren: spoor, post, telecommunicatie, bank- en kredietwezen, elektriciteit, luchtvaart, gemeentediensten, onderwijs, gezondheid enzovoort. Noem maar op, alles wat openbaar was in de naoorlogse periode wordt sinds eind jaren ‘80 aan de privé uitverkocht.
Scenario van de privatiseringen:
1) Je zet de openbare diensten op droog zaad (de jaren ‘80); ze worden minder doeltreffend en de kwaliteit van de service daalt; de gebruikers zijn misnoegd en het personeel wordt gereduceerd tot een kostenpost.
2) Je valt de openbare diensten aan op ideologisch vlak, ze worden het voorwerp van alle zonden: politisering, bureaucratie, autisme en doofheid, economische rampen, mismanagement enzovoort. Dit alles ten koste van de belastingbetaler.
3) Je beslist een beetje ‘dynamiek’ te scheppen in deze verroeste zaak: beheercontracten als Trojaans paard om de managementcriteria van de privé te introduceren; een beetje liberalisering zodat de concurrentie ook extern wordt ervaren.
4) Ze zullen natuurlijk ‘betere’ cijfers kunnen voorleggen en hop, de efficiëntie van de privé wordt wederom ‘bewezen’. Dus moet er maar volledig geprivatiseerd worden. Waarom zou de overheid nu toch alles zelf moeten doen? De privé krijgt vrije gang van zaken, ondersteuning of toegang tot (kapitaalsverruiming). Leve de beheercontracten en lang leve rentabiliteit, rentabiliteit en rentabiliteit! De gebruiker wordt klant en deze is de spreekwoordelijke koning. Zever in pakskes! De klant betaalt even veel voor een minderwaardige dienst of betaalt pakken meer voor een gepersonaliseerde dienst. Indien de dienstverlening er op achteruit gaat, is het de fout van de vakbonden en de politisering (deze bestaat natuurlijk, maar zijn de managers van minister Daems misschien geen gepolitiseerde kaders?).
5) Aangezien sommigen de negatieve gevolgen beginnen te vrezen, spreekt men over ‘regulering’ en de rol van regisseur, van ‘universele service’ en andere soft speak. De universele service, dat betekent een minimale elektriciteitsservice (6Kw/U?), een trein om de twee uur, één bus in de ochtendpiek en één in de avond. Dit betekent drie trams op een uur (dus overvol) en nachtklok vanaf 20u. Kortom, ‘universele service’ dat is een openbare dienst voor de armen, de anderen worden verondersteld het geld te hebben om zich privé-diensten aan te schaffen (jackpot again) en hebben ze helaas niet de koopkracht hiervoor, sorry maar “meer kunnen we niet doen”
Voorbeelden
Zweden, ooit een sociaal-democratisch paradijs, heeft de Post geprivatiseerd, de tarieven stegen met 70 procent (bijna verdubbeld) en driehonderd postkantoren sloten hun deuren. In Frankrijk is de waterdistributie voor 80 procent in privé-handen (Vivendi en Lyonnaise); de kwaliteit is zeer variabel en de tarieven zijn gemiddeld 30 procent hoger bij de privé. In Groot-Brittanië is het water 100 procent privé en één derde van het water verdwijnt in de ondergrond via talloze lekken.
Het spoor in Groot-Brittannië, dat is nog erger. We wisten dit al sinds de ongevallen (Paddington met 20 doden) en sinds de film ‘The Navigators’ van Ken Loach begrijpen we ook wat dit betekent voor diegene die er werken. De ‘klanten’ hebben geen greintje keuze tussen de verschillende maatschappijen (waar is de concurrentie?). Het is oftewel gevaarlijk, duur en traag oftewel minder traag en minder duur (de auto) maar vervuilend en niet minder gevaarlijk. De vakbonden vragen de hernationalisatie van de spoorwegen en ze worden hierin gesteund door 75 procent van de bevolking. Blair stelt zich tevreden met het subsidiëren van de privé met miljoenen pond voor infrastructuurwerken.
Een ander voorbeeld in de Verenigde Staten: Enron, het aards paradijs voor de beurskapitalisten. Als elektriciteitsleverancier hebben ze eerst de infrastructuur te weinig uitgerust met talloze stroompannes als gevolg. Op de rand van het failliet verkochten ze hun megawats aan de Californische Staat voor 137 dollar en kochten ze dezelfde elektriciteit opnieuw over voor 1 dollar! Kwestie van over liquiditeiten te beschikken om in de rest van de wereld privé en openbare maatschappijen over te kopen. Water, aardolie, centrales, om het even wat, als het maar geld opleverde en de beursaandelen verder deed stijgen Alle rijkdom verdween naar de Amerikaanse banken. Wanneer Enron haar koffers pakte in deze landen, firma’s sloot of liet verkommeren tot er geen drinkbaar water of constante stroomvoorziening meer aanwezig was, dan kon hen dit geen zier schelen. Er zijn vele gelijkenissen tussen de Enron-affaire en de Sabena-crash in ons land: winst te allen prijze en op om het even welke wijze! Als er elders met andere activiteiten meer geld te rapen valt, spijtig maar dan sluiten we de boeken. Het Kapitaal is een vampier die de samenleving waar dan ook leegzuigt.
Tegenstrategie
Geleidelijk aan ontwaakt het bewustzijn. Neen, de privé-sector doet het niet beter. Neen, de privé-sector is even duur en de kwaliteit gaat er op achteruit. Neen, de werkomstandigheden worden net zo onleefbaar als in de privé-sector. Ze staan garant voor winstvorming maar niet voor efficiëntie. Maar wat te doen?
Eerst en vooral de stopzetting eisen van welke privatisering dan ook. Geen enkele activiteit, organisatie of onderdeel mag nog verkocht worden! Geen postkantoor zal gesloten of ontmanteld worden. Handen af van de NMBS en de Lijn! Geen opening van kapitaal maar herfinanciering door de overheid. Laat de ondernemingen met hun winsten ook bijdragen tot de infrastructuren die ze gebruiken. In tweede instantie zal het er op aankomen in alle deels geprivatiseerde instellingen, of waarin het privé-kapitaal aandelen heeft genomen, het respect af te dwingen voor alle CAO’s en bestaande normen inzake loonsvoorwaarden. Geen prestatiebeloning maar respect voor de barema’s en anciënniteit met een inhaalbeweging voor alle contractuelen! De dienstverlening dient behouden te worden, kwantitatief en kwalitatief. Het kapitaal moet in het defensief gedrongen worden. De overheid heeft haar zeg en moet deze benutten in plaats van de voetveeg te zijn van de privé. Personeel en gebruikers moeten hun zeg hebben. Als de privé weigert zich te plooien, dan moeten deze instellingen maar opnieuw en volledig onder controle en openbaar eigendom gebracht worden. Dus hernationaliseren en zonder schadeloosstelling, onder controle van werkers en gebruikers. Volledig geprivatiseerde sectoren zoals Tractebel/Electrabel moeten ook bekritiseerd worden: ze maken miljarden winst, sjoemelen met dit geld (Kazachstan-affaire) terwijl het een privé-monopolie is. Dat ze een monopolie blijven maar opnieuw in openbaar bezit worden gebracht. Deze doelstellingen in de praktijk waarmaken, zal niet over een leien dakje lopen, zoveel is zeker. So what! Als er iemand een betere oplossing heeft, graag hoor. SP en Agalev doen hartig mee aan de privatiseringen, ronden de kanten een beetje af maar veranderen niets aan de grond van de zaak, noch op ideologisch vlak (“de privé is beter”) noch op praktisch (het pad effenen voor de privé).
Tot dusver konden we vaststellen hoe de zachte verweerstrategie van de vakbonden op zijn best een afremmende werking had. Harde acties werden soms georganiseerd maar zonder de gebruikers te betrekken. Zo verliezen we terrein en uiteindelijk ook het pleit. De strategie moet er dus op gericht zijn een ommekeer tot stand te brengen. Dit kan enkel als er een brede mobilisatie op gang komt, met stakingen en steunacties van gebruikers. De volgende maanden zal deze thematiek opnieuw in het centrum van de belangstelling staan: NMBS, Post, Lijn enzovoort. Op initiatief van Attac zullen er in verschillende steden acties worden ingericht ter verdediging van de openbare diensten en dit samen met ACOD en CCOD. Voor meer info, surf naar www.attac.be (Attac-Vlaanderen). Deze campagne is dus een echte uitdaging aan het adres van de SP.A, de PS en de Groenen opdat ze zouden breken met hun politiek van ‘sociale’ begeleiding van de privatisering.
