Sinds dinsdag 9 september bereikte het offensief van de Boliviaanse oligarchie een nieuw hoogtepunt. Net als in Venezuela probeerde ze eerst via democratische weg met een herroepingsreferendum Evo Morales van de macht te krijgen, een gebeurtenis die we in ons artikel van 21 augustus al grondig analyseerden. De bendes van de UJC (de Union Juvenil Cruceñista, van extreem rechtse en fascistische signatuur) namen met geweld een hele serie openbare gebouwen in van het departement Santa Cruz. Eerst plunderden ze de kantoren van de belastingsdiensten (de Servicio Nacional de Impuestos), vervolgens moesten de kantoren van het recent genationaliseerde telecommunicatiebedrijf ENTEL er aan geloven, net als de kantoren van het nationaal agrarisch hervormingsinstituut (INRA). Terwijl ze dit deden vochten ze enkele veldslagen met de politie en het leger uit: politie en leger hadden het bevel gekregen geen wapens te gebruiken en werden natuurlijk overrompeld door de geweldgebruikende fascisten.
 |
| Departmenten van Bolivia |
Nadat deze overheidsgebouwen werden ingenomen was het volgende doelwit de media die niet in handen is van de rechtse oppositie. De gebouwen van Radio Patria Nueva werden in brand gestoken nadat alle zendapparatuur vernietigd werd, terwijl Televisión Boliviana Canal 7 geplunderd werd. Het lokale radiostation van de gemeenschap in Tarija, Radio Alternativa, werd gedwongen uit de ether te gaan. Enkele dagen daarvoor gebeurde hetzelfde voor vier radiozenders in Cobija en Pando.
En nog was het niet genoeg: naast het overnemen van openbare gebouwen en de media werden ook de massaorganisaties van werkenden en boeren het doelwit van de oligarchie. Op 4 september werd midden in de nacht het huis van de algemeen secretaris van de vakbond van de provincie Santa Cruz (COD) in brand gestoken. Dit gebeurde terwijl de man sliep, en zijn vrouw en vijf kinderen ook in het huis waren. De kantoren van de NGO CIJES, die opkomt voor de rechten van de inheemse bevolking, werden geplunderd en platgebrand, net als het kantoor van de confederatie van inheemse volkeren van Bolivia (CIDOB). In de gelijknamige hoofdstad Santa Cruz werden openbare pleinen en straatmarkten in buurten die zich sterk voor de MAS (de linkse partij van Evo Morales) uitspraken, bezet door groepen gewapende fascisten.
Een onderdeel van dit offensief was ook de aanval op een gasleiding aan de grens met Argentinië en de bezetting van een aardgasveld in Chuquisaca. Volgens sommige bronnen werd hiermee de export van aardgas naar Brazilië en Argentinië bedreigd, wat serieuze economische schade voor de Boliviaanse economie zou opleveren.
Dit was geen reeks van spontane acties, maar een onderdeel van een wel doordacht plan om de regering van Evo Morales uit te dagen. Dit plan werd op 4 september bedisseld op een vergadering van CONALDE, een coalitie van oppositiegouverneurs en zogenaamde ‘burgerlijke' comités bestaande uit alle vooraanstaande rijken. Antonio Franco, een grootgrondbezitter, veehouder en hoofd van de oppositie partij Podemos juichte in het openbaar de acties in Santa Cruz toe.
De VS was ook in het spel. De Amerikaanse ambassadeur Goldberg had op 25 augustus een gesprek achter gesloten deuren met een van de hoofdorganisatoren van de oppositie, de prefect van Santa Cruz, Ruben Costas. Hiermee brak de ambassadeur elk geldend diplomatiek protocol. Een week later ontmoette hij ook de gouverneur van Chuquisaca, Sabina Cuellar, ook een lid van de oppositie. Volgens de Boliviaanse media ontmoette hij verder ook de prefecten van Tarija, Beni en Pando. De steenrijke grootgrondbezitter Branko Marinkovic, hoofd van het Santa Cruz ‘burgerlijk comité' en een van de vertegenwoordigers van de rijke oligarchie, bracht begin september een bezoek aan de VS. Men moet geen raketgeleerde zijn om in te zien dat dit een herhaling is van de gebeurtenissen die tot de staatsgreep tegen Allende hebben geleid, wat op 11 september exact 35 jaar geleden was. Het doet ook denken aan de recente poging tot staatsgreep in 2002 tegen de democratisch verkozen Hugo Chavez van Venezuela.
Die eerste gebeurtenissen werden nog sporadisch in de media belicht, maar sindsdien is er een volledige radiostilte. Gezien de mediasituatie in het land is dit niet zo gek: het merendeel ervan is in private handen (dus in handen van de rechtse landeigenaars), en de weinige linkse media van het volk of de overheid liggen onder vuur of zijn reeds overgenomen. Ook dienen we te wijzen op de overwegend negatieve berichtgeving rond figuren als Chavez en Morales: onze media zijn er altijd als de kippen bij om totaal onkritische berichtgevingen over te nemen van Amerikaanse of rechtse bronnen (in wezen private mediabedrijven) en dit soort politieke figuren als dictators voor te stellen. In de jaren '70 werd Allende ook langs alle kanten de vernieling in geschreven met dergelijke ‘objectieve' berichtgeving over dictatuur en dergelijke. Ze hebben Pinochet in de plaats gekregen, die meteen de vrije pers afschafte. Moesten er niet zoveel doden gevallen zijn, men zou er om kunnen lachen.
We wijken echter af. Aangezien de media hun rol niet vervullen zullen wij de handschoen moeten opnemen over de vervolgsituatie. Wat volgt is een vertaling van een ooggetuigenverslag van iemand van de zusterorganisatie van Vonk in Bolivia, El Militante.
Een ooggetuigenverslag (12 september)
"Het geluid van explosies is overal aanwezig: de angst is duidelijk te zien op de gezichten van mensen. Op de televisie horen we berichten van de twee doden bij gevechten in Noord- Bolivia, in Pando. De chaos in Santa Cruz en andere hoofdplaatsen in het oosten is bijna totaal. Wat op 9 september begon als vandalisme tegen publieke gebouwen is ontaard in een orgie van fascistisch geweld en de acute dreiging van een burgeroorlog. Op 9 september vielen rechtse bendes de ene openbare instelling na de andere aan. De lijst met bezette gebouwen is lang. Alles, van belastingskantoren over de administratie van het land, migratiediensten tot het departement van bosbouw, werd brutaal vernietigd of geplunderd. De nationale administratie van het land zag haar hele inventaris en archief vernietigd worden, en hetzelfde gebeurde bij het genationaliseerde ENTEL. Het hoofdgebouw van ENTEL werd in stukken geslagen, en alles van waarde werd gestolen. Later die nacht werd het gebouw van de staatsomroep in Santa Cruz aangevallen en bijna tot op de grond platgebrand. Het motief? De omroep is een van de weinige kanalen in Santa Cruz die kritiek op de rechterzijde kan en durft brengen."
"10 september: de situatie in Santa Cruz en andere oostelijke provincies escaleert verder. Het gaat niet langer om een aanval op openbare instellingen, maar een samenhangende aanval op alle sociale organisaties en diegenen die de overheid steunen. In Santa Cruz werd de hele inventaris van de mensenrechtenorganisatie CEIJS vernield. Hetzelfde gebeurde met CIDOB, de belangrijkste inheemse mensenrechtenorganisatie. Leiders van de linkerzijde worden opgejaagd en velen moesten ondergronds gaan. In het zuiden van Bolivia, in Tarija, werden boerenmarkten aangevallen door fascistische bendes. Molotovcocktails werden in de kramen gegooid en gevechten vinden plaats met verschillende gewonden tot gevolg. Een leider van de rechterzijde roept de onafhankelijkheid van Tarija uit en in dezelfde adem roept hij op tot burgeroorlog. In de nacht van 10 op 11 september verlaat ik mijn huis: men kan het gas in de lucht ruiken, het irriteert de ogen. Het trein -en busstation van Santa Cruz is vlakbij. Er werd urenlang gevochten om de controle over het station: de verdediging bestaat uit het leger en diegenen die de overheid steunen. Na een harde strijd slagen de fascisten er in om binnen te breken. Ze laten een spoor van vernieling achter."
"Het is half een ‘s nachts. Ik ben een paar honderd meter van gewelddadige straatgevechten af. De plaats waar ik ben is Plan 3000, een wijk gekend als een bastion van de MAS in Santa Cruz. Deze wijk heeft 300 000 inwoners en is een gigantisch arme arbeidersbuurt. De grote markt is slechts 800 meter ver en het is diezelfde markt die de fascisten in brand proberen te steken. De mensen hebben echter een massale verdediging opgetrokken tegen de ongeveer 400 jonge fascisten die de markt met knuppels, molotovcocktails en handwapens aanvallen. Al snel zijn enkele duizenden mensen op de been voor de verdediging: de strijd is extreem gewelddadig en er vallen vele gewonden. Het is ongeveer 3 uur 's nachts als de fascisten het op een lopen zetten, maar de mensen blijven de wijk verdedigen uit angst voor represailles. Deze situatie is algemeen voor alle marktplaatsen in Santa Cruz waar de kleine middenstand constant op haar hoede moet zijn omwille van het gevaar van overvallen of de vernieling van haar kraam en goederen."
"De overheid denkt, volgens mij onterecht, dat deze situatie zal afkoelen. Ze hebben geen serieuze maatregelen genomen. De oligarchie is echter bezig het land in chaos en vernieling te werpen. De situatie is extreem slecht voor de lokale bevolking in Santa Cruz: het gas om mee te koken is bijna op en er is bijna geen verkeer op de wegen door een tekort aan brandstof. Er staat heel wat op het spel, op 10 september al had de Braziliaanse minister van buitenlandse zaken laten weten dat Brazilië klaar is om rechtstreeks met de rechterzijde in Santa Cruz en Tarija te onderhandelen als zij de levering van gas en olie kunnen garanderen. Dit is hetzelfde als het de facto erkennen van de onafhankelijkheid van die provincies. De Amerikaanse ambassadeur is een van de hoofdschuldigen in de versnelling van de regionale splitsing in Bolivia. Deze man was ook de speciale gezant van de VS in het opsplitsen van Joegoslavië. Evo Morales zette hem echter het land uit op 11 september."
"Het geluid van explosies en rookbommetjes is constant te horen in de stad. De private media, in handen van de rechterzijde, zijn de enige die nog kunnen uitzenden in Santa Cruz en zij berichten over het "veroveren door het volk" (lees, de fascistische bendes) van meer en meer gebouwen. Sommige doelwitten van de aanvallen zijn de hoofdgebouwen van de MAS zelf."
"Een tijd lang wordt de focus verlegd van de gebeurtenissen vandaag en wordt de klok 35 jaar teruggedraaid, naar 11 september 1973, toen Pinochet een staatsgreep pleegde tegen de socialistische president Allende. Kan hier ook zoiets gebeuren? Vele factoren zijn gelijkaardig aan die van Chili 1973, en hoewel de trendy commentatoren argumenteren dat de tijd van staatsgrepen voorbij is, kunnen we zien dat de rijke burgerij geen moment aarzelt om geweld te gebruiken indien hun economische macht wordt bedreigd. De chaotische situatie heeft al voor verdeeldheid gezorgd in het leger."
"Het aantal doden vandaag is opgelopen tot vier. Er zijn berichten van rechtse bendes die de mars van boeren op ongeveer 35 kilometer van Cobija, de hoofdstad van de provincie Pando, hebben aangevallen en beschoten. Ondertussen blijven de mensen van Plan 3000 in staat van paraatheid: de fascisten hebben verschillende keren geprobeerd om het radiostation van de buurt te vernielen, tot nu zonder succes. Verschillende vrouwen van Plan 3000 roepen het volk op om te mobiliseren over het hele land en Santa Cruz te helpen om het land en de mensenlevens te verdedigen."
Het bloedbad in Porvenir, Pando
Op het moment van dat ooggetuigenverslag was het nog onduidelijk wat er gebeurd was in Pando. Eerst werd er van vier doden gesproken, later van negen. Volgens de laatste berichten echter (oud van 15 september), waren er al 30 doden en vele vermisten. Op 11 september marcheerden een duizendtal boeren van de plattelandsgemeenschappen Puerto Rico, Madre de Diós en El Palmar naar Cobija, de hoofdplaats van Pando. Ze gingen deelnemen aan een massabijeenkomst van boeren om een tegengewicht te bieden aan het fascistisch geweld dat georganiseerd werd door de reactionaire gouverneur. Zoals eerder gezegd namen bendes zwaar bewapende ‘medewerkers' van de prefect, de overheidsgebouwen en de luchthaven in, terwijl ze een klimaat van terreur zaaiden in de straten. De medewerkers van de wegendienst, die de laatste maanden getraind en bewapend waren geweest en dus de facto een paramilitaire groep zijn geworden, probeerden de boeren te stoppen, zonder succes. Nabij Porvenir werd echter een meer effectieve wegversperring opgezet: een kuil van 10 meter breed en 2 meter diep zodat niemand door kon.
Toen de boeren arriveerden werden ze opgewacht door gewapende mannen, en werd het vuur geopend. "Plots hoorden we geweerschoten en sommige mensen vielen neer, gewond. Mannen, vrouwen, kinderen, we liepen allemaal voor ons leven, maar velen werden verwond of gedood, en sommigen werden gevangengenomen en gefolterd", aldus Roberto Tito, een ooggetuige.
"Ze maakten ons af alsof we beesten waren, met machinegeweren, karabijnen, handwapens. De boeren hadden enkel stokken en katapulten, we hadden geen geweren. Na de eerste schoten liepen sommigen richting de rivier Tahuamanu, maar ze werden gevolgd en neergeschoten", aldus Shirley Segovia, een boerenleidster uit Porvenir (bron: Bolpress)
Honderden mensen moesten de grens met Brazilië oversteken, vrezend voor hun leven. Sommige vermoorde mensen waren geëxecuteerd met een enkel schot in de rug. Familieleden en vrienden die de lichamen wilden ophalen werden beschoten, sommigen werden gevangengenomen en gefolterd. Hetzelfde overkwam diegenen die waagden de gewonden in de lokale ziekenhuizen te bezoeken. Het geweld ging de volgende dag, 12 september, gewoon door. De huurlingen van de prefect Leopoldo Fernandez (tegenwoordig gekend als ‘de slager van Porvenir'), gingen door met het vermoorden van ongewapende boeren en ze hadden het vooral gemunt op leiders van de beweging. Fernandez zelf beweert echter dat er een treffen was tussen twee gewapende groepen.
Lessen voor België
Men kan zich misschien afvragen wat dit allemaal met ons te maken heeft. Een terechte vraag. We kunnen er concreet een aantal lessen uit trekken. Eerst en vooral slaat een verzoenende houding ten opzichte van de allerrijksten altijd als een boemerang terug in het gezicht. In België zal dat misschien niet gewelddadig gaan (hoewel, wat zeg je tegen mensen die net koudweg op straat gezet zijn in naam van nog meer winst, is dat ook geen vorm van geweld?), maar uit zich dat in de vorm van aanvallen op de levensstandaard, vermindering van de koopkracht, verhogen van de pensioenleeftijd, verhogen van het remgeld, verhogen van de werkweek enzovoort. Kortom, er is geen verzoening mogelijk tussen tegengestelde belangen. Men wil gewoonweg niet onderhandelen als het om een lotsverbetering van de gewone mens gaat. Concurrentieel blijven, weet je wel.
Een tweede zaak die we kunnen leren is dat een overdreven vertrouwen in legale en parlementaire middelen niets betekent eens de winsten van de economisch machtigen op het spel staan. Zij spelen niet volgens dezelfde regels en staan democratie enkel toe als het hen uitkomt. Zodra er democratisch besloten wordt om een echt begin te maken met de herverdeling van de rijkdom haalt men desnoods de bruinhemden terug boven, zoals hierboven beschreven staat. Deze strijd zal beslist worden in de straten, door de organisatie van bonden, boeren en partij en niet in het parlement. Aan de werkende mens is nooit iets zomaar gegeven, alles is bekomen via syndicale strijd. Dat is misschien nog de belangrijkste les voor de sociaal warme herfst die op ons afkomt in België. In die zin roepen wij de SP.a dan ook op de bonden in hun acties actief te steunen, hun eisen te ondersteunen en zo de relaties met de vakbondsbasis opnieuw aan te knopen. De SP.a mag zich niet langer beperken tot een parlementaire oppositie, een oppositie die zo mager is dat we zelfs in tijden van oppositie geen stemmen kunnen winnen.
Een derde les is de volgende: het is tegenwoordig al te makkelijk geworden om onkritisch de mainstreammedia achterna te lopen, die op haar beurt klakkeloos de berichten van private Amerikaanse of Britse media overnemen. Het gevolg is dat zelfs linkse en progressieve mensen die geen serieuze studie maken van de gebeurtenissen in Venezuela en Bolivia in deze val trappen, verzanden in het failliete derde-weg-denken en meehuilen met de wolven in het bos over zogenaamde dictaturen... Tot op een dag die dictatuur er echt komt, zij het dan niet onder de democratisch verkozen Morales of Chavez, maar onder een nieuwe Pinochet.
Wie niet hetzelfde lot wil ondergaan als linkse mensen in de jaren '70 met betrekking tot Chili, Allende en Pinochet is welkom om onze site, of die van Handen af van Venezuela, te volgen. Misschien ben je het niet altijd eens met onze standpunten, maar je zal tenminste de volledige feiten krijgen om zo je eigen mening te vormen.
