"De vrijlating van Pinochet was het gevolg van een politieke deal tussen Groot-Brittannië, Spanje en Chili, en de juridische procedureslag rond het medisch onderzoek van Pinochet was niet meer dan een façade om dat handeltje te kunnen verkopen aan de publieke opinie"
Baltasar Garzón, de Spaanse onderzoeksrechter die de zaak Pinochet op gang bracht.
Op 16 oktober 1998 arresteert de Britse politie Pinochet in Londen. Na 17 maanden juridisch en diplomatisch getouwtrek, keerde de oud-dictator onlangs als een vrij man terug naar Chili.
De Spaanse conservatieve regering Aznar zag zich aanvankelijk verplicht in te gaan op het uitleveringsverzoek van onderzoeksrechter Garzon. Hij deed dit puur vanwege binnenlandse politieke overwegingen. De Partido Popular van Aznar is er in de laatste decennia in geslaagd te verdoezelen dat de Spaanse rechterzijde wortels heeft in het Franco-regime. Het verzoek van Garzon naast zich neerleggen, zou deze verworvenheid op het spel gezet hebben. Het uitleveringsverzoek werd wel ingetrokken van zodra Groot-Brittannië een alibi verschafte. De Britse conservatieven vonden zich verplicht Pinochet te helpen, als wederdienst voor de hulp die hij verleend had tijdens de Falkland oorlog tussen Groot-Brittannië en Argentinië. Thatcher, conservatief en voormalig eerste minister, stelde dat Pinochet slachtoffer was van "een politieke vendetta die zo'n goede vriend van Groot-Brittannië niet verdiend heeft." In een brief aan Pinochet uit ze haar tevredenheid over de mislukking van het "Spaanse justitiekolonialisme". De brief was vergezeld van een geschenk. Een antiek zilveren bord, gemaakt naar aanleiding van de Britse overwinning op de Spaanse vloot in 1588. "Ik ben zeker dat dit geschenk u zal bevallen en de symboliek ervan u zal amuseren" voegde de Iron Lady er aan toe. Pinochet was voor zijn arrestatie nog te gast bij haar. Straw gedroeg zich net als de rest van de eminenties van de Labour partij als voetveeg van het establishment. Hij steunde op een betwistbaar rapport over de (mentale) gezondheidstoestand van Pinochet, dat verklaarde dat de ex-dictator mentaal niet in staat was om terecht te staan. Eens aangekomen in Chili, stapte Pinochet als door een mirakel getroffen uit zijn rolstoel en begroette de aanwezige troepen op eigen kracht...
Vervolging in Chili?
In Chili zijn tegen de ex-dictator tot nu toe 59 klachten ingediend wegens moord en marteling. De zaken bevinden zich nog in onderzoeksfase. Het Hof van Beroep in Santiago en meer bepaald rechter Juan Guzman Tapia is verantwoordelijk voor het onderzoek. Totnogtoe heeft hij geen enkele formele aanklacht geformuleerd. Alvorens de rechter een zaak kan openen, moet hij de onschendbaarheid van Pinochet opheffen. De aanvraag is ondertussen gebeurd, maar impliceert een lang aanslepende procedure. Eerst moet het Hof van Beroep in Santiago instemmen met het verzoek van Guzman om de onschendbaarheid op te heffen. Indien dit gebeurt, kan Pinochet beroep aantekenen bij het Hooggerechtshof, dat het laatste woord heeft. Dit is het geval indien de grondwetsherziening in de laatste week van maart geen kracht van wet wordt. Door de wijziging zou Pinochet zich uit de Senaat kunnen terugtrekken, maar toch zijn levenslange onschendbaarheid behouden. Bovendien houdt de nieuwe wet in dat ex-presidenten zoals Pinochet een speciale status krijgen, waardoor de procedure van opheffing niet op hen van toepassing is. Alleen de nieuwe president kan hier een stokje voor steken, maar het is naïef te geloven dat hij dit inderdaad zal doen. Ook bestaat de mogelijkheid om een eventuele procedure tegen Pinochet i.v.m. zaken zoals marteling en buitengerechtelijke executies stil te leggen. Volgens de wet is Guzman ook verplicht te onderzoeken of Pinochet wel beschikt over al zijn geestelijke vermogens.
Mensenrechten of centjes?
Westerse regeringen hebben vaak de mond vol over mensenrechten, maar de zaak Pinochet is niets meer dan een publiciteitsstunt. In een kapitalistische wereld bepalen economische belangen het klappen van de zweep, niet de bekommernis om mensenrechten. België exporteerde in 1999 voor 7 miljard naar Chili, Groot-Brittannië veel meer. Spanje zit midden in een grootscheepse poging om haar culturele invloed in Latijns-Amerika om te zetten in een economische invloed. Spanje, Frankrijk, Zwitserland en België vroegen in koor de uitwijzing van Pinochet, maar niemand tekende beroep aan tegen de beslissing van Straw om hem terug naar Chili te laten vertrekken. Minister van Buitenlandse zaken Louis Michel verzekerde dat de Belgische autoriteiten de zaak aanhangig zouden maken bij het Chileense gerecht. Niet dat het iets zal veranderen. Ondertussen noemt Michel de hele farce "een enorme vooruitgang voor de mensenrechten, zelfs al is dit nog onvoldoende voor sommigen". "We hebben vandaag zeker nog niet het ultieme oogmerk bereikt, met name dat Pinochet verantwoording zou afleggen voor zijn gruwelijke misdaden. Maar we zijn er wel in geslaagd te bewijzen dat geen enkele dictator nog veilig is voor justitie." Wat er zo onveilig is aan een 17 maand lange vakantie in een Britse Villa met personeel, op kosten van de bevolking, blijft zeer de vraag.
De kans dat de man die verantwoordelijk is voor de moord op tienduizenden Chileense arbeiders en studenten berecht wordt voor zijn misdaden lijkt vandaag zeer klein. Met zijn 84 jaar zal hij wellicht in weelde een natuurlijke dood kunnen sterven alvorens er ook maar een reële mogelijkheid bestaat hem gerechtelijk te vervolgen. De Chileense arbeidersbeweging zou massaal moeten mobiliseren om te eisen dat gerechtigheid plaatsvindt. Ook in de rest van de wereld moet het protest toenemen. Nogmaals werd bewezen hoe de "scheiding der machten" en het burgerlijk rechtssysteem niet in het belang van de arbeidersklasse werkt.
