In het bekende boek 1984 van George Orwell was de meest angstaanjagende plaats op aarde het ministerie van Liefde. Tussen de muren van dit instituut waren fysiek geweld, vernederingen en psychologische martelingen schering en inslag. Dit beeld is het voorbije jaar vaak opgeroepen – met Saddam in de rol van Big Brother – om de invasie en bezetting van Irak te rechtvaardigen. Als een boemerang slaat de zogenaamde 'morele superioriteit' nu echter terug in het gezicht van de bezettingstroepen.
Zodra de mythe van de massavernietigingswapens doorprikt was, beweerden Bush en Blair dat dit een oorlog was om het Irakese volk te bevrijden. Het regime van de tiran zou omvergeworpen worden en de Irakezen zouden eindelijk kunnen proeven van alle zegeningen van de beschaving en de democratie. Nu is ook dit laatste excuus ontmaskerd voor wat het is: een ordinaire leugen. Meer en meer mensen – uiteraard niet in het minst de Irakezen zelf, maar ook gewone Amerikanen – zien nu dat de invasie van Irak niets meer is dan een aanval tegen en bezetting van een zogezegd soevereine staat door buitenlandse troepen, alle neokoloniale 'neveneffecten' inbegrepen.
Eens te meer geeft Bush blijk van zijn literaire kennis door zijn toespraken regelmatig te kruiden met Orwelliaans 'dubbeldenken' en 'Nieuwspraak'. De dictatuur van een bezettingsmacht wordt vertaald als een 'bevrijdingsmacht' die democratie komt brengen en het liberale vrijheidsideaal wordt vertegenwoordigd door de martelkamers van de Abu Ghraib-gevangenis. Het lijkt er sterk op dat deze gevangenis, berucht voor de folteringen onder de dictatuur van Saddam Hoessein, de geschiedenis zal ingaan als het meest obscene Amerikaanse militaire schandaal sinds de slachting in My Lai in Vietnam. De weerzinwekkende beelden van de vernedering en het misbruik van Irakese gevangenen zijn de wereld rondgegaan en hebben overal een storm van verontwaardiging veroorzaakt, ook in de VS, maar vooral in de Arabische wereld zelf.
Rotte appels of rot systeem?
Nu het potje niet langer toegedekt kan worden, is de officiële lijn in de VS dat de folteringen het werk zijn van een paar rotte appels en dat de misbruiken uitgevoerd werden door enkele geïsoleerde sadisten. Dat dit sadistische daden zijn, staat buiten kijf. Tienduizenden jonge Irakezen worden van straat geplukt zonder enige vorm van proces of zonder bewijs van hun schuld. Ze zijn de speelbal van hun overmeesteraars, die hen slaan, vernederen en misbruiken.
De Amerikaanse autoriteiten hebben toegegeven dat de gevangenen ondervraagd worden door de CIA en dat deze laatste een overeenkomst heeft gesloten met de bestuurders van de gevangenis (het Amerikaanse leger) dat ze 'klaargestoomd' moeten worden voor een ondervraging. De verantwoordelijken voor deze hellepoel scheppen op over hun snelle resultaten. Vol trots vertellen ze dat ze een gevangene kunnen breken in een paar dagen. Nu zien we hoe ze hun 'resultaten' bereiken. De wil breken van een mens door middel van fysiek geweld, psychologisch misbruik en vernederingen om de ondervraging te vergemakkelijken – dat is precies de definitie van wat folteren is.
Op papier onderschrijven de Verenigde Staten de conventie van Genève, maar de regering-Bush maakte al een uitzondering voor de Afghaanse gevangen op Guantánamo in Cuba. Minister van Defensie Rumsfeld breidde dit systeem uit – een “wettelijk zwart gat” volgens Human Rights Watch – tot Irak en lapt daarbij alle internationale conventies aan zijn laars. Zoals gewoonlijk wanneer stukjes papier in de weg staan van de belangen van het Amerikaanse imperialisme, doet de supermacht VS uiteindelijk wat hem het beste uitkomt.
Het is geen toeval dat Geoffrey Miller, majoor-generaal in Guantánamo, verklaard heeft dat hij de lijst van 53 ondervragingstechnieken voor gevangenen bekeken had en erover gesproken had met luitenant-generaal Ricardo Sanchez, de topgeneraal in Irak. Vele foltertechnieken uit Irak zijn naar verluidt ingevoerd vanuit het Guantánamo-kamp van Miller. Op die manier is het Amerikaanse imperialisme goed op weg een soort van goelag te creëren die zich uitstrekt over de hele wereld, van Afghanistan tot Irak en van Guantánamo tot de geheime CIA-gevangenissen verspreid over de aardbol. Er zijn zo'n 10.000 mensen die gevangen gehouden worden in Irak, 1.000 in Afghanistan en bijna zevenhonderd in Guantánamo. En daar is slechts één wet van toepassing: de wet van de sterkste, die van de meester die de slaaf onderwerpt aan zijn geboden. Om het naar de woorden van Shakespeare te zeggen: there is a system in the madness.
Het leger, een weerspiegeling van de samenleving
Uiteraard is het verkeerd om abstract met het vingertje te wijzen naar 'het slechte Amerika'. Plat anti-Amerikanisme is geen serieuze analyse van de huidige situatie, want bijlange niet alle Amerikanen zijn zoals George Bush en zijn kliek van haviken. Maar dat onderscheid geldt evengoed voor het Amerikaanse leger zelf. Niet alle Amerikaanse soldaten denken of handelen als deze criminelen in uniform. De huidige onthullingen zouden er niet gekomen zijn zonder een Amerikaanse soldaat uit de Abu Ghraib-gevangenis die de foto's aan de buitenwereld overmaakte, die uiteindelijk voor het eerst op de nieuwszender CBS getoond werden. Deze moedige soldaat had duidelijk nog een geweten en was blijkbaar niet helemaal afgestompt door het zielloze cynisme dat soldaten van een bezettingsmacht zonder steun wel vaker kenmerkt.
Deze persoon is niet alleen. Het Amerikaanse leger kent een geschiedenis van folteringen en misbruik, maar ook van intern protest hiertegen en zelfs openlijke desertie. Een leger is een weerspiegeling van de samenleving in zijn geheel. In de rangen van een leger vinden we gewetenloze misdadigers en psychopaten die bereid zijn alles te doen wat hun wordt opgedragen. Dit deel is gewoonlijk een kleine minderheid. Aan het andere uiteinde is er een andere minderheid die openstaat voor revolutionaire ideeën en bereid is die ook uit te dragen. Tussen deze twee extremen zit de grote meerderheid die geen van beide zijn, maar wiens stemming en mening gevormd worden door de omstandigheden.
Het Pentagon geeft intussen zelf toe dat het moreel van de troepen gevaarlijk laag is. Driekwart van de troepen gelooft dat hun oversten weinig geven om hun welzijn. Meer en meer soldaten doorbreken de militaire zwijgplicht en geven toe dat ze serieuze twijfels hebben bij het hele opzet van de oorlog.
Ook in de VS zelf is de stemming aan het veranderen. De laatste opiniepeilingen duiden aan dat een meerderheid nu gelooft dat de troepen teruggetrokken moeten worden. Dit zal een serieuze impact hebben op de komende presidentsverkiezingen in de VS, al zal er meer voor nodig zijn dan een presidentswissel om de troepen uit de Golf te krijgen (vergeet niet dat Kerry, de enige tegenstander van Bush, in wezen niks verschilt van Bush).
Wat we gezien hebben in Irak is een bewijs dat er systematisch gemarteld wordt. Het gaat hier niet om misbruik door een paar 'rotte appels'. Bovendien is het duidelijk dat de grovere martelingen waar ook bloed aan te pas komt, uitgevoerd zullen worden door professionele beulen die niet zo nonchalant zijn ook foto's te maken van hun praktijken. Met andere woorden, dit is slechts het tipje van de ijsberg, en het is maar de vraag hoeveel materiaal uiteindelijk het daglicht zal zien.
In ieder geval zijn de huidige onthullingen voldoende om een reële impact te hebben op vele van de gewone Amerikaanse troepen. Nu al zijn er meldingen van Amerikaanse soldaten in Irak die eisen dat Rumsfeld ontslag neemt en dat de troepen teruggetrokken worden. De komende maanden kan dit proces zich uitbreiden wanneer ook de Amerikaanse bevolking zelf de beelden van de lijkkisten gedrapeerd in de stars and stripes (ook al worden die zoveel mogelijk vermeden in de media) niet langer pikt. Het is op deze fronten dat de strijd tegen het Amerikaanse imperialisme zich nu ontvouwt: een nationale bevrijdingsstrijd in Irak, onenigheid bij de buitenlandse bezettingslegers en een groeiende tegenstand in de VS zelf.
Ondertussen aan het front
In Irak zelf neemt het verzet alleen maar toe. Laat hier geen misverstand over bestaan: het gaat over een brede volksbeweging die zeker niet alleen bestaat uit vroegere aanhangers van Saddam. Hoe kan het ook anders? Een jaar na het officiële einde van de oorlog is de chaos alleen maar vergroot, met alle ellende voor de gewone bevolking van dien. Vorig jaar werd er veel poeha gemaakt over de Irakezen die hun bevrijders in de armen drukten. Maar waar is het juichende volk nu? Nu is het onmogelijk geworden om nog beelden te ensceneren die gemanipuleerd werden door slimme pr-mannetjes om te laten uitschijnen dat de coalitietroepen een bevrijdingsleger zijn en geen bezettingsleger.
Niemand is aan het juichen. Niemand is aan het feesten. Het enige geluid dat in april, op de trieste verjaardag van het einde van de oorlog, te horen was, was het ratelen van machinegeweren, de bombardementen van de zware artillerie, het gekerm van de stervenden en het gehuil van de weduwen.
In feite is de hele situatie in Irak in een stroomversnelling gekomen begin april. Met als excuus de moord op vier Amerikaanse aannemers (in werkelijkheid huurlingen, waarvan er momenteel zo'n 15.000 rondlopen die niks van politieke verantwoording hoeven af te leggen), lanceerden de Amerikanen een frontale aanval op de stad Fallujah, de broeihaard van het verzet. Bij deze aanval vielen honderden doden en nog veel meer gewonden. De Amerikanen stuitten echter op onverwacht veel tegenstand en waren niet in staat de stad te veroveren en te bezetten. Uiteindelijk waren ze gedwongen een overeenkomst af te sluiten met de lokale religieuze leiders.
In plaats van brute kracht waren ze gedwongen over te gaan tot allerhande manoeuvres en kunstgrepen. Intussen hebben de Amerikanen zich teruggetrokken uit Fallujah, wat op zich al een nederlaag is. Oorspronkelijk was het de bedoeling een voorbeeld te maken van Fallujah, maar de hevigheid van het verzet en bovenal de politieke gevolgen hiervan hebben hen tot andere gedachten gedwongen. Dit is geen kleinigheid. Het is een grote vernedering voor de Amerikanen met onvoorspelbare politieke en militaire gevolgen. Het toont aan de Irakese bevolking en aan de hele wereld dat de militaire macht van het grootste leger ter wereld niet onoverwinnelijk is, dat het ook zijn beperkingen kent en dus verslagen kan worden.
Maar het gewapende verzet heeft zich als een lopend vuurtje ook naar andere steden verspreid, in het bijzonder rond de 'heilige steden' van de sjiieten. Overal in Irak worden de coalitietroepen aangevallen. En op het groeiende verzet bestaat voor de imperialisten maar één antwoord: stuur meer troepen, vermoord meer Irakezen en folter degenen die je gevangen neemt.
Net zoals bij de belegering van Fallujah heeft het Amerikaanse leger in Najaf en Karbala sluipschutters ingezet om zoveel mogelijk militieleden te doden en om de bevolking te terroriseren. Duizenden burgers zijn intussen Najaf aan het ontvluchten. In hun 'vrijheidsdrang' zijn hele steden tot puin herleid, zijn duizenden onschuldige vrouwen en kinderen omgekomen en is een oude en rijke beschaving bijna helemaal vernietigd.
De VN als schoonmaakploeg
De plannen om de macht over te dragen aan een marionettenregering lijken in duigen te vallen. Hoe dichter de deadline van 30 juni, wanneer de soevereiniteit aan de Irakezen teruggegeven zou worden, dichterbij komt, hoe minder geloofwaardig de hele operatie wordt. De aanval op Fallujah heeft zelfs de gematigden (nl. de collaborateurs) zodanig gealarmeerd dat ze zich openlijk beginnen keren tegen de VS. Het is alsof een buikspreker opeens een eigen wil krijgt en begint te discussiëren met zijn meester. Dit kleine detail wijst erop hoe groot de woede is die op dit moment door de ingewanden van de Irakese samenleving giert.
De poging om een Irakese politiemacht uit de grond te stampen die een groot deel van de taken van het leger kan overnemen, is op een farce uitgedraaid. De beginnende Irakese veiligheidsdiensten kunnen het land niet onder controle houden. Tijdens verschillende gevechten zijn ze gedeserteerd, weigerden ze te vechten of richtten ze hun geweren zelfs op de Amerikanen die hen opgeleid hebben.
Wat kan arme Bush dus doen in de huidige situatie? In nood leert men zijn vrienden kennen, zo gaat de uitdrukking, maar de huidige Amerikaanse president geeft hier een wel bijzonder cynische draai aan. Na vorig jaar oude vriend de Verenigde Naties straal genegeerd te hebben bij de unilaterale aanval op Irak, komt Bush nu met hangende pootjes terug en sluit hij dit orgaan weer in de armen. Washington aast op een nieuwe VN-veiligheidsresolutie die andere landen zou moeten betrekken bij de 'wederopbouw' van Irak. De oorlog vreet inderdaad geld en de staatsschuld in de VS wordt zodanig groot dat de VN op dit moment een aantrekkelijke partner zijn om de rotzooi op te ruimen. Wat er echter ook gebeurt, de bezetting zal grotendeels nog steeds door de Amerikanen gedragen worden en Bush zal niet anders kunnen dan nog meer troepen te sturen naar het moeras van Irak.
Hoe langer hoe meer blijkt de wanhoop van Bush en Blair. Bush haastte zich zijn volle steun uit te spreken voor het plan van Lakhdar Brahimi, de gezant van de VN die naar Irak gestuurd werd. Volgens dit plan zal de regeringsraad, van wie de voorzitter deze week overigens vermoord werd, afgeschaft worden. In plaats daarvan zou er een regering van technocratische ministers komen, gekozen door de VN in overleg met de coalitie en de huidige leden van de regeringsraad. In 2005 zouden er dan verkiezingen zijn. Dit alles uiteraard onder de nodige voorwaarden. Terwijl de Fransen, de Duitsers en andere landen als Pakistan of India het vuile werk mogen opknappen, zullen de Amerikanen en Britten de echte macht in handen houden. De kans is bovendien erg klein dat de Amerikanen eraan denken ook de olie-opbrengsten en de winstgevende contracten te delen met andere landen. Geen wonder dat de Fransen en Duitsers niet staan te springen om dit voorstel te aanvaarden.
Een nakende nederlaag
De heersende kliek in de VS zit nu met een groot probleem. Het verzet spreidt zich uit naar verschillende fronten en de steun bij de plaatselijke bevolking smelt zienderogen. Het enige antwoord van Bush is om meer Amerikaanse troepen te sturen, nog meer arme, zwarte jongeren uit de lagere klasse die als kanonnenvlees naar Irak verscheept worden. Nog meer Amerikaanse en Irakese levens worden verspild.
Het Amerikaanse leger is de oorlog niet aan het winnen. Ze zijn hem aan het verliezen. De redenen hiervoor zijn niet militair, maar politiek. Wanneer een heel volk opstaat en neen zegt, kan geen enkele macht op aarde hen onder de knoet houden. Tegen deze macht staan alle raketten, satellieten en technologie van de wereld machteloos. Met elke bom die valt op de woonwijken van Bagdad en de zuidelijke Irakese steden groeit de haat tegen de bezetters. Het conflict in Irak is een nieuwe fase ingetreden. De Irakezen die in het verzet gaan, zijn geen 'rebellen' of 'terroristen'. Het is het hele Irakese volk dat opgestaan is tegen de bezetting van hun land.
Vooral in de VS zelf wordt de waarheid over de oorlog, de wreedheid en de zinloosheid, zoveel mogelijk achter een rookgordijn verborgen gehouden. De massamedia spiegelen een gekuist en gecensureerd beeld voor om het thuisfront te sussen. Maar vroeg of laat zal het Amerikaanse volk de waarheid over de oorlog in Irak ontdekken en daar conclusies uit trekken, net zoals dat gebeurd is in Vietnam. Wanneer dat gebeurt, verwacht dan een politieke aardbeving in de VS. En hoe langer de aardbeving wordt uitgesteld, hoe heviger die zal zijn.
