"Altijd in staat zijn diep binnenin het onrecht te voelen dat begaan wordt tegen wie dan ook ter wereld. Dat is de beste eigenschap van een revolutionair."
Che Guevara
The Motorcycle Diaries, de onlangs uitgebrachte film over Ernesto ‘Che’ Guevara, is een prikkelende adaptatie van Guevara’s gelijknamige dagboek. Regisseur Walter Salles verwerkte ook de memoires Op reis met Che Guevara van Alberto Granada, Che’s reisgenoot, en was zo in staat een levendig beeld te schetsen van een revolutionair in de maak.
Buenos Aires 1952. Ernesto Guevara de la Serna, een 23-jarige student geneeskunde, en zijn vriend, de afgestudeerde biochemicus Alberto Granado, zeggen hun comfortabele leventje vaarwel en vertrekken op reis door Latijns-Amerika. Enkel gewapend met een oude motor (“De Almachtige”), lijken beide vrienden op weg naar een romantische verovering van het reusachtige en prachtige continent. De methode? Improvisatie, aldus Ernesto. We zien twee jongeren die soms tegen elkaar strijden, maar bovenal twee kameraden die altijd een oogje open houden voor het andere geslacht. De humor is nooit veraf.
Ze ontdekken echter algauw dat niet alles peis en vree is op het continent. Wanneer ze Chili bereiken, worden Ernesto en Alberto geconfronteerd met de realiteit van het dagdagelijkse leven. Hun motor raakt kapot en ze zijn blut. Maar dat is niets vergeleken met de miserie van de buitenwereld. Ze zetten hun reis simpelweg te voet voort en stoten daarbij op twee dakloze boeren die hun land afgenomen zijn. Dat is nog maar de eerste van hun ervaringen met de ongelijkheid, en het is meteen ook de voorbode van een grimmiger wordende stemming die zich meester maakt van de film. De grappen zijn niet verdwenen, maar het is duidelijk dat er iets veranderd is: het is een groeiend besef van onrecht.
Na dit keerpunt trekt Ernesto in het bijzonder zich meer en meer het lot aan van de inlandse volkeren, de mijnwerkers, boeren enzovoort. Hij ziet hoe de meedogenloze bazen de arbeiders behandelen als beesten. Combineer dat met het contrast tussen de indrukwekkende ruïnes van de Machu Picchu in Peru en het troosteloze hedendaagse Lima, en je ziet hoe het bewustzijn van de jonge student verandert naarmate de reis vordert. In zekere zin komt dat ook tot uiting in zijn eerlijkheid. Wanneer hem gevraagd wordt wat de knobbel is op de nek van een man bij wie ze onderdak zoeken, antwoordt hij dat het een tumor is. Hetzelfde geldt wanneer hij zijn gastheer botweg vertelt dat diens zelfgeschreven roman onleesbaar is. Het beeld van Ernesto dat blijft hangen is er een van een Che die niet kan liegen.
De climax wordt bereikt wanneer Ernesto en Alberto in een melaatsenkolonie terechtkomen. Zelfs hier wordt onbeschoft met de patiënten omgegaan, maar Ernesto weigert de regels te volgen die de nonnen hebben opgesteld. Aangezien lepra niet besmettelijk is, vertikt hij het handschoenen te dragen bij de patiënten. Geen wonder dat beide vrienden algauw populair worden bij de leprapatiënten. Dit is ook het moment waarop Ernesto zijn eerste politieke toespraken begint te geven. Op zijn verjaardag praat hij over de eenheid van alle Latijns-Amerikaanse landen en verwerpt daarbij de kunstmatige grenzen die opgelegd zijn door het imperialisme. Het siert hem dat hij symbolisch de rivier overzwemt die de zieke van de ‘normale’ mensen afscheidt. Ernesto wordt verwelkomd door een menigte enthousiaste mensen, net zoals de revolutionair Che jaren later begroet zal worden door de massa’s in Cuba.
The Motorcycle Diaries gaat evenwel niet over de latere revolutionaire strijder Che Guevara. De kijker wordt geen hagiografie voorgeschoteld van een persoon die zo vaak tot een mythe gemaakt is. Bovenal gaat deze film over de mens Ernesto Guevara de la Serna. De Che die we hier zien is een oprechte en eenvoudige man (en een stuntelige danser) die te kampen heeft met hardnekkige astma-aanvallen, maar ook een medelevende persoon die geeft om zijn medemens en zich niet neerlegt bij alle onrecht. In dat opzicht kan de film beslist aanspraak maken op artistieke kwaliteiten die de biografische schetsen overstijgen. Van al zijn verdiensten is The Motorcycle Diaries voornamelijk een erg genietbare documentaire die eveneens de meer universele thema’s behandelt van verkenning, kameraadschap... en verzet.
