Auteurs zoals Karl Marx, Friedrich Engels, V.I. Lenin en Leon Trotski hebben een schat aan inzichten en analyses nagelaten. Wie deze werken leest zal merken dat ze vaak ook vandaag nog steeds actueel zijn in de strijd voor socialisme.
In het onderstaande artikel bespreekt Lenin de betekenis van het reformisme binnen de arbeidersbeweging. Hij gaat ook in op de stroming van de zogenaamde ‘liquidators’, die de marxistische tradities overboord gooien in naam van “de vernieuwing” en die soms in woorden revolutionair en links schijnen, maar in hun daden reformistisch blijken.
Anders dan de anarchisten erkennen de marxisten de strijd voor hervormingen, d.w.z. voor zodanige verbeteringen in de toestand van het werkende volk, waarbij de macht nog altijd in handen van de heersende klasse blijft. Tegelijkertijd echter voeren de marxisten een zeer krachtige strijd tegen de reformisten, die het streven en de werkzaamheid van de arbeidersklasse direct of indirect willen beperken tot hervormingen. Het reformisme is burgerlijk bedrog tegenover de arbeiders, die zolang de heerschappij van het kapitaal blijft bestaan, steeds loonslaven zullen blijven.
De liberale bourgeoisie, die met de ene hand hervormingen geeft, neemt ze weer met de andere hand, brengt ze tot niets terug, gebruikt ze ter knechting van de arbeiders, ter versplintering in afzonderlijke groepen, ter vereeuwiging van de loonslavernij van de werkers. Het reformisme wordt dan ook, zelfs als het volkomen oprecht bedoeld is, in werkelijkheid een werktuig, met behulp waarvan de bourgeoisie de arbeiders demoraliseert en ontkracht. De ervaringen van alle landen laten zien dat de arbeiders, telkens wanneer ze vertrouwen stelden in de reformisten, bedrogen zijn uitgekomen.
Wanneer de arbeiders zich daarentegen de leer van Marx hebben eigen gemaakt, d.w.z. wanneer het tot hen doorgedrongen is dat de loonslavernij onvermijdelijk is zolang de heerschappij van het kapitaal voortduurt, zullen ze zich door geen enkele burgerlijke hervorming om de tuin laten leiden. De arbeiders strijden voor verbeteringen en maken van die verbeteringen gebruik om de strijd tegen de loonslavernij met nog grotere hardnekkigheid voort te zetten, in het besef dat hervormingen, zolang het kapitalisme bestaat, noch duurzaam, noch serieus kunnen zijn. De reformisten zijn er op uit de arbeiders met behulp van aalmoezen te verdelen, hen om de tuin te leiden en van hun klassenstrijd af te brengen. De arbeiders, die de leugenachtigheid van het reformisme hebben ingezien, maken van de hervormingen gebruik om hun klassenstrijd te ontplooien en uit te breiden.
Hoe sterker de invloed van de reformisten op de arbeiders is, des te machtelozer zijn de arbeiders, des te afhankelijker zijn zij van de bourgeoisie, des te gemakkelijker slaagt de bourgeoisie er in de hervormingen door allerlei kuiperijen te niet te doen. Hoe zelfstandiger de arbeidersbeweging is, hoe dieper zij graaft, hoe breder zij haar doelen stelt, hoe minder zij met reformistische bekrompenheid behept is, des te beter lukt het de arbeiders de afzonderlijke verbeteringen veilig te stellen en uit te buiten.
Er zijn reformisten in alle landen, want overal is de bourgeoisie er op uit de arbeiders op de een of andere manier te demoraliseren en er tevreden slaven van te maken, die de gedachte aan afschaffing van de slavernij laten varen. De reformisten in Rusland zijn de liquidators, die zich van ons verleden distantiëren en de arbeiders door dromen over een nieuwe, openlijke, legale partij in slaap wiegen. Met de mond wijzen deze liquidators het principiële reformisme van de hand, maar in de praktijk beoefenen ze het over de hele linie. Aan de ene kant verzekeren ze ons dat hervormingen voor hen geenszins alles zijn, maar aan de andere kant verwekt elke praktische stap van de marxisten buiten het raam van het reformisme ofwel aanvallen ofwel een geringschattende houding van de kant der liquidators.
De marxisten werken onvermoeibaar en laten zich geen ‘mogelijkheid’ ontgaan om hervormingen te verkrijgen en er gebruik van te maken, waarbij zij elke stap die uitgaat buiten het raam van het reformisme, zowel in de propaganda als in de agitatie, alsmede in de economische massa-actie, niet alleen niet afkeuren, maar ondersteunen en met zorg aanmoedigen. De liquidators evenwel, die zich van het marxisme hebben afgekeerd, brengen de arbeidersbeweging alleen maar in verwarring met hun aanvallen op het bestaan van het marxistische geheel, met hun schending van de marxistische discipline, met hun propagering van het reformisme en de liberale arbeiderspolitiek.
Deze tekst is ontleend aan het Marxistisch Internet Archief en werd ingekort om redenen van plaats. De volledige versie is te lezen op www.marxists.org/nederlands/lenin/1913/1913marxismereformisme.htm