Patrick Vander Weyden, politcoloog en hoofdredacteur van Samenleving en Politiek, publiceerde onderstaande commentaar als column in Knack. Daaronder vind je het antwoord van Erik De Bruyn.
Verkiezingen en samenwerking
Links heeft de voorbije verkiezingen verloren. In 2004 behaalden SP.A-Spirit en Groen! samen nog 31 zetels, in 2009 zijn ze samen nog goed voor 26 zetels. Het verlies zit bovendien volledig bij SP.A, maar versterkte Groen! dit keer niet. Samen haalden Groen! en SP.A in 2004 27,82 procent van de stemmen, in 2009 nog maar 22,04 procent. Zelfs als de stemmen van SLP en PVDA+ er in 2009 worden bijgeteld dan komt men in 2009 net aan 24 procent aan de linkerzijde. Nog steeds een sterk nettoverlies. Links heeft deze verkiezingen niet verloren door de gevreesde versnippering aan linkerzijde. SLP en PVDA+ hebben geen doorbraak kunnen forceren. Samen halen ze amper twee procent van de stemmen. Bijgevolg heeft SP.A de verkiezingen niet verloren op haar linkerflank, maar in het centrum en misschien wel op rechts.
Het had allemaal nog erger gekund en ook dat zou niet verbazingwekkend zijn geweest. De SP.A was de afgelopen maanden te veel op zichzelf gericht. De openlijke kritiek van kandidaten op elkaar en van 'bevriende' mensen uit de beweging op de partij leidden ertoe dat te veel tijd en energie werd besteed aan brandjes blussen. Te weinig tijd bleef over om de eigen boodschap in de verf te zetten. Zo ontstond het beeld dat het 'slecht gaat met de socialisten'.
Het contrast met de katholieke zuil kon niet groter zijn. Het beeld van een nieuwe, sterke en hechte ploeg van politici is een deel van de verklaring van het succes van CD&V. De kiezers kiezen voor politici die samenwerken - zeker de linkse kiezers.
De openlijke verdeeldheid binnen SP.A heeft de partij electorale schade opgeleverd. Het grootste probleem is niet de goedbedoelde kritiek van de oudere generatie, maar de sabotage door sommigen binnen (en buiten) de SP.A die weten dat zij hun persoonlijk (electoraal) succes enkel te danken hebben aan hun systematische kritiek op alles en iedereen. SP.A Rood, een partij binnen de partij, heeft zich niet tot doel gesteld om met SP.A samen te werken. Vertrekkend van het eigen grote gelijk en verdeeldheid zaaiend in elke afdeling waar ze probeert voet aan de grond te krijgen, wil deze fractie heel de SP.A mee laten marcheren in haar verhaal. Zonder enig succes. Zo'n partij binnen de partij maakt een open en mobiliserende werking onmogelijk.
Er is natuurlijk niet alleen de interne verdeeldheid die het verlies verklaart. De afgelopen twee jaar is er veel denkwerk verricht. Maar er ontbreekt een coherente synthese, een toekomstgericht verhaal waarin de traditionele sociaaldemocratische uitgangspunten op een hedendaagse manier worden uitgewerkt. Bovendien, en dit is dé uitdaging, moeten ecologische thema's en oplossingen duidelijk geïntegreerd worden in het sociaaldemocratisch gedachtegoed. Wie het boek van Bart Martens Nieuw land in zicht: Sociaaldemocratisch kompas voor de 21e eeuw heeft gelezen, weet dat hier een interessante voorzet is gegeven.
En ten slotte: tot spijt van wie het benijdt, heeft deze verkiezingsuitslag de positie van voorzitter Caroline Gennez verstérkt. Het resultaat was immers beter dan verhoopt, en hopelijk kan dat voor de SP.A een nieuw begin inluiden.
Ik geloof niet dat Patrick Vander Weyden de beste politicoloog is die we in Vlaanderen hebben. Politieke wetenschap bedrijven staat voor hem gelijk aan een rekensommetje uit het lager onderwijs: 'SLP en PVDA+ hebben geen doorbraak kunnen forceren. Samen halen ze amper twee procent van de stemmen. Bijgevolg heeft SP.A de verkiezingen niet verloren op haar linkerflank, maar in het centrum en misschien wel op rechts', schrijft hij vandaag in Knack.
Niemand zat te wachten op SLP en PVDA+. De kiezer verwacht iets van de socialistische partij. En als die socialistische partij niet 'levert' dan gaat die kiezer alle richtingen uit, ook naar rechts. Maar dat betekent nog niet dat het per definitie en onveranderlijk rechtse kiezers zijn. De SP.a (en bij uitbreiding andere sociaaldemocratische partijen in Europa) wisten hun traditionele arbeidersachterban van zich te vervreemden door op sociaal-economisch vlak naar het centrum op te schuiven en tegelijk op ethisch vlak stellingen te verkondigen waarin die achterban zich niet meer kan terugvinden. Daar is ondertussen zowat elke ernstige politieke analist het over eens. Alleen Vander Weyden wil er niet aan. Het is te moeilijk. Daarom zal ik het illustreren met een voorbeeld. Een Brusselse kennis van me ontmoette onlangs zijn broer. Die broer woont in Deurne en deze keer had hij voor Europa op LDD gestemd. ('want die partij zet zich af tegen de jacht op rokers').Maar voor Vlaanderen ging zijn stem naar Erik De Bruyn...die hij de beste kandidaat vond op de lijst van de SP.a.
Een anekdote? Kan zijn. Maar wanneer Vander Weyden daarentegen zomaar uit de losse pols beweert dat de 'verdeeldheid' bij de SP.a en in het bijzonder de aanwezigheid van SP.a Rood de partij electoraal heeft beschadigd, dan moet hij dat maar eens onderzoeken en aantonen. Anders spreekt hij zonder 'vel over zijn buik' zoals ze dat in Antwerpen zeggen. We wensen hem veel succes met dat onderzoek. Want de meeste kiezers houden zich amper bezig met politiek, laat staan met de interne keuken van partijen...
Er ontbreekt trouwens een hoek aan het denken van Vander Weyden. Er zijn kosten aan. Enerzijds beweert hij dat SP.a Rood er maar niet in slaagt voet aan de grond te krijgen in de SP.a. Maar anderzijds maakt datzelfde SP.a Rood in al zijn 'onbenulligheid' een open en mobiliserende werking onmogelijk. En zijn ze verantwoordelijk voor electorale averij. Il faut le faire. Waarschijnlijk is dat 'de schuld van de media' weet u wel?
Er ligt trouwens een voorstel op tafel om de meningsverschillen in de SP.a buiten die vermaledijde media te houden. Neem een SP.a Rood vertegenwoordiger op in het partijbureau, zodat de discussie binnenskamers kan worden gevoerd. Benieuwd hoe de partijleiding daarop zal reageren.
