125 jaar geleden werd de Belgische Werklieden Partij boven de doopvont gehouden. Het is moeilijk te zeggen maar mogelijk hadden de oprichters van de voorloper van de SP.a geen vermoeden dat de strijd voor socialisme even actueel zou zijn als toen. In feite is deze strijd nog meer actueel dan in 1885.
Vandaag wordt de wereld geplaagd door gevaren die veel groter zijn dan ooit te voren. Gevaren die een vraagteken plaatsen bij het overleven van de menselijke beschaving en zelfs onze planeet.
Dit zijn de moderne Egyptische plagen: de mensonterende werkloosheid, de vernederende armoede, de duizelingwekkende tweespalt tussen rijk en arm, de obscene opstapeling van rijkdom in handen van een handjevol kapitalisten, de vergiftigende afvalberg, de slopende honger, de immorele uitbuiting en de doordringende vervuiling van de natuur, lucht, grond, water en onze lichamen. Op een moment dat er voldoende zou kunnen zijn voor iedereen, blijft het systeem individualisme, egoïsme, bijgeloof, oorlogsgeweld, racisme en seksisme produceren.
Deze moderne pest en cholera is van menselijke makelij. De vijfhonderd rijkste mensen bezitten meer dan de 416 miljoen armsten. De 8,6 miljoen miljonairs in de wereld bezitten een patrimonium ter waarde van 32.000 miljard dollar. Een minimale belasting van 0,25 procent op dit patrimonium zou voldoende zijn om gedurende 10 jaar de wereldbevolking te voorzien van essentiële sociale voorzieningen (lager onderwijs, gezondheid, water enzovoort).
Het persoonlijke inkomen van Bill Gates - niet langer de rijkste man ter wereld, hij is dit jaar voorbijgestoken door de Mexicaan Carlos Slim - is twaalf keer groter dan de begroting van de Democratische Republiek Congo, dat 68 miljoen inwoners telt.
Hoe is zoiets toch mogelijk?
Einstein, de gevierde wetenschapper en socialist, heeft zijn verklaring voor de huidige toestand.
“De economische anarchie van de kapitalistische samenleving zoals deze vandaag bestaat, is volgens mij de echte oorzaak van het kwaad. We zien een enorme gemeenschap van producenten, waarbij deze aanhoudend ernaar streven om elkaar de vruchten van hun collectieve arbeid te ontnemen — niet door geweld, maar in het algemeen door een goedgelovig naleven van de legaal gevestigde juridische regels. In die zin is het belangrijk dat we ons realiseren dat de productiemiddelen, het is te zeggen de volledige productiecapaciteit die noodzakelijk is voor het produceren van consumptiegoederen en bijkomend kapitaal, op legale wijze en voornamelijk het private bezit vormen van individuen.”
Hele sectoren van de economie worden overheerst door een kleine groep ondernemingen. Voedsel, net zoiets vitaal, is nooit te voren in de handen geweest van zo weinig mensen. Tien bedrijven controleren twee derde van de verkoop van zaden. De grootste onder de grote ondernemingen is Monsanto. Deze onderneming maakt fortuinen door zaden te fabriceren die steriele planten voortbrengen. Landbouwers worden zo verplicht elk jaar opnieuw weer zaden aan te kopen. Een chemische castratie van de natuur ten voordele van de winst.
Monsanto heeft ook profijt gehaald uit de wereldwijde voedselcrisis verleden jaar. Op een moment dat de rijstreserves nooit zo laag waren in dertig jaar, deed het bedrijf de prijzen stijgen. Maïs werd 35 procent duurder, de prijs voor sojabonen klom met 50 procent. Terwijl de wereldbevolking werd gekweld met hongerpijnen stegen de winsten van Monsanto met 120 procent.
Verder vertelt Einstein:
“De productie is gericht op de winst, niet op het gebruik ervan. Er is geen bepaling voorzien dat al diegenen die in staat zijn om te werken en daartoe bereid zijn, steeds bij machte zullen zijn om werk te vinden; een ‘leger van werklozen’ zal steeds bestaan. De arbeider vreest steeds dat hij zijn baan zal verliezen. Aangezien werklozen en slecht betaalde arbeiders niet voor een winstgevende markt zorgen, wordt de productie van consumptiegoederen beperkt en is miserie het gevolg. Technologische vooruitgang leidt er vaak toe dat de werkloosheid toeneemt, in plaats dat de arbeid van allen verlicht wordt. Het winstmotief, samen met de concurrentie tussen de kapitalisten, leidt tot onstabiliteit in de accumulatie en het gebruik van kapitaal, wat leidt tot enorme depressies. De onbeperkte concurrentie leidt tot een enorm verlies van arbeidskracht en tot het verlagen van het sociale bewustzijn van individuen waar ik eerder op wees.
Dit beperken van de mogelijkheden voor individuen beschouw ik als het ergste kwaad van het kapitalisme. Ons volledige onderwijssysteem lijdt hieronder. Een overdreven competitiedrang wordt de studenten opgedrongen om deze op te leiden in het koesteren van hebzuchtig succes als voorbereiding op een latere carrière.”
Ondanks verbeteringen in het onderwijs en gezondheid in het Westen blijft de gelijkheid van kansen een illusie in deze maatschappij. De American Dream blijft voor de overgrote meerderhei... een onbereikbare droom. De klassenmaatschappij vormt de baarmoeder van deze ongelijkheden. Een recente studie van de OESO kwam tot het besluit dat hoe hoger het inkomen van je ouders is, hoe beter je het deed in je studies en je beroepsleven. De status van je ouders heeft meer doorslag in je toekomst dan je school of jobkansen. Interessant is dat dit zich voortzet van generatie over generatie. Wat ook de verbeteringen in het onderwijsstelsel zijn, het inkomen en het vermogen van je ouders wegen meer door in je toekomst.
We geven het laatste woord aan Einstein:
“Ik ben ervan overtuigd dat er slechts één manier is om een einde te maken aan dit kwaad, namelijk door het vestigen van een socialistische economie, wat gepaard gaat met een onderwijssysteem dat gericht is op sociale doelstellingen. In zo’n economie zijn de productiemiddelen het bezit van de samenleving zelf en kunnen deze op een geplande wijze gebruikt worden. Een planeconomie die de productie aanpast aan de behoeften van de samenleving, zou het werk verdelen onder al diegenen die in staat zijn om te werken en zou een menswaardig bestaan garanderen voor iedere man, vrouw en kind. Het onderwijs van het individu zou naast het bevorderen van de aangeboren capaciteiten gericht zijn op het ontwikkelen van een verantwoordelijkheidsgevoel voor de medemens in plaats van de verheerlijking van macht en succes in de huidige samenleving.”
