Thomas is 27 jaar. In 2009, bij de aanvang van de globale economische crisis, studeerde hij af als Bachelor in het Sociaal Werk. Vier jaar en een paar contracten van bepaalde duur later, belandde hij in de werkloosheid. Op dit moment is Thomas 10 maanden werkzoekend.
Je werkte als sociaal werker. Hoe zag je leven er toen uit?
Ik werkte fulltime met contracten van bepaalde duur. Ik kreeg de kans om binnen de organisatie en binnen het netwerk van de organisatie regelmatig van job te veranderen. Ik verdiende zo'n 1500 euro netto per maand. Ik kon door sober te leven vrij goed rondkomen en besloot alleen te gaan wonen op een bescheiden appartementje dat toen maandelijks 500 euro aan huur kostte. Omdat ik op verschillende plaatsen moest werken in de regio kon ik niet anders dan een auto te kopen. Met het openbaar vervoer kon ik er niet altijd op tijd geraken. Ik had dus geen andere keuze. Maar het lukte. Af en toe kon ik een maand wat geld opzij zetten. In de zomer kon er een korte en bescheiden vakantie af. Ik leefde sober, maar kon alles betalen en had nog geld over om af en toe iets leuks te doen. Ik had het zeker niet slecht.
In 2014 liep je contract af. Wat heb je toen gedaan?
Ik kon geen werk meer vinden binnen de organisatie. De besparingen deden zich voelen binnen de sector en er werden geen mensen meer aangeworven. Projecten en contracten liepen af met hier en daar zelfs ontslagen tot gevolg. Ik stapte naar het ABVV en gelukkig bleek ik uitkeringsgerechtigd. Ik ontving ongeveer 1500 euro stempelgeld, wat maar iets minder was dan mijn loon. Ik schreef me in bij de VDAB en begon mijn zoektocht naar een nieuwe job in de sociale sector.
Hoe beoordeel jij het aanbod van de VDAB?
Ik werd uitgenodigd voor een eerste infosessie. Je moet dan samen met andere werklozen langskomen voor informatie over het aanbod van VDAB. Ze leggen vooral het aanbod op hun website uit. Ik weet nog dat ik het heel ongemakkelijk vond om daar in de inkomhal te staan wachten. Aan de gezichten van de andere aanwezigen merkte ik dat ik niet de enige was die het moeilijk vond om daar te staan. Na afloop van de sessie maakte ik nog met een aantal leeftijdsgenoten een praatje. Ze vertelden me dat ze een Masterdiploma hadden, maar veel moeilijkheden hadden om een baan te vinden. Dat ze in deze situatie zaten in deze moeilijke economische tijden maakte de bezorgdheid nog groter.
Na de eerste infosessie werd ik uitgenodigd voor een eerste gesprek met een consulente. Ze vroeg me naar mijn beroepsverleden en mijn plannen naar de toekomst toe. Meer niet. Daarna werd ik uitgenodigd voor een tweede gesprek. Daarin werd gevraagd welke inspanningen ik had geleverd en hoe het solliciteren vorderde. Ik kreeg het aanbod sollicitatietraining te volgen. CV's opmaken, sollicitatiebrieven schrijven, oriëntatiecursussen enz. Ik weigerde dit, omdat ik als sociaal werker heel veel mensen geholpen heb met het schrijven van hun CV en sollicitatiebrief en ik dus wel weet hoe dat in zijn werk gaat. Ik heb toen gevraagd of ik me kan omscholen, omdat ik amper vacatures vond in de sociale sector. Het viel me op dat de consulente amper wist hoe dat in zijn werk gaat. Ze verwees me naar de informatie op de website...
Hoe ging het daarna verder?
Ik zocht verder in de sociale sector, maar na een maand was het al snel duidelijk dat dit geen zoden aan de dijk zou zetten. Ik solliciteerde op het paar vacatures dat er was, maar ik kreeg doorgaans het antwoord dat ik een goed CV had, maar dat er 200 kandidaten waren. Enkel de meest geschikte kandidaten werden uitgenodigd voor een gesprek. Ondertussen heb ik hier kaften vol met mails met gelijkaardige antwoorden.
Ben je dan nooit uitgenodigd om op gesprek te komen?
Jawel, maar altijd met tientallen kandidaten. Ik vroeg bij elke sollicitatie hoeveel mensen gesolliciteerd hadden. Het aantal schommelde tussen de 80 en de 300 mensen. Opvallend was ook dat de examens gericht waren naar mensen die heel veel ervaring hebben in de sector. Zo solliciteerde ik bijvoorbeeld voor een rusthuis en kreeg ik een examen van 12 bladzijden met zeer specifieke vragen die onoplosbaar zijn voor iemand die nog nooit in een rusthuis heeft gewerkt. Ik had nochtans zoveel mogelijk opgezocht en gestudeerd voor het examen, maar wat zij vroegen kon ik gewoon niet weten. Dergelijke situaties maakte ik bijna altijd mee tijdens sollicitaties, waardoor de moed stilaan in mijn schoenen begon te zakken. Ik zag geen andere keuze dan ruimer te solliciteren dan enkel en alleen de sociale sector en ook eens het opleidingsaanbod van de VDAB te bekijken.
En wat heeft dat opgeleverd?
Ik solliciteerde voor buschauffeur bij de Lijn. Ondertussen zocht ik ook naar een opleiding. In de sector van ICT was nog veel werk, dus ik besloot daarin een cursus te volgen. De consulente van de VDAB vond het zonde dat ik buschauffeur zou worden, dus ze stelde voor de examenronde te stoppen en een voltijdse opleiding te starten in de ICT. Ik zou een test moeten doen om het beginniveau te bepalen. Daarna zou ik met zekerheid aan de opleiding kunnen starten. Na de test kreeg ik een brief dat ik gebuisd was voor programmeren en elektriciteit en dat ik mijn opleiding niet mocht starten. Daar stond ik dan. De examens voor de Lijn laten schieten én de opleiding weg. Toen werd duidelijk dat ze bij de VDAB vaak echt niet weten hoe alles in elkaar zit. In het volgende gesprek heb ik mijn ongenoegen daarover laten blijken. Het leverde niets op. Alleen dat ik 'zelfredzaam genoeg' werd bevonden en dat ik zes maanden niet meer op gesprek hoefde te komen. De consulente voegde er nog aan toe dat de opleidingen zeker geen garantie zijn op werk. Veel mensen volgen één of meerdere opleidingen en geraken nog niet aan werk. “Maar we moeten hen bezighouden en toch nog wat perspectieven en hoop proberen te geven. Ik mag dit eigenlijk niet zeggen, maar het is wel de realiteit. Probeer het eens verder van huis, in een andere sector of probeer je netwerk aan te spreken. De meeste werklozen vinden een betrekking via hun eigen netwerk”. Ik wist toen dat het erg moeilijk ging worden om een job te vinden en dat ik er in feite alleen voor stond.
Ik solliciteerde nog in de verkoop, in supermarkten, in een showroom bij een autodealer, enz. Overal kreeg ik het deksel op mijn neus en gelijkaardige antwoorden: “als je denkt een goede verkoper te zijn, waarom ben je dan al zoveel maanden werkloos?” Je hebt een bachelor, jou nemen we niet aan in de supermarkt, want als je iets beter vindt, ben je weg.” Ik heb dan nog een dure opleiding heftruckchauffeur betaald, want de opleidingen bij de VDAB waren 12 maanden volzet. Overal waar ik ging solliciteren voor heftruckchauffeur werd ik wandelen gestuurd met de uitleg dat ik geen ervaring had.
Je perspectieven werden duidelijk kleiner en kleiner. Hoe ben je daar mee omgegaan?
Ik ging bij interimkantoren langs. Ik vond een job voor drie dagen voor een welomschreven taak. Een taak die niet te erg belastend voor de rug zou zijn, want ik had aangegeven dat ik rugklachten had. Toen ik in de fabriek binnenstapte wist niemand van die taak. Ik heb dan de ganse dag dozen van 25 kilo moeten stapelen en overladen. Na twee dagen zaten mijn zenuwen in mijn rug gekneld, begon mijn been te slepen en werden mijn vingers gevoelloos. Ik meldde me de laatste dag noodgedwongen ziek bij het interimkantoor, omdat de pijn ondraaglijk was. Ik werd belachelijk gemaakt met het argument dat 'zelfs vrouwen dit werk aankunnen' en dat de klant nu in de kou bleef staan. Ik kon mijn kwaadheid niet meer verstoppen en antwoordde dat zij mijn contract te allen tijde kunnen opzeggen, maar dat ik wel steeds paraat moet staan. Aan de andere kant van de lijn vertelden ze me dat ik inderdaad beschikbaar moet zijn, zeker na maanden profiteren. Welnu, werkloos zijn is absoluut niet profiteren. Ik wens het niemand toe.
Je hebt nu al veel verteld over de problemen die je zoal kan tegenkomen tijdens de zoektocht naar werk. Kan je iets meer vertellen over hoe jij jouw leven als werkloze tot nu toe hebt ervaren?
In het begin valt het mee. Je hebt nog een hoge uitkering en het kan deugd doen om een tijdje uit te rusten en wat tijd te nemen voor jezelf. Na een maand of twee begint dit echter enorm tegen te steken. Je zit de ganse dag thuis en je loopt de muren op van verveling en frustratie. Dagelijks zoek ik een aantal uurtjes naar werk, maar na een tijdje heb je alle vacatures wel gezien en duurt het soms weken voor er een handvol nieuwe vacatures verschijnen. Je appartement begint meer en meer op een gevangeniscel te lijken. Je wordt wanhopig, ligt 's nachts urenlang te piekeren en begint minder en minder perspectief te zien. Je bent in de fleur van je leven, je wilt werken, een gezin stichten e.d., maar dat zit er allemaal niet in. Je moet je plannen opbergen. Je uitkering begint te dalen tot de armoedegrens en je wordt bang voor de dag dat je de rekeningen niet meer kan betalen. Dit leidt bovendien tot niet te onderschatten spanningen op psychisch, sociaal en relationeel gebied. Een voorbeeld: mijn vriendin studeert nog, maar omdat ze mij ziet sukkelen, slaat bij haar de angst voor de toekomst toe. Omdat ze over een half jaar afstudeert, is ze ook al aan het solliciteren.
Als ik dan Homans hoor zeggen dat werklozen de ganse dag op café zitten, word ik razend. Wij hebben geen geld om op café te gaan. En zij die dat misschien wel doen, marginaliseren OMDAT ze werkloos zijn en geen perspectieven meer hebben. Maar die voeling met de realiteit van de gewone man lijkt de huidige rechtse regering helemaal niet te hebben. Ik kan begrijpen dat sommige werklozen na een tijdje in de marginaliteit geraken. Je sociale contacten nemen af, je geraakt geïsoleerd, je voelt je nutteloos en overbodig. Je bent beschaamd om je situatie, want in de media horen we politici regelmatig hard uithalen naar mensen die stempelen. De man in de straat neemt die ideeën zonder nadenken of krachtige argumenten over. Ik mijd bijvoorbeeld meer en meer sociale situaties om de harde reacties van mensen uit de weg te gaan. Je moet al stevig in je schoenen staan om in die omstandigheden niet omver te waaien. Maar dat besef is er niet bij de regeringen. Hun leefwereld is niet die van de arbeiders en de mensen die leven van een uitkering, maar die van het VBO, VOKA en UNIZO.
Je hebt duidelijk je verantwoordelijkheden genomen en verwijst nu naar de regering. Wat vind jij dat de regering moet doen?
Als sociaal werker heb ik geleerd en ook zeer duidelijk ervaren dat de meeste mensen hun best doen om hun situatie te veranderen. Een mens wil overleven en doet wat nodig is. Het is echter aan de regering om het kader te creëren dat die inspanningen ook daadwerkelijk vruchten afwerpen. Dat gebeurt momenteel nog amper. Veel van de huidige problemen in onze maatschappij hebben een rechtstreekse link met hoe onze maatschappij economisch en politiek georganiseerd is. Met het systeem dus. Het is duidelijk dat de regering enkel rijdt voor de superrijken. Met de crisis en het verzet daartegen in België en de rest van Europa is dat zeer duidelijk geworden. De maskers zijn al lang afgevallen. Willen wij iedereen op de wereld een menswaardig bestaan geven, zal de maatschappij fundamenteel moeten veranderen. Wie gelooft dat er binnen dit systeem nog veel kan verbeteren voor de gewone mensen, zit op een dwaalspoor. Om die redenen ben ik als werkloze dan ook verheugd met het groeiende verzet dat overal in Europa opflakkert met o.a. betogingen, stakingen, de opkomst van Syriza en Podemos. Links moet in het offensief durven gaan. Zij zijn de hoop van veel mensen die in dezelfde of in een gelijkaardige situatie zitten als ik. Ik hoop dan ook dat de vakbonden zich niet laten rollen en binnenkort met een hard actieplan op de proppen komen. Een algemene staking van 48 uur zou een mooie doorstart van het verzet zijn (lacht).
