De Gele Hesjes hebben op een spectaculaire manier hun intrede gedaan in de sociale strijd in Frankrijk en in België. De beweging is in grote mate een spontane beweging, ontstaan los van en naast de vakbonden of andere organisaties. Eigenlijk moeten we spreken over een opstand van ‘onderuit’ eerder dan een klassieke protestbeweging. Opvallend is dat ze ‘aanvaarde regels’ van het sociaal protest niet volgen. Al deze regels hebben tot doel om het sociaal protest op te vangen, te kanaliseren en uiteindelijk uit te doven. Ze vragen geen ‘toelating’ aan de overheid voor hun acties. Ze doen het gewoon.
Dit zijn hun strijdmethodes: de bezetting van kruispunten, het blokkeren van economisch cruciale wegen, van raffinaderijen en brandstofopslagplaatsen. In België werden in navolging van de eerste nationale actie in Frankrijk drie à vier cruciale plekken afgezet, waaronder de raffinaderij van Feluy in Henegouwen. De Gele Hesjes hebben begrepen dat het niet voldoende is om volgens een afgesproken parcours van Brussel-Noord naar Brussel-Zuid te wandelen. Om te winnen is het nodig om de economie lam te leggen. De onmiddellijke aanleiding voor deze uitzonderlijke opwelling, zowel in Frankrijk als in België, is de hoge prijs van benzine en diesel. Zeer snel werd duidelijk dat er veel meer aan de hand is. Met hun acties slaan de Gele Hesjes een noodkreet: “zo kan het niet meer verder, de rijken worden steeds rijker en wij hebben het steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen”. Ze delen die ellende met vele andere arbeiders, bedienden, gepensioneerden, steuntrekkers, werklozen, armen en kleine zelfstandigen. Hun woede is die van ons allemaal. Kop van jut van het ‘Gele’ protest is natuurlijk het gevoerde regeringsbeleid, de levensduurte, de lage lonen, de soberheid en de onrechtvaardige belastingen. Meer en meer worden ook de grote ondernemingen op de korrel genomen. Velen onder hen betalen nauwelijks of geen belastingen op hun winsten. Niet toevallig werd daarom in Luik de toegang tot de centrale belastingdienst geblokkeerd. In Leuven werd de bierreus Inbev geviseerd met een piket voor de ingang en in Antwerpen werd ‘de boerentoren’ - symbool voor de Vlaamse bankwereld - omsingeld. De politieke horizon van de Gele Hesjes wordt ook breder. Toen we nog een regering hadden kwam de eis voor het ontslag van premier Charles Michel op de voorgrond. De ‘Gele’ kritiek omvat ook meer en meer de organisatie van de democratie. De vraag is groot naar een directe inmenging van het ‘volk’ in de politieke besluitvorming. Sommigen denken dan aan de mogelijkheid om het volksreferendum in te schrijven in de grondwet.
De kleine wortels en de grote stok
In Frankrijk voerde de president na veel aarzeling de gewraakte tax-verhoging op benzine en diesel uiteindelijk niet door. Ook werd de prijs voor elektriciteit en aardgas bevroren. In België besliste de regering Michel wijselijk om in 2019 de prijs van de diesel niet de indexeren. De regering deed dit niet uit ‘solidariteit’ met de Gele Hesjes maar uit angst voor een nog groter sociaal protest zoals in Frankrijk. Een kleine overwinning. Het is weer een bewijs dat het mogelijk is om te winnen. Op een paar weken tijd verkregen de Gele Hesjes met hun wegblokkades meer dan tien jaar sociaal overleg. Dit is een les die menig syndicalist niet is ontgaan.
Maar de Belgische regering heeft, net zoals de Franse, haar geoefend repressieapparaat ingezet. De betogingen in Brussel werden hardhandig aangepakt. Honderden actievoerders werden preventief aangehouden. Een geel hesje in je rugzak en je werd in de boeien geslagen door de politie. Zo werd tijdens een betoging bijna de helft van de mensen administratief aangehouden. In Frankrijk was de repressie nog brutaler. Waar bij ons ‘enkel’ het waterkanon, traangas en de matrak werden ingezet, schoten de gehate CRS met rubberen kogels (‘flashballs’) en gooiden met granaten (met 25 gram TNT) die ledematen kunnen afrukken. Traangasgranaten werden ook regelmatig horizontaal afgeschoten in plaats van in een boog boven de betogers. Een paar mensen lieten er het leven bij en honderden raakten verwond en verminkt. Duizenden werden aangehouden en veroordeeld, honderden bevinden zich in voorhechtenis en wachten op hun veroordeling. Maar in geen van beide landen ontmoedigd deze repressie de Gele Hesjes. Die tijd is voorbij.
Ook de media kozen in grote mate een kant. In Frankrijk, meer dan in België, droop het sociale misprijzen van de media van schermen en dagbladen. Televisie, radio, dagbladen, weekbladen en ‘opinion makers’ lieten de maskers vallen. Ze kozen allenmaal de kant van Macron en zijn rijke elite, tegen het gepeupel. In België waren de media in het zelfde bedje ziek. Toch was er hier en daar wel ruimte voor een meer objectieve berichtgeving tijdens televisiedebatten.
Arbeidersbeweging moet nu aan zet komen
Sinds de start van de beweging in België hebben de Gele Hesjes zich beter georganiseerd. Democratische structuren zijn in opbouw en woordvoerders werden verkozen. Zeer belangrijk ook zijn de verschillende ‘Gele charters’ of eisenbundels die in Luik en Charleroi werden opgesteld. Ze bevatten eisen die nauw aansluiten bij wat vakbonden of linkse organisaties naar voor brengen.
De vakbonden, in de eerste plaats de top, reageerden bij de opstart van de ‘Gele opstand’ nogal weigerachtig of zelfs heel negatief. In België is daar wel snel verandering in gekomen. De groene Franstalige bediendenbond CNE, ACOD LRB Brussel en CGSP Cheminots Bruxelles beten de spits af met hun deelname aan de ‘Gele betoging’ voor de Wetstraat in Brussel. Er kwam ook duidelijke steun van de BBTK in Luik en van FGTB Verviers. De verantwoordelijke van FGTB Verviers ging verder en drukte op een zere wonde in de vakbond. ‘De Gele Hesjes zijn er omdat de vakbonden hebben gefaald’ vertelde hij in de media. Hij verwees hier naar de historische vergissing van de vakbondstop om eind 2014 de machtige stakingsbeweging stop te zetten in ruil voor neponderhandelingen. Sindsdien is het sociaal protest nooit meer met dezelfde intensiteit gevoerd. Hij heeft gelijk. Tijdens de syndicale actiedag van 14 december werd een kans gemist om massaal aansluiting te vinden met de Gele Hesjes. Toch zagen we op verschillende plaatsen rode of groen hesjes gemengd met Gele Hesjes. In de komende periode zullen er zowel in Frankrijk als België opnieuw kansen zijn om de strijd van de Gele Hesjes samen te laten vloeien met die van de rode, groene en blauwe hesjes.
