Het sociaal overleg tussen de vakbonden en de NMBS zit muurvast. De socialistische bond ACOD Spoor en ACV Transcom, verhogen de druk op de directie en zetten een actie in op 12 december. De stakingsaanzegging hiervoor werd verbazend genoeg 'niet aanvaard' door HR Rail, de juridische werkgever van het spoorpersoneel. We vroegen aan Patrick Humblet, professor sociaal recht aan de UGent hoe zoiets kan.
Door de wet van 29 november 2017 werd de continuïteit van de dienstverlening voor het personenvervoer per spoor gereglementeerd. Een werkneerlegging kan alleen maar in zoverre een specifieke procedure wordt gevolgd. Zo moet de staking op voorhand worden aangezegd en moeten de werknemers hun intentie kenbaar maken om al of niet het werk neer te leggen. Aan de hand hiervan wordt dan een zo optimaal mogelijke dienstverlening georganiseerd. Bepaalde details van de werkonderbrekingen worden geregeld in het hoofdstuk X van het “algemeen reglement personeel en sociale zaken”. Hierin staat – kort samengevat - o.a. dat voor een stakingsaanzegging slechts mogelijk is, als de partijen bijeen hebben gezeten met het oog op verzoening. In geval van een blijvend sociaal conflict kan een stakingsaanzegging worden ingediend.
Rijdt de trein op 12 december?
ACV Transcom en ACOD Spoor hebben aangekondigd dat zij op 12 december het werk willen neerleggen en hebben een aanzegging gedaan. Deze werd evenwel verworpen om “procedurele redenen” (sic). Volgens HR Rail zijn er nog niet voldoende verzoeningspogingen geweest. Het is uiteraard maar de vraag of het spoorpersoneel wel zal kunnen staken. Indien iemand niet komt opdagen op het werk, riskeert die immers - als wilde staker - een tuchtsanctie.
Beperkingen aan het stakingsrecht zijn mogelijk
Het is niet uitgesloten dat een staking maar rechtsgeldig is als bepaalde voorwaarden zijn vervuld. Zo kent men in sommige landen een verplichte afkoelingsperiode waarbij weken/dagen moet gewacht worden alvorens het werk mag worden neergelegd. In andere gevallen is men aangewezen op arbitrage of kan – zoals in Nederland - de rechter tussen komen. In het verleden ging men er bij onze noorderburen van uit dat een staking slecht als uiterste middel mocht worden gebruikt. De partijen moesten alle moeite hebben gedaan (o.a. door middel van onderhandelingen) om het conflict op te lossen. Was dat niet het geval dan kon de rechter de staking opschorten. Deze praktijk is evenwel onder druk van de jurisprudentie van het European Committee of Social Rights van de Raad van Europa bijgestuurd. Een beperking van het stakingsrecht mag alleen nog maar in zeer uitzonderlijke omstandigheden. Zo werd in 2016 een staking van machinisten daags voor kerstavond verboden op grond van veiligheidsredenen. De rechtbank vreesde dat de bezoekers van kerstmarkten zouden proberen om een trein te nemen; in combinatie met de terreurdreiging en het tekort aan veiligheidspersoneel was de kans op chaos te groot.
De reiziger wordt niet gegijzeld
Passen we de principes uit Nederland eens toe op de Belgische situatie. Door de media krijgen we alleszins de indruk dat het onderzoek muurvast zit. Als er nog onderhandelingsmarge zou zijn, dan zouden de bonden nog aan tafel zitten. Er is waarschijnlijk geen andere optie dan een werkneerlegging om druk op de ketel te zetten. Louter voor de vorm bijeen zitten, is nutteloos. Ook, de kans dat op 12 december een veiligheidsrisico ontstaat, is verwaarloosbaar. Alle media hebben al uitvoerig over de werkneerlegging bericht. Iedereen is op de hoogte. De enigen die nog in het station zullen rondlopen zijn de cameracrews van de nieuwszenders die een verdwaasde reiziger een microfoon onder de neus zullen duwen om hem te laten vertellen dat hij van niets wist, niet op zijn werk zal geraken, wat een apenland België wel is en dat de vakbonden niet deugen.
The morning after
Indien er actie wordt gevoerd, is de kans op tuchtsancties groot. Die zullen dan worden aangevochten voor de Raad van State. Indien deze de sancties bevestigt, zal het debat worden opengetrokken. Een van de mogelijkheden is dat naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wordt gestapt wegens schending van artikel 11 EVRM. Ik zou dan mijn geld niet op België zetten. Een regeling waarbij de werkgever eenzijdig mag beslissen of er al of niet mag worden gestaakt, is surrealistisch.
HR Rail waagt een enorme gok. Als het Hof de huidige regeling afschiet, dan moet het huiswerk worden overgedaan en zitten we terug in de situatie van voor 2017. Uiteraard zijn nog andere scenario’s denkbaar. De bonden zouden naar de rechter kunnen stappen en vragen dat HR Rail de staking niet mag hinderen. Fantasie? Het proberen waard.
