Dit is een ingekorte versie van het Engelstalige artikel van Alan Woods dat gepubliceerd werd op marxist.com op 24 juni 2016.
Op 23 juni 2016 hebben de Britten een belangrijke beslissing genomen. Na 40 jaar hebben ze besloten de EU de rug toe te keren. Deze beslissing heeft grote gevolgen voor de toekomst van het VK, Europa en de wereld.
Waarom?
De mensen die 'Leave' gestemd hebben, deden dit om verschillende redenen. Redenen die zowel progressief als reactionair kunnen zijn. Het is begrijpelijk dat de mijnwerkersgemeenschappen uit het Noorden en gebieden die vroeger welvarend waren maar de voorbije decennia niets anders dan werkloosheid, economische neergang en marginalisering gekend hebben woedend zijn. Zij voelen zich vervreemd van een politieke klasse die vanuit de ivoren toren van Westminster regeert en nog meer vervreemd van de verder afgelegen bureaucratie in Brussel die voor hen helemaal niets heeft gedaan.
Het argument van het 'Remain' kamp dat het lidmaatschap van de EU welvaart en een hogere levenstandaard voor iedereen betekent, klonk hol voor diegenen die gedwongen zijn te werken tegen lage lonen. Voor deze mensen is de Europese belofte van welvaart één grote leugen.
Voor diegenen die het zwaarst getroffen zijn door de economische crisis, klonk de boodschap van de 'Remain' campagne als de stem van welgestelde, professionele politici uit de middenklasse in Londen. Ze leven op een andere planeet en zijn onverstaanbaar voor gewone mensen. Het feit dat verkozenen van Labour, overwegend rechtse Blairisten, hierdoor geschokt waren, toont aan hoe weinig voeling zij hebben met de echte situatie in Engeland. En deze mensen beschouwen zichzelf als grote realisten!
Crisis in de partij van de Tories
“Wanneer de goden iemand willen vernietigen dan maken ze hem eerst gek” Dit zou een gepast grafschrift zijn voor David Cameron en de leiders van de Britse Conservatieve Partij. Engeland is door jaren economische achteruitgang een tweederangsmacht geworden. Maar dit heeft de rechtervleugel van de Conservatieve Partij, die nog steeds droomt van de heropstanding van het Britse rijk, nooit geaccepteerd. Boris Johnson durfde trots te stellen dat 23 juni 2016 de Engelse 'Onafhankelijkheidsdag' zou worden. Deze uitspraak maakt duidelijk hoe ver ze verwijderd zijn van het échte leven. Vandaag worden ze echter ingehaald door de werkelijkheid en zullen ze een harde les leren.
De Britse heersende klasse en haar politieke vertegenwoordigers hebben weinig gemeen met de leiders van de oude wereld. Ze zijn onwetend, dom en kortzichtig. Ze zijn het evenbeeld van de bankiers en kapitalisten die niet verder kijken dan hun neus lang is en verslaafd zijn aan speculatie, kortetermijndenken en klaploperij. Zij en niet Brussel regeren het VK vandaag en zullen dat ook morgen doen.
Cameron, de leider van de conservatieven heeft veel kenmerken van de klasse die hij vertegenwoordigt. Net zoals zijn vrienden van 'The City of London' (grootste financieel district van Londen) houdt hij van gokken. Cameron gokt wel niet met aandelen, maar met het lot van een land. Het Schotse referendum was een roekeloos pokerspelletje dat hij nipt won. Nu gokte hij met het lidmaatschap van de EU en verloor hij. De gevolgen voor Engeland en de partij van de Tories zijn onvoorspelbaar.
De breuklijnen in de partij van de Tories
De leiders van het Brexit kamp zijn reactionairen van het ergste soort. In het beste geval vertegenwoordigen zij de traditioneel rechtse 'Tory Little Englander-tendens’ die altijd heeft bestaan. Ze zijn vertegenwoordigers van de visie en vooroordelen van de Tory-achterban: winkeluitbaters, gepensioneerde kolonels, makelaars en ander reactionair tuig dat in het verleden onder de knoet zat van de heersende kliek van aristocratische Tories. Margaret Thatcher, zelf afkomstig uit dit segment van de samenleving, gaf ze echter vrij spel.
Net zoals de leiding van de rechtervleugel van de parlementaire Labour-fractie de voeling kwijt is met de basis van de arbeidersklasse, zijn de leiders van de Conservatieve Partij, zoals Cameron en Osborne de voeling kwijt met de Tory achterban. Zij zijn van een andere klasse en hebben een andere psychologie.
De Tory leiders vertegenwoordigen de grote banken en monopolies en de City of London en kijken neer op rechtse fanatici. Michael Gove en Boris Johnson profiteerden van deze verkeerde houding. Mensen zoals Gove, overtuigde rechtse Thatcher-achtige Eurosceptici, konden veel beter inspelen op een achterban met hun fervente, rechtse principes.
Johnson en Gove hebben herhaaldelijk ontkend dat ze eerste minister wilden worden maar niemand gelooft hen. Na een zeer bittere en persoonlijke campagne, blijven de scheidingslijnen bestaan en zullen ze sterker worden. Op een gegeven ogenblik zal het mogelijk tot een splitsing binnen de partij komen.
Nigel Farrage
Aan de extreemrechtse kant van de Brexit campagne staat Nigel Farrage, de leider van Ukip die al jaren probeert om zijn xenofobische, anti-Europese en anti-migratie lijn door te duwen. Tot zeer recent werd hij op afstand gehouden door respectabele politici, maar de campagne rond het referendum van de EU heeft hem in het middelpunt van de Britse politiek geplaatst. Dit zal serieuze gevolgen hebben voor de toekomst.
Iets meer dan een week voor het referendum onthulde Farrage trots een enorme poster met daarop immigranten en asielzoekers- allemaal met bruine en zwarte gezichten- met de slogan 'Breekpunt'. Deze poster verhulde nauwelijks de racistische demagogie en was een grove poging om de werkende klasse af te leiden van de échte oorzaken van de werkloosheid en huisvestingscrisis. Je hebt geen job? Het is de schuld van de migranten! Je hebt geen huis? Het is de schuld van de migranten! De gezondheidszorg is in crisis? Het is de schuld van de migranten!
Hier zien we de werkelijke inhoud van de Brexit campagne. Alle andere factoren zoals soevereiniteit, democratie, een einde aan de inmenging van Brussel, waren allemaal ondergeschikt aan deze reactionaire hoofdboodschap. Toen men Michael Gove's mening vroeg over de poster zei hij dat hij rillingen kreeg.
Maar zoals een interviewer op TV hem duidelijk maakte, is een rilling een zuivere persoonlijke reactie die niet werd vertaald in acties in de vorm van een publieke veroordeling. Dit klein incident toont goed aan wat de relatie is tussen mensen als Gove en Farrage.
Er is niets nieuws aan de verhulde racistische boodschap van Ukip. Maar er is wel iets nieuws in de manier waarop dit gif, dat vroeger onaanvaardbaar was voor de grootste partijen, opeens gemeengoed geworden is. Een giftige sfeer heeft zijn intrede gedaan in de Engelse politiek.
Wat nu?
De scheiding zal een proces van lange adem zijn en zeer complex. Over de termijn van de scheiding moet om te beginnen al twee jaar onderhandeld worden. Zoals we allemaal wel weten is een scheiding een controversiële en bittere ervaring.
In het algemeen heeft het anti-EU kamp een overdreven optimistische kijk op hoe het Engeland zou vergaan als ze er uit stappen. Nu zullen we de harde realiteit zien!
Andere Europese leiders zullen met verachting en kwaadheid reageren op de Engelse beslissing om het schip te verlaten. Het idee dat Engeland nog kan rekenen op vriendelijke handelsrelaties met de EU na de scheiding is louter utopisch. Merkel en andere Europese leiders kunnen het zich niet permitteren om het VK nog te plezieren, zelfs al mochten ze dat willen.
Het is duidelijk dat de Eurosceptische gevoelens doorheen het ganse Europese continent in opgang zijn. Volgens de opiniepeilingen is het anti-EU gevoel groter in Frankrijk dan in het VK. Marine Le Pen is vragende partij voor een referendum. Andere Eurosceptische partijen zullen volgen. Dit kan uiteindelijk leiden tot het opbreken van de EU.
Als in deze context Brussel zorgt voor een vlotte uittocht van het VK, zou het anderen aanmoedigen om het Britse voorbeeld te volgen. Dat is absoluut 'out of the question'. De Britse heersende klasse zal er al snel achter komen dat ze alleen in de kou staan. En het zal de Britse werkende klasse en de armen zijn die de gevolgen zullen dragen.
De voorspellingen van het Remain kamp dat een ernstige economische crisis het gevolg zal zijn van een Brexit zijn gebaseerd op feiten. Er is een economische crisis op til in het VK die de werkende klasse hard zal treffen.
De belofte van Johnson dat door de Brexit Engeland de controle terug zal krijgen zal snel onwaar blijken te zijn. De onderhandelingen zullen bepalen of het VK al dan niet deel zal blijven uitmaken van de markt zonder lid te zijn van de EU, net zoals Noorwegen op dit moment. Dit zou wel betekenen dat Engeland de vrije uitwisseling van arbeidskrachten zou moeten accepteren.
Andere opties zijn een 'Canadees' vrijhandelsakkord, een 'Zwitsers' bilateraal akkoord of terug te keren naar de beperkte handelsovereenkomsten van de WHO. Al deze opties brengen lange en moeilijke onderhandelingen met zich mee, met toenemende werkloosheid en een dalende levensstandaard als gevolg.
De pro-Brexit kant heeft al aangekondigd dat ze een korte financiële crisis verwachten. Boris Johnson probeert de mensen te sussen met de boodschap dat de pond 'van nature fluctueert'. Het is duidelijk dat de munt nu wel stevig daalt. George Soros waarschuwt dat de impact groter zal zijn dan de crash van 1992.
De Britse economie zal slinken. Investeringen zullen verminderen, de prijzen van de huizen en het pond ook. Dat betekent dat invoeren duurder wordt, met stijgende prijzen als logisch gevolg. De Britse werkende klasse is verraden door het Brexit kamp, maar de supporters van het Remain kamp zouden hetzelfde doen. In eender welk scenario zal de heersende klasse de werkende klasse laten opdraaien voor de crisis van hun systeem.
Gevolgen voor Schotland
Het resultaat van dit referendum heeft grote gevolgen voor de toekomst van Schotland. Het vergroot de kloof tussen Schotland en de rest van het VK. Schotland stemde pro-EU met 62% tegen 38%. De 'Scotland Stronger In Europe-campagne' stelde dat de schaal van de meerderheid van Remain 'uitzonderlijk' was.
Dit resultaat zal meer vragen doen rijzen dan het beantwoordt. Het probleem is dat het VK als geheel gestemd heeft om te vertrekken, wat natuurlijk betekent dat Schotland moet vertrekken tegen de eigen wil. De Schotse secretaris van Buitenlandse Zaken, Fiona Hyslop, zei dat 'alle opties overwogen worden' om 'de belangen van Schotland' te verdedigen en waarschuwde dat er 'gevolgen' zouden zijn wanneer het VK een beslissing zou nemen tegen de wil van het Schotse volk.
Eerste Minister Nicola Sturgeon liet weten dat Schotland op krachtige wijze heeft laten verstaan dat ze binnen de EU wil blijven. Ms Sturgeon zei dat de stemming duidelijk gemaakt heeft dat de Schotten hun toekomst zien als deel van de EU. Dit resultaat zet een nieuw referendum over de de Schotse Onafhankelijkheid op de agenda.
De roekeloze gok van Cameron heeft de VK opnieuw in gevaar gebracht, wat er toe kan leiden dat Groot-Brittanië getransformeerd wordt tot Klein Engeland.
Consequenties voor Labour
Zoals voorspeld, werd de Leave stem gebruikt door de aanhangers van Blair om binnen Labour een nieuwe campagne te lanceren tegen haar voorzitter Jeremy Corbyn. Volgens hen waren de inspanningen van Corbyn om het VK in de EU te houden 'onvoldoende efficiënt'. Arme Jeremy! Als ze hem de schuld konden geven van het weer, dan zouden ze het niet laten. De rechtse Blairisten zijn vastberaden om zich tegen elke prijs van Corbyn te ontdoen.
Corbyn verdedigt zich tegen deze beschuldigingen: 'Veel mensen waren niet erg blij met de EU. Ik wilde duidelijk maken dat er goede zaken van Europa komen, zoals arbeidsomstandigheden en milieubescherming, maar er zijn ook zaken die minder goed lagen, zoals de economische ongelijkheden in het VK.’
De Blairisten zijn in tegenstelling tot hun partijvoorzitter erg enthousiast over de kapitalistische EU. Op dit vlak waren ze het volledig eens met Cameron, Osborne en the City of London. Maar ze waren en zijn volledig de voeling kwijt met de mensen die op Labour stemmen.
Ze begrijpen niets van de algemene stemming van afkeer, wantrouwen en zelfs haat die de gewone mensen voelen ten opzichte van het politieke establishment in Westminster, de rechtse Labour-bende incluis. De meeste werkende mensen zien geen echt verschil tussen de Blairisten binnen Labour en de Tories. De campagne rond het referendum heeft hen bevestigd in deze overtuiging.
De Blairisten zijn politiek niet te onderscheiden van de Cameron-vleugel van de Conservatieve partij. Ze zijn van dezelfde sociale klasse, genieten van dezelfde gepriviligieerde levensstijl, zijn leden van dezelfde clubs en hebben exact dezelfde klassepsychologie. Tijdens het referendum hebben ze vrolijk schouder aan schouders campagne gevoerd met Cameron en Osborne, politici die gehaat worden door de arbeidersklasse voor hun smerig beleid van besparingen en soberheid. Een beleid dat geaccepteerd wordt door de rechtse Blairisten van Labour.
De rechtervleugel van Labour heeft de oorlog verklaard aan Jeremy Corbyn en zal niet rusten voor hij verwijderd is. De crisis binnen de Tory partij, die groter is geworden door de resultaten van het referendum, stelt de vraag naar de nationale verkiezing in de nabije toekomst. De rechtervleugel zal nu haar smerige campagne opdrijven om Corbyn te verwijderen voor die plaatsvindt.
Politieke instabiliteit
Voor het VK breekt nu onvermijdelijk een periode van politieke instabiliteit aan. Reeds nu al zijn er oproepen voor nieuwe nationale verkiezingen, zodat MP's van beide kanten hun plannen voor de toekomst naar voor kunnen schuiven.
Jacob Rees-Mogg van de Conservatieven zei dat een algemene verkiezing in de herfst 'niet onmogelijk' is. Anderen stelden nieuwe verkiezingen voor in Maart of juni 2017.
Sinds de verkiezing van Corbyn als leider van Labour is er een furieuze campagne tegen hem gevoerd in de media, volledig gesteund door de Blairistische fractie binnen het parlement. Volgens de Blairisten is Corbyn 'onverkiesbaar'. Het échte probleem van de heersende klasse is exact het tegenovergestelde. De Tory-regering is enorm onpopulair en gesplitst van onder tot boven. Het referendum over de Brexit was meer een referendum rond de Cameron-regering dan rond de EU.
Op korte termijn zullen Johnson en Gove de leiding van de Tories overnemen en een nieuwe conservatieve regering vormen. Daarna zullen ze het offensief inzetten tegen de werkende klasse. In plaats van minder zullen we meer besparingen krijgen. Dit zal de werkende klasse provoceren en de klassenstrijd terug op de agenda zetten.
Wanneer nationale verkiezingen onder deze omstandigheden zouden plaats vinden is het waarschijnlijk dat Labour kan winnen. Dit scenario is uiteraard verschrikkelijk voor de heersende klasse. Ze zullen alles doen om dat te vermijden. Ze zullen hun pionnen binnen Labour gebruiken om Corbyn te verwijderen voor de verkiezingen. Mocht dit falen, dan is het niet onwaarschijnlijk dat de Blairisten een splitsing zullen organiseren binnen de partij om samen te gaan met de Cameron-vleugel binnen de Tories. Langs de andere kant is het ook niet duidelijk of de Conservatieve Partij zelf verenigd kan blijven.
Het wordt tijd dat Momentum duidelijkheid brengt over hun lijn. Het is nodig om de handschoen terug op te rapen en in het gezicht te gooien van de rechtervleugel van Labour. Momentum kan beginnen met de lancering van een campagne voor het ontslag van de Labour MP's die voortdurend de partijvoorzitter denigreren, tegenwerken en aanvallen. Dat is de enige manier waarop Labour kan slagen in de heruitvinding van zichzelf, waardoor ze een geloofwaardig links alternatief zouden kunnen worden.
Wat niet te doen?
Er is een oud gezegde: 'Wie op de rug van een tijger rijdt, vindt het moeilijk als hij er af moet komen.'
Tijdens de campagne rond het referendum zagen we de ontwikkeling van een Verenigd Front. De dominante stem in dit front was die van de openlijke, schaamteloze reactie. De openlijke racistische boodschap van Farrage van Ukip kreeg een respectabel omhulsel van Gove en Johnson. Zij kregen in ruil steun van bepaalde politici van Labour die een uiting zijn van de meest reactionaire trends met een nationalistisch tintje.
Tot deze tendensen mogen we een aantal linkse groeperingen rekenen, waarvan sommigen zich als 'marxistisch' bestempelen, die probeerden om hun steun voor een Brexit te rechtvaardigen met allerlei argumenten. Aan hen willen we een simpele vraag stellen waarop we een simpel antwoord verwachten: Op welke manier zou steun voor een Brexit de mate van klassenbewustzijn van de Britse arbeidersklasse verhogen? We zijn heel benieuwd naar hun antwoord.
Sommigen argumenteerden dat de Brexit campagne gericht was tegen het establishment in het algemeen en tegen de regering Cameron in het bijzonder. Er zit een greintje waarheid in dit argument, dat desondanks een mooi voorbeeld is van een bedriegelijke redenering. Een klein deel van de waarheid belichten terwijl alle informatie die deze ‘waarheid’ tegenspreekt genegeerd wordt.
Het klopt dat de regering Cameron gehaat wordt door de werkende klasse die verlangt om terug te slaan, de regering te verzwakken en omver te werpen. Dat is een progressief instinct dat wij met heel ons hart steunen. De kwestie is niet het al dan niet omver werpen van de regering Cameron. De kwestie is wie kan die regering vervangen. De valsheid en leegheid van de argumenten van de zogenaamde linkse voorstanders van een Brexit wordt zo glansrijk aangetoond.
Als Gove of Johnson de leiding van de Conservatieve Partij overnemen, zullen ze onmiddellijk het smerige beleid van soberheid en besparingen van Cameron en Osborne verderzetten. Ze hebben al laten blijken dat dit beleid zal moeten doorgaan, wat indruist tegen hun beloften van de Brexit-campagne. Het zijn voorstanders van privatisering van de nationale gezondheidszorg en de verdere ontmanteling van de rechten van de werkende klasse.
Na de moord op Jo Cox distantieerden deze linkse supporters van de Brexit zich van racisme en xenofobie door een campagne tegen racisme op te starten. Hoe is dit haalbaar binnen een campagne die actief steunt op racisme en xenofobie? Dat is het politieke equivalent van een poging om een cirkel vierkant te maken.
We hebben natuurlijk geen illusies in de rol die de EU-wetgeving speelt in de verdediging van de rechten van de Britse werkers. Maar het is zeker waar, zoals Corbyn er correct voor waarschuwde, dat de rechtse Tories de scheiding met de EU zullen gebruiken als excuus om brandhout te maken van wat zij zien als onnodige reguleringen. Zoals die reguleringen die de wekelijkse arbeidsduur beperken, de regeluringen rond het minimumloon, betaalde vakanties, enz.
Op welke manier dit kan geïnterpreteerd worden als een beweging naar links is een mysterie voor iedereen behalve voor die 'marxisten' die zo enthousiast op de Brexit-wagen sprongen. Ze moeten nu de verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van hun acties.
Welke houding moeten marxisten aannemen?
Het antwoord op deze vraag is echt heel eenvoudig. We moeten ons steeds de vraag stellen welke positie het klassenbewustzijn van de werkende klasse verhoogt. Op welke manier heeft steun voor de Brexit dit bewustzijn vergroot?
Het reactionaire karakter van de Brexit campagne was duidelijk voor iedereen. Het was bijna volledig gebaseerd op xenofobie, anti-migratie sentimenten en had duidelijke racistische bijklanken. Het gaf geen blijk van klassenbewustzijn, maar baseerde zich op de meest achterlijke, reactionaire gevoelens van de meest achtergestelde lagen van de werkende klasse.
Steun aan de Brexit campagne kon geen manier zijn om het klassenbewustzijn te verhogen. Het kon hoogstens een opportunistische poging zijn om sympathie te winnen bij de meest achtergestelde lagen van de werkende klasse. Maar zoals Trotsky uitlegde, is de poging om populariteit te winnen op korte termijn door met de stroom mee te zwemmen de meest zekere manier om een ramp voor morgen voor te bereiden.
Laten we duidelijk zijn. Deze campagne was een krachtmeting tussen twee rivaliserende segmenten van de heersende klasse en de Tories. Er is geen enkel atoom van progressieve inhoud te vinden aan beide kanten van dit conflict. En niets zegt dat de werkende klasse kant moet kiezen wanneer er een botsing is binnen de heersende klasse. Integendeel.
Het is waar dat er veel factoren betrokken waren in de massale draai van belangrijke delen van de werkende klasse in de richting een Brexit. Dat heeft te maken met de grote gevoelens van vervreemding van het establishment en haar politieke vertegenwoordiging in de vorm van de Tories en de rechtervleugel van Labour. Er is een sterk gevoel binnen de regio's waar veel armoede en werkloosheid is dat 'zij ons niet vertegenwoordigen'.
Veel mensen zullen niet zozeer gestemd hebben over de kwestie of het VK al of niet in de EU moet blijven, maar wel als protest tegen de regering van de Tories. Dat is een volledig begrijpelijk, correct en progressief instinct. Maar zelfs het meest progressieve instinct van de werkende klasse kan misbruikt en gebruikt worden voor reactionaire doeleinden.
Karl Marx maakte een gelijkaardige situatie mee toen er een discussie was binnen de Britse heersende klasse over de kwestie van protectionisme of vrijhandel. Marx boog zich over deze kwestie en kwam tot de conclusie dat vrijhandel progressiever was dan protectionisme, maar hij raadde de arbeidersklasse aan om geen steun te geven aan eender welke zijde van het dispuut. Dat is een duidelijk klassestandpunt dat wij ook vandaag moeten hanteren.
Ik herhaal wat ik zei in mijn laatste artikel:'Er is geen greintje progressieve inhoud in noch de Brexit campagne, noch de Remain campagne. Ze staan beiden voor de belangen van twee vleugels van de heersende klasse en de Tory regering. Geen van beiden hebben ze ook maar iets gemeenschappelijks met de werkende klasse. Wij kunnen dus ook met geen van beide campagnes ook maar iets te maken hebben.’
Referendums, net zoals verkiezingen, vertellen ons een deel van het verhaal, maar tonen niet het volledige plaatje. Het zijn momentopnames die de gemoedsgesteldheid onthullen van het publiek op een bepaald moment. Het is onmogelijk om het volledige verhaal te zien, behalve wanneer we het ganse proces onder de loep nemen. Zoals de golven van de oceaan kijken we alleen naar wat er aan de oppervlakte drijft. Om het hele plaatje te zien, moeten we dieper kijken, naar wat er onder schuilt. Alleen als we verder kijken is het mogelijk om te zien wat er in de Britse samenleving aan de hand is.
Enkel een onafhankelijk klassenstandpunt zou door de mist van de verwarring kunnen snijden. De echte oorzaken van de werkloosheid en de slechte huisvestingssituatie is de crisis van het kapitalisme en de pogingen van de Tories om heel het gewicht van de crisis op de schouders van de werkende klasse en de armste segmenten van de samenleving te leggen.
Mocht Corbyn een principiële houding aangenomen hebben in deze kwestie en vanuit een klassenstandpunt met een internationalistisch en socialistisch alternatief geredeneerd hebben dan zou er niet zoveel verwarring geweest zijn. Maar de gehele kwestie werd gereduceerd tot de onnozele argumentatie of de werkende klasse al of niet beter af zou zijn binnen of buiten de kapitalistische EU.
Het maakt voor de werkende klasse weinig verschil of het VK nu binnen of buiten de EU blijft. De kapitalisten zullen hun aanvallen tegen de levensstandaard en werknemersrechten blijven verderzetten. Het enige echte alternatief is een vastberaden strijd tegen de besparingen en de soberheid, voor de socialistische transformatie van het VK, Europa en de wereld. Die strijd begint bij het verslaan van de Blairistische rechtervleugel van Labour, het steunen van Corbyn en de verkiezing van een linkse Labour regering om een socialistisch programma uit te voeren. Dat is de enige hoop voor de toekomst.
Londen, 24 juni, 2016
Vindt u dit artikel de moeite ? Steun ons dan ook financieel.
