De overwinning voor Evo Morales en de MAS (Beweging naar het Socialisme) is massaal en overweldigend. De grote drang naar maatschappijverandering drukt zich uit in de twee derde van de stemmen die Evo Morales op zijn naam heeft kunnen schrijven.
De rechterzijde is op de terugweg en is als serieuze politieke kracht van de nationale politieke kaart geveegd. Het behaalde resultaat "verplicht ons om het proces van verandering te versnellen ten voordele van de verschillende groepen van werkende mensen", beweert Evo Morales terecht.
De redenen voor deze verpletterende overwinning
Deze verkiezingen maken nu al deel van de republikeinse geschiedenis van Bolivia. 5,2 miljoen mensen hebben zich ingeschreven op het kiesregister. Bij de vorige verkiezing bedroeg dit aantal slechts 3,8 miljoen mensen. Voor de eerste keer werden 200.000 Bolivianen in het buitenland (zoals in Argentinië, Brazilië, de VS en Spanje) toegelaten hun stem uit te brengen. 94 procent van de kiesgerechtigden kwam opdagen. Een record! Slechts 4 procent van de stemmen waren blanco of werden nietig verklaard. Evo kreeg meer dan 64 procent kiezers achter zijn naam. In 2005 kreeg hij 54 procent van alle uitgebrachte stemmen. Een aanzienlijke vooruitgang. De MAS won in 6 departementen (La Paz, 80 procent; Oruro, 79 procent; Potosí, 78 procent; Cochabamba, 68 procent; Chuquisaca, 56 procent; en Tarija, 51 procent). Het valt te onderlijnen dat Tarija deel uit maakt van de Media Luna (halve maan) provincies, waar de reactionaire oppositie erin is geslaagd massasteun in beweging te brengen in de laatste jaren. In het arbeidersbastion El Alto, eveneens het epicentrum van de revolutionaire beweging in 2003 en 2005, stemde 87 procent voor Evo Morales. De rechtse oppositie geleid door de gehate en voormalige burgemeester van Cochabamba Manfred Reyes won in Santa Cruz (52 procent tegen 40 procent voor de MAS) en in Beni (53 procent tegen 37 procent voor de MAS).
De redenen voor deze verpletterende overwinning van Evo en de MAS liggen voor de hand. Het proces van verandering in het land heeft voor enorme hoop gezorgd bij de jonge mensen, de arbeiders, de boeren en de verarmde groepen uit de middenklasse in de steden en op het platteland. Vroeger onthielden honderdduizenden kiezers zich of schreven ze zich gewoon niet in het kiesregister in uit wantrouwen voor het politieke circus die de Boliviaanse verkiezingen toen waren.
Santa Cruz en de desoriëntatie van de rechterzijde
In het kamp van de rechterzijde zoekt men de verklaring van de overwinning van de MAS bij de 'etnische stem', cliëntelisme of ingewortelde regionale opdelingen in het Oosten zoals in de Chaco-regio in Tarija. Dit soort analyses verraden de grote verbazing van de rechterzijde en hun eigen visie over politiek als een reeks manoeuvres gericht op het bedotten van de gewone mensen. Twee van de zeven bijzonder inheemse kieskringen (in Beni en Santa Cruz) hebben oppositiekandidaten verkozen. In Chaco (Tarija) slaagde de oppositiepartij Alianza Social erin een van de drie zetels eveneens te bemachtigen.
En het hele departement van Santa Cruz won de MAS toch nog 9 van de 15 provincies. De rechtse meerderheid in de hoofdstad wordt omringd door een dieprode kring van arbeiderswijken waar de MAS het zeer goed heeft gedaan.
De officiële campagne van de MAS in Santa Cruz was een ramp. Veel MAS-militanten zagen die campagne helemaal niet zitten. Deze was zogezegd 'gericht naar de middenklasse' in een bondgenootschap met sommige leden van de UJC en richtte zich vooral op de gegoede residentiële wijken zoals Equipetrol. De stad, Santa Cruz, blijft zeer sterk gepolariseerd vanuit een sociaal en politiek oogpunt. De verkiezingsresultaten weerspiegelen geen bereidheid tot verzoening zoals de verkozen MAS-kandidate voor de senaat Ana Maria Romero verkeerdelijk beweert. Integendeel, het resultaat wijst erop dat er zonder talmen en aarzelingen moet worden vooruitgegaan in de uitvoering van de sociale hervormingen. Deze overbevolkte stad gaat ten onder aan ernstige problemen zoals het gebrek aan banen, huizen, gezondheidszorg en onderwijs.
Het gewicht van de middenklasse
In het algemeen dient de nadruk op de zogezegde 'middenklasse' om verwarring te zaaien. Meermaals werd hier naar verwezen tijdens de campagne. De middenklasse is geen definitie meer maar een soort hutsepot geworden waar iedereen om het even wie aan toevoegt. Wanneer wij het hebben over de middenklasse, praten we over een heterogene sociale massa die gaat van de kleine marktkramer op de hoek van de straat, de mensen die een zelfstandig beroep uitoefenen, de kleine landeigenaar, de middelgrote landbouwer die de voedseldistributie monopoliseert in zijn gemeenschap, de taxichauffeur, tot zelfs de hogere ambtenaar of bedrijfsmanager. Beweren dat al deze mensen dezelfde sociale belangen hebben, is zeer verkeerd.
Deze verkiezingen en in het bijzonder de resultaten van Santa Cruz wijzen op het feit dat de verarmde lagen van de middenklasse een uitweg voor hun problemen zoeken door 'voor verandering' te stemmen, namelijk voor de MAS. De rest van de middenklasse denkt enkel aan het beschermen van hun gevestigde privileges tegenover wat ze begrijpen als een 'plebeiaanse vloedgolf'. Het gaat hier eigenlijk maar om een kleine minderheid in de maatschappij, zoals de resultaten van de rechterzijde uitwijzen.
Het idee dat je de stemmen van de middenklasse kan aantrekken door je beleid te matigen is een gevaarlijke illusie waarvan het falen al is aangetoond. Dit zijn niet de mensen die zich, aangetrokken door de hoop op maatschappijverandering, op het politieke terrein hebben begeven. Neen, het gaat hier om een kleine groep zakenlui, advocaten en andere geprivilegieerden die in het verleden volledige controle hadden over de politiek en de regering in het verleden.
'Etnische stem'
Zo een grote overwinning kan niet herleid worden tot een 'etnische stem'. Het is wel duidelijk dat de inheemse volkeren een sleutelrol spelen in de strijd voor nationale bevrijdding. We verwezen al naar de goede resultaten voor de rechtse kandidaten in sommige inheemse kieskringen. We kunnen hier aan toevoegen dat in de bakermat van het Indiaanse nationalisme, Jesús de Machaka, het voorstel voor inheemse autonomie slechts met een zeer krappe meerderheid werd goedgekeurd. Daarenboven stemden zes op de twaalf gemeenten tegen deze autonomie.
Een van de intellectuelen van de MAS, de socioloog Félix Paxti, verklaart de nederlaag van de rechterzijde als gevolg van hun 'westers modern karakter en hun onmogelijkheid een plurinationale visie van het land voor te stellen".
In werkelijkheid is de nederlaag van de rechterzijde het resultaat van het grote banenverlies en de desindustrialisering veroorzaakt door hun neoliberaal beleid, het anti-imperialistische bewustzijn gestaald in de strijd voor het behoud van de coca-cultuur (de laatste inkomst voor veel boeren en verplaatste mijnwerkers), de verarming van de boerengemeenschappen als gevolg van de kapitalistische concurrentie, de strijd voor nationale soevereiniteit en trots samengevat in de strijd voor de 'Agenda van Oktober' (nationalisatie en industrialisering), de mobilisatie tegen het afscheidingsreferendum en de mislukte staatsgreep in Santa Cruz. Dit zijn de gebeurtenissen en de strijd waarin de inheemse volkeren een sleutelrol hebben gespeeld en hen ook een antikapitalistisch karakter heeft gegeven. Zo hebben de inheemse volkeren hun lot verbonden met deze van de arbeidersklasse en haar revolutionaire tradities in Bolivia.
Een duidelijk mandaat van het volk: vooruit naar socialisme
De beste verklaring voor het succes van de MAS gaf Evo zelf. In zijn overwinningstoespraak stelde hij: "We dragen nu een enorme verantwoordelijkheid met Bolivia en de rest van de mensheid om het proces van verandering te verdiepen en te versnellen om het socialisme uit te roepen". Wij hebben nu een regering belast met de uitvoering van de nieuwe Politieke Grondwet van de Staat, met een grote meerderheid voldoende om niet te moeten onderhandelen met om het even welke andere politieke kracht. Onmiddellijk na zijn herverkiezing startte Evo met de nodige maatregelen voor de onteigening van het landgoed van Branko Marinkovik, een rijke landeigenaar van Santa Cruz en de man achter de mislukte staatsgreep vorig jaar. Anderen in de regering en in de MAS denken dat het tijd is om zich te verzoenen met de rechtse oppositie.
De regering ondergaat nu wel de impact van de economische crisis. Het ministerie van Financiën waarschuwde dat het land met een fiscaal tekort zal kampen van 4,5 miljard Bolivianos (of 640 miljoen dollar) in 2010. De buitenlandse investeringen zijn al met de helft verminderd. Mogelijk dalen de investeringen nog verder in de mijnbouw of de petroleumsector.
Privébanken houden zich vooral bezig met het onteigenen van kleine producenten en richten zich eerder op speculatieve activiteiten dan een leidende rol te spelen in de ontwikkeling van het land. Mijnbouwmultinationals plunderen schaamteloos verder het land. Hun inkomen bedroeg in 2008 iets van een 2 miljard dollar, waarvan slechts 94 miljoen in het land is gebleven. Een belachelijk kleine som, nauwelijks voldoende om de uitgaven voor milieubescherming te betalen.
De boerengemeenschappen gevestigd in de nabijheid van grote mijnen worden betaald met een zak deegwaren en rijst per maand. Zo hoopt de directie de gemeenschap koest te houden over de vernietigende gevolgen voor het milieu van de ontginning.
Eén op drie arbeiders leeft onder de armoedegrens en 54 procent van de werknemers in de privésector is aangeworven met contracten van bepaalde duur.
Het socialisme is inderdaad de enige oplossing aan onze problemen, maar het socialisme kan niet gewoonweg afgekondigd worden. Evo Morales stelde ooit zeer terecht: " Het kapitalisme brengt ons enkel maar crisissen". Hij voegde hieraan toe: "Het socialisme is de enige oplossing". Maar hij stelde ook dat "het socialisme niet mag raken aan het privébezit en het recht van de investeerders om winst te maken". Maar het is nu net het privébezit van de banken, de bedrijven, de mijnen en het land dat de oorzaak is van de crisis van het kapitalisme dat ons verhindert het socialisme op te bouwen. Binnen de context van de kapitalistische crisis zal het duidelijk worden dat een 'meervoudige economie', d.w.z. een gemengde economie waar het kapitalisme de overheersende sector is, niet te verzoenen is met een maatschappij bevrijd van uitbuiting en waar wij vrijuit kunnen kiezen over onze toekomst. Wat nodig is, is een socialistische maatschappij. De steun van twee derde van de bevolking is een voldoende mandaat. Indien we het socialisme uitstellen, dan kan het te laat zijn.
Het verkiezingsresultaat toont dat de MAS als beweging het politieke kanaal is bij uitstek waarmee het volk haar wil voor socialisme uitdrukt. De voormalige boerenleider van de MAS zoals Loayza en anderen die op een verwarde manier een links alternatief probeerde te vormen voor de MAS, werden verslagen als gevolg van hun eigen sektarisme. Hij behaalde slechts 0,33 procent van de stemmen.
Evo Morales gaat nu onder enorme druk komen te staan van de arbeiders en de boeren die deze overwinning hebben mogelijk gemaakt. Zij willen resultaten zien op het vlak van de landhervorming, banen, de nationalisatie van de grondstoffen, gezondheid en onderwijs. Dit programma uitvoeren betekent voor ons de nationalisatie van de monopolies (buitenlandse en nationale), net zoals de banken en de onteigening van de grote landeigenaars. De macht van de 50 families die er al veel te lang de plak zwaaien, moet zo tot een einde komen.
In Honduras (net zoals in Bolivia) zal de oligarchie niet aarzelen om terug te grijpen naar onwettige en gewelddadige middelen om haar economische en politieke heerschappij veilig te stellen. Proberen een beleid te voeren ten dienste van het volk en niet raken aan de macht van de oligarchie, is gedoemd tot falen. Indien Evo Morales beslissende stappen zet om de macht van de oligarchie te breken, zal hij kunnen steunen op de massale steun van de bevolking.
