De mannen en vrouwen met bivakmutsen van het Zapatistische Leger voor Nationale Bevrijding (het EZLN) hebben begin maart hun intrede gedaan in Mexico City na een meer dan 3000 kilometer “lange mars” die vertrok vanuit de verre provincie Chiapas.
Meer dan een miljoen mensen kwamen ze begroeten op de talrijke meetings in verschillende staten en steden van de Mexicaanse Republiek. In de hoofdstad werden de Zapatisten onthaald door een menige van zeker 200.000 mensen. Eén zaak is zeker: de Zapatisten die in 1994 de gewapende boerenopstand in Chiapas leidden, kunnen rekenen op een massale steun bij de meest onderdrukte lagen van de hele samenleving. Bovendien heeft hun mars de hoop op een beter leven aangewakkerd.
De nieuwe regering van de rechtse PAN (Partij van Nationale Actie) en president Fox proberen door politiek gemanoeuvreer de enorme steun voor de Zapatisten in hun voordeel te keren. Daarom verklaart Fox op de meeste cynische wijze dat hij volledig akkoord is met de politieke doelstellingen van de Zapatistische Mars. Maar terwijl Fox pleit voor de “eenheid tussen de regering en het EZLN om de belangen van de inheemse volkeren te verdedigen”, laat hij het repressieapparaat los op betogers tegen de globalisering en strijdende arbeiders en boeren. Fox toont zijn bereidheid om een dialoog op te starten en tot een akkoord te komen met de Zapatisten, maar lanceert tevens een hevige ideologische campagne om de publieke opinie klaar te stomen voor het aanvaarden van verdere repressie.
Fox kan geen oplossing bieden
Het belangrijkste wapen van de PAN-regering in de strijd tegen het EZLN is de media. De pers stelt de EZLN-mars voor als een actie om vrede te komen sluiten. Indien dit niet zou gebeuren of indien het EZLN niet tot een vernederend compromis komt met de regering, zal deze antwoorden met zware repressie.
Het regeringsplan is duidelijk: het EZLN dwingen tot een of ander akkoord dat Fox kan voorstellen als een persoonlijke overwinning. Zo’n nepakkoord zou Fox natuurlijk manoeuvreerruimte geven voor verdere aanvallen tegen de arbeidersbeweging, zoals een grootscheepse privatisering van de elektriciteitssector, de stijging van de prijs voor het drinkwater, een verhoging van de onrechtstreekse belastingen en verandering in de arbeidswetgeving. Het patronaat heeft dringend nood aan een nieuwe ronde van sociale afbouw als gevolg van de groeivertraging van de economie van de Amerikaanse noorderbuur van wie Mexico sterk afhankelijk is.
Het Zapatisme
De Zapatisten blijken dit gevaar niet volledig in te zien. Verschillende linkse intellectuelen hebben hun steentje bijgedragen tot de verwarring door de PAN-regering voor te stellen als een regering van openheid en dialoog. José Saramago, een vooraanstaand schrijver en intellectueel van het progressieve kamp, heeft geen moeite om te vertellen dat “Fox echt vrede wil”. Het dagblad La Jornada blijft zonder verpinken de president bewieroken. Volgens deze krant zou Fox erin geslaagd zijn om een klimaat van ontspanning te scheppen. Verder beweert deze krant dat de vrede onder Fox meer vooruitgang heeft geboekt dan tijdens het jarenlange bewind van de PRI-regering, d.i. de voormalige staatspartij. De verklaringen van subcommandente Marcos gaan in tegengestelde zin. Volgens Marcos heeft Fox geen goede bedoelingen. Dat zal het voor de regering moeilijker maken om de Zapatisten te strikken in het cynische schaakspel van de Staat.
De miljoen tellende mensenmassa die de Zapatisten op verschillende plaatsen onthaald heeft, was echt indrukwekkend. Maar de Zapatisten zijn niet bereid om deze sociale mobilisatie te organiseren rond een eisenbundel in samenwerking met de vakbonden, volksorganisaties en de linkse politieke massapartij PRD en acties op touw te zetten die buiten de enge grenzen treden van de eisen van de inheemse volkeren. Natuurlijk is het belangrijk om te strijden voor de rechten van boeren en inheemse volkeren van heel Mexico, inclusief voor de autonomie van deze volkeren. Maar “autonomie” op zichzelf komt neer op de socialisering van armoede en het isolement. Het alternatief op zo’n beperkt eisenplatform is een combinatie van deze eisen met een programma dat voldoet aan de verwachtingen uitgedrukt in de eerste Verklaring van Lacandona (nationale bijeenkomst in van de Zapatisten en de brede volks-, boeren-, studenten- en arbeidersbeweging in de zomer van 1994). Deze verwachtingen zijn eenvoudig: werk, onderwijs, gezondheid en een dak boven ieders hoofd.
Zowel de PRD (Partij van de Democratische Revolutie) als de meest strijdbare vakbonden steunen de mobilisatie van het EZLN. Zelfs de commandanten van het Zapatistische leger hebben meermaals benadrukt dat ze deel willen uitmaken van een bredere en meer algemene strijd van het hele volk. Daarom zouden ze beter de eis voor een 24-urenstaking overnemen om de regering te dwingen toe te geven op de vermelde eisen.
Politiek alternatief
Niemand twijfelt aan de rechtvaardiging van de opstand van 1 januari 1994 in Chiapas. Deze opstand was een kreet voor hulp en solidariteit vanwege de indianen van Mexico die al jarenlang in een verdomhoekje zitten. Het komt er natuurlijk op aan om hun rechten te erkennen en hen de nodige ruimte toe te staan. Maar de rechten van alle arme boeren – zowel de inheemse als de andere die in gelijkaardige of zelfs slechtere toestand leven – moeten ook worden opgenomen. Geen enkele groep van de onderdrukten en armen uit de Mexicaanse samenleving mag worden uitgesloten. Vandaar de noodzaak om een politiek project uit te werken dat de kunstmatige verdeeldheid op basis van ras e.d. kan overstijgen en alle onderdrukte mensen kan verenigen tegen hun gemeenschappelijke uitbuiters.
