Vorige week bereikte de onrust in het Midden-Oosten een hoogtepunt en braken er massaal protesten uit naar aanleiding van de publicatie van een aantal karikaturen van de profeet Mohammed. Als een aardbeving spreidde het protest zich al gauw uit van het Midden-Oosten, waar tienduizenden woedende betogers hun ongenoegen uitten, tot Aziatische landen als Afghanistan, waar het protest gewelddadige vormen aannam en verschillende mensen om het leven kwamen, en India, waar de oproerpolitie traangas afvuurde op honderden studenten die de Deense vlag in brand hadden gestoken. In Kasjmir was er zelfs een algemene staking als gevolg van de karikaturen en ook in Indonesië moest de politie beletten dat betogers de Deense ambassade binnendrongen. Dat lukte niet in Beiroet, waar de ambassade in brand gestoken werd. Zelfs in Londen vonden militante betogingen plaats met islamisten die reactionaire slogans scandeerden waarin ze de terroristische aanslagen van 7 juli verheerlijkten.
Het is aanlokkelijk om een verklaring voor deze gebeurtenissen te zoeken in één bepaalde aanleiding, in dit geval de publicatie van een cartoon waarin Mohammed een tulband draagt in de vorm van een bom of waarin hij een zwaard vasthoudt terwijl zijn ogen afgedekt zijn met een zwarte rechthoek. We stellen echter vast dat de rellen vijf maanden na de eigenlijke publicatie uitbraken in een Deense krant die in september vorige jaar twaalf karikaturen van Mohammed afdrukte. Pas nadat deze karikaturen vorige week herdrukt werden in verschillende Europese kranten kwam de controverse op gang en was de sneeuwbal aan het rollen gegaan.
Voor iedereen die bereid is verder te kijken dan zijn neus lang is, is het duidelijk dat de eigenlijke publicatie alleen maar de vonk was die het kruitvat deed ontploffen. De huidige oplaaiing kan je niet verklaren zonder naar de onderliggende frustraties te kijken van miljoenen moslims over de hele wereld. Net zoals bij de rellen in Frankrijk, waar de aanleiding voor de revolte de tragische elektrocutie was van twee jongeren die zich verschuilden in een elektriciteitscabine uit vrees voor een politieoverval, moeten we verder kijken dan de onmiddellijke gebeurtenissen. Enkel dan valt de enorme vastberadenheid van deze beweging te verklaren, die enkel geplaatst kan worden binnen de context van decennia van werkloosheid, armoede en vernedering door westerse imperialistische dominantie in het bijzonder.
Zelfs vanuit materialistisch en dus atheïstisch oogpunt moge het duidelijk zijn dat de publicatie van cartoons die Mohammed, de spirituele leider van moslims wereldwijd, als een terrorist afschilderen, aantoont hoe laag de burgerlijke pers tegenwoordig bereid is te gaan. Er is heel wat afgepalaverd over de noodzaak van het “recht op vrije meningsuiting” – en bepaalde kranten zagen het zelfs als hun journalistieke taak de cartoons te publiceren met precies dat excuus – maar het feit blijft dat cartoons als deze een duidelijk racistisch karakter hebben omdat ze alle moslims gelijkschakelen met terroristische fanatici. Het is onnodige te zeggen dat religies door de eeuwen heen gebruikt zijn om oorlogen te rechtvaardigen, en of dat nu gedaan wordt door reactionaire imams in een moskee in de naam van Allah of door George W. Bush in zijn jaarrede in de naam van God, maakt geen enkel verschil uit. Ook al geloven wij als marxisten in geen enkele God en zoeken wij een wetenschappelijke verklaring voor bepaalde gebeurtenissen in materiële termen (namelijk de concrete omstandigheden van empirisch te verifiëren feiten rondom ons), is het duidelijk dat insinuaties als zou de islam zelf historisch gezien een fanatieke religie zijn, alleen maar als een provocatie door de roddelpers gezien kan worden.
Hier past het om Lal Khans artikel De islam en Amerika... vrienden of vijanden? te citeren:
“Als we de islamitische geschiedenis analyseren, vinden we langs de ene kant vele militaire overwinningen gedurende de 8e, 9e en 10e eeuw, en anderzijds een immense uitbreiding en ontwikkeling op het gebied van wetenschap, cultuur, politiek en vele andere domeinen. De centra van kennis en studie zoals Cordoba, Bagdad, Caïro, Damascus en vele andere openden nieuwe horizonten in de ontwikkeling van kennis en intellect.
“Wat vandaag de dag islamitische ‘beschaving’ genoemd wordt, ging in verval omdat de bezetters weigerden zich aan te passen aan de overwonnen gebieden en regio’s. Het is het samengaan van de rijke en oude beschavingen zoals Syrië en Iran met Spanje en anderen, die in eerste plaats de verspreiding en grootsheid van deze islamitische vooruitgang teweegbracht. De verhoudingen tussen verschillende religies waren ook niet dezelfde als wat vandaag gepropageerd wordt. Toen de christelijke milities als onderdeel van de kruisvaarten in 1099 na een belegering van veertig dagen Jeruzalem bezetten, werd het grootste deel van de bevolking, inclusief vrouwen en kinderen, vermoord. Twee dagen lang stroomde het bloed door de straten, maar de moslims en de joden vochten zij aan zij tegen de kruisvaarders.
“Op eenzelfde manier vormden zaken zoals het recht op open discussie en het recht om van mening te verschillen een belangrijk element in de ontwikkeling van deze beschaving, die bloeide tijdens de laatste eeuw van het laatste millennium. Wanneer we de geschriften van religieuze geleerden uit de 8e, de 9e en de 10e eeuw n. Chr. analyseren, zien we dat die veel moderner en volwassener zijn dan de onzin die we vandaag uit de mond van de islamitische geleerden horen komen. Ironisch genoeg zouden die oude geleerden vandaag de dag vervolgd worden onder de draconische islamitische wetgeving van verschillende landen. Een of andere religieuze sekte zou hun dood wel als een religieuze plicht stellen (...) Dit verval veroorzaakte niet alleen de ineenstorting van een volledige beschaving, maar houdt tevens de geesten verstikt in religieuze ketenen, bekrompen gedachten, en veranderde hele samenlevingen in een brakke poel. ”
Reactie voedt reactie
Indien de bedoeling van deze cartoons was om het debat over de islam of secularisme versus religie te openen, heeft men alvast een kans gemist. In plaats van debat en een rationele discussie hebben we allerlei beledigingen en wordt ingespeeld op de laagste instincten, iets wat bezwaarlijk voor satire kan doorgaan. We kunnen ons enkel de verontwaardiging voorstellen van het 'beschaafde' Westen indien een krant het aangedurfd had een karikatuur te maken van een joodse rabbi met een bom op zijn keppel. Niet zonder reden zou dit als antisemitisme bestempeld worden en een lawine aan veroordelingen ontketenen van eerbiedwaardige dames en heren aan het adres van de vermaledijde. Maar dus niet zo in dit geval, want is islam tenslotte niet die religie van die donkere horden uit het Oosten?
Zonder ons tot enige vorm van samenzweringstheorie te verlagen, is het geen toeval dat deze hele episode plaatsvindt op een moment dat het Amerikaanse imperialisme steeds verder zinkt in het Iraakse moeras, wanneer de Palestijnen openlijk verweten wordt dat ze Hamas aan de macht gebracht hebben, wanneer Iran met de spierballen rolt en Israël dreigt van de kaart te vegen enzovoort. Een vijand aanvallen die zelf zo reactionair is – laat er geen twijfel over bestaan dat de overgrote meerderheid van de mullahs en imams geen enkele progressieve rol spelen – is door het Westen makkelijker te verkopen aangezien het zijn eigen roofzuchtige gedrag kan rechtvaardigen door naar deze geestelijken te wijzen die de controle hebben over hun volk. En welk zinnig mens is die theocratische leiders nu niet liever kwijt dan rijk?
Er is echter een klein probleempje: het was precies het zogenaamde democratische Westen dat het leeuwendeel van de corrupte islamitische regimes geïnstalleerd heeft in het Midden-Oosten. Saddam Hoessein (een seculiere leider), de Taliban en Osama bin Laden waren vroeger allen goede vrienden van het Amerikaanse imperialisme, ook al beten de honden achteraf hun vroeger baasje. Ongetwijfeld zouden vele Arabieren meer 'vrijheid en democratie' verwelkomen maar zij weten maar al te goed dat deze woorden alleen maar holle frasen zijn in de mond van heerschappen als George W. Bush en Tony Blair, die tenslotte een olierijk land in het hard van het Midden-Oosten illegaal zijn binnengevallen en nog steeds bezetten, en wiens troepen verantwoordelijk zijn voor de dood van tienduizenden Iraakse burgers.
In de islamitische wereld bestaat er een groot collectief geheugen dat de talloze buitenlandse invasies door imperialistische landen op zoek naar markten en invloedssferen, niet vergeten is. Het Britse imperialisme was in 1920 al het Midden-Oosten aan het opdelen en sindsdien zet zijn Amerikaanse opvolger het verdeel-en-heers-spel voort. De islamitische wereld is niet vergeten hoe Amerikaanse raketten gedurende vele jaren Palestijnse huizen en scholen verwoest hebben, net zomin als ze de Libanese milities vergeten is, die gesponsord door de VS zich een weg hakten door een vluchtelingenkamp in Sabra en Satila in 1982 en daarbij meer dan 17.000 moslims verkracht en vermoord hebben. Moslims zullen zich nooit kunnen verzoenen met Israëls bezetting van Palestijns grondgebied, de onteigening van Palestijnen, de voortdurende bombardementen, schietpartijen en executies uitgevoerd door de staat Israël. Dit zijn maar een paar littekens die in de geest van miljoenen moslims over de hele wereld gemaakt zijn.
Het hele Midden-Oosten is een snelkoker die op het punt staat te ontploffen, en de taferelen die we nu zien zijn maar een begin zolang de onderhuidse tegenstellingen niet opgelost worden. Dat de 'waarom'-vraag nauwelijks gesteld wordt in het Westen is des te schandaliger aangezien zonder de historische en politieke context niks zinnigs gezegd kan worden over de regio.
Zoals Robert Fisk schreef in The Independent:
“In Egypte won de Moslimbroederschap 20 procent van de zetels in de voorbije parlementsverkiezingen. Nu deelt Hamas de lakens uit in 'Palestina'. De boodschap is duidelijk, niet? Dat Amerika's beleid – 'regimeverandering' in het Midden-Oosten – zijn doel niet bereikt. Deze miljoenen kiezers verkiezen islam boven de corrupte regimes die we hun opgelegd hebben.” (februari 2006)
De tragedie van dit alles is dat het Midden-Oosten geen stap vooruit is met deze recente provocaties. Door gebrek aan alternatief en uit totale wanhoop valt het niet te ontkennen dat meer en meer moslims zich tot islamitische sekten richten die een totaal misleidend beeld ophangen van martelaarschap als oplossing voor hun ellende.
En hier zien we welke reactionaire gevolgen provocatie en tegenprovocatie hebben. Net zoals het verbod op de hoofddoek in Frankrijk een contraproductief effect gehad heeft omdat jonge vrouwen recht in de armen van hun achtergebleven religieuze leiders gedreven worden, zo hebben deze pathetische cartoons hun giftige effect niet gemist. Het resultaat is enkel een grotere kloof tussen de verschillende gemeenschappen. In plaats van gemeenschappen samen te brengen en tegen de gemeenschappelijke onderdrukker te vechten, de bourgeoisie die haar rijkdom zuigt uit de arbeid van de gewone werkmens en de corrupte leiders in het Midden-Oosten die hun olie niet aanwenden voor hun eigen volk, hebben we alleen maar meer zondebokken voor problemen die in werkelijkheid terug te brengen zijn tot het economische en politieke domein. Kortzichtige racisten in het Westen verwijten moslims “onze democratie te willen vernietigen” terwijl reactionaire imams openlijk oproepen elke westerling te vermoorden die hun land binnenkomt, zonder een onderscheid te maken tussen gewone werkmensen in Europa en de VS en hun regeringen.
Gebrek aan leiding
De uiterst ontvlambare situatie in het Midden-Oosten is enkel een weerspiegeling van de enorme instabiliteit op wereldvlak. Overal, zelfs in Europese landen die tot recent gekend stonden voor hun relatieve stabiliteit, is er het gevoel dat “het zo niet meer verder kan”. In Latijns-Amerika vertaalt dat gevoel van ongenoegen zich in de verkiezing van linkse leiders, maar in het Midden-Oosten is de enorme opeenhoping van woede er nog niet in geslaagd gekanaliseerd te worden in een echt alternatief dat het gewone volk, dat snakt naar een echte verandering, kan bevrijden van hun ketenen. In plaats daarvan nemen conservatieve tendensen de overhand, en de ommezwaai naar reactionair islamisme is enkel een tragische uitdrukking van het acute gebrek aan een socialistisch alternatief.
Dit is echter niet onontkoombaar, en maar al te vaak wordt aan de islamitische fundamentalisten meer macht toegeschreven dan ze in werkelijkheid hebben. Zoals we in andere artikels uitgelegd hebben moet de overwinning van Hamas niet noodzakelijk gezien worden als een draai naar rechts, maar eerder als een uitdrukking van de ontevredenheid van de Palestijnse massa's over hun corrupte Fatah-leiding. Vandaar dat ze voor welke partij dan ook stemmen die in staat is het politieke vacuüm te vullen en die op zijn minst een retoriek hanteert van strijd voor sociale rechtvaardigheid. Of neem bijvoorbeeld de algemene staking in Kasjmir als gevolg van deze cartoons. Dit was een staking die voornamelijk georganiseerd was door de fundamentalisten, die inderdaad kunnen profiteren van de anti-imperialistische stemmingen van het Pakistaanse volk. Wat niemand echter vermeldde was dat er op precies dezelfde dag nog een algemene staking was gericht tegen de Pakistaanse regering, die totaal niet in staat was de gevolgen van de aardbeving tegemoet te komen. Dit had niets van doen met islam maar was een staking rond duidelijke sociale en politieke eisen.
Overigens was de lijn van de fundamentalisten in Pakistan, dat ook een moslimland is, aanvankelijk dat de aardbeving de “toorn van God” was en dat de bevolking zelf verantwoordelijk was als gevolg van hun zonden. Maar hier zien we wat een verschil een degelijke leiding kan uitmaken. Zoals op deze website te lezen viel, organiseerde de Pakistan Trade Union Defence Campaign gauw solidariteitsbrigades om de slachtoffers te helpen en hun eigen hulpkampen op te zetten. Naast hulpverlening deden ze ook aan politiek werk onder de massa's en legden ze de verantwoordelijkheid voor het buitensporige aantal slachtoffers resoluut op de schouders van de rotte dictatuur onder Musharraf, die zijn volk niet eens van degelijke huizen kan voorzien. Algauw kreeg dit een grote echo en waren de fundamentalisten gedwongen hun lijn te herzien en in hun moskeeën te prediken dat de regering ook verantwoordelijk was. Dit was een oproep tot eenheid van de talloze verschillende bevolkingsgroepen en religies en het bewees de superioriteit van collectieve solidariteit zolang deze strijd voor concrete materiële verbeteringen gepaard gaat met het perspectief de wereld te veranderen langs socialistische lijnen.
Alle ervaring van de laatste paar jaar toont aan dat de massa's in het Midden-Oosten maar al te bereid zijn hun eigen rotte regimes omver te werpen. Wat dringend nodig is, is een internationalistisch programma waarrond alle onderdrukte lagen van de maatschappij georganiseerd kunnen worden om zo deze kolossale opeenhoping van frustraties te kanaliseren in een revolutionaire uitweg. Zoals Trotski stelde in een opmerkelijke zinsnede: “Zonder een leidende organisatie zou de energie der massa's vervliegen als stoom die niet in een zuigercilinder opgesloten is. De beweging wordt echter noch door de cilinder, noch door de zuiger, maar door de stoom teweeggebracht.” De uiterst wispelturige situatie op het wereldtoneel brengt allerlei onzekerheden met zich mee en de uitkomst kan alle kanten uit. Laat ons bouwen aan de krachten om die uitkomst er een te maken die alle nationaliteiten kan verenigen om zo het terminaal zieke kapitalistische systeem te overstijgen dat alleen maar verschrikkelijke oorlogen uitspuwt. Laat ons werken aan een maatschappij waar iedereen werk kan verrichten dat hij graag doet, waar iedereen genoeg vrije tijd heeft om zijn geest te ontwikkelen en zo de middeleeuwse duisternis achter zich te laten. Dat is waar internationaal socialisme rond draait.
