De campagne van Bernie Sanders spectaculair noemen is eigenlijk een understatement. Sinds deze 74 jaar oude socialist de strijd aanging voor de kandidatuursnominatie voor het Amerikaanse presidentschap, heeft hij een fantastisch parcours afgelegd. Nog geen jaar geleden was hij enkel bekend als burgemeester van Burlington en senator uit Vermont. Hij genoot weinig nationale, laat staan internationale, bekendheid. De partijtop van de Democraten dacht dat hij geen schijn van kans zou maken, maar wel kon helpen om progressieven te overtuigen voor de Democraten te stemmen. Vandaag is hij de enige uitdager van Hillary Clinton voor de nominatie en zit hij haar steeds nauwer op de hielen.
Nooit eerder in de geschiedenis van de VS heeft een kandidaat, die zichzelf socialist noemt en zegt dat ‘een politieke revolutie tegen de miljardairsklasse nodig is, zulk een impact gehad. De verpletterende nederlaag in New Hampshire, met een marge van 20 percent moet een schok geweest zijn voor het Clinton kamp en het hele establishment. Ondertussen behaalde Sanders ook overwinningen bij voorverkiezingen in Colorado, Minnesota, Oklahoma, Vermont, Democrats Abroad, Kansas, Nebraska, Maine, Michigan, Idaho, Utah, Alaska, Hawaii, Washington, Wisconsin en Wyoming.
Tot en met 14 juni volgen er nog voorverkiezingen op 22 plaatsen waaronder, New York, Maryland, Pennsylvania, Indiana, California en New Jersey, waar samen nog honderden kiesmannen te winnen zijn. De 9 recentste voorverkiezingen werden allemaal op rij gewonnen door Sanders. Clinton slaagde er tot nu toe wel in te winnen op plaatsen waar de meeste kiesmannen te verdienen zijn.
The battle of New York
Ondertussen is de campagne aanbeland in ‘the Belly of the beast’, New York, de stad van waaruit Wall Street de wereld domineert. Op 31 maart waren er 18.500 mensen aanwezig op een toespraak van Bernie Sanders in the South Bronx te New York. Uren op voorhand begonnen mensen zich te verzamelen om erbij te kunnen zijn. Een indicatie dat hij ook een steeds groter deel van de “black” en “latino”’ vote, waar Hillary Clinton tot nu toe beduidend beter scoorde, begint aan te trekken. Hillary begon haar campagne in New York met een speech voor 500 mensen op the State University of New York.
Opvallend is ook hoe verschillende grassroots initiatieven, die zich de laatste jaren of het toneel van de sociale stijd manifesteerden, zich spontaan inschakelen voor de campagne van Sanders. Zo is “the Battle of New York” een nieuwe publicatie die gelanceerd werd door de redactie van “The Indypendent” en “The Occupy Wall Street journal”, twee linkse publicaties van burgerjournalisten die de laatste 10 jaar een belangrijke stem van Amerikaanse sociale bewegingen waren. Bedoeling is deze krant de week voor de New York primary (19 april) op 500.000 exemplaren te verspreiden. Deze mensen zijn niet aan hun proefstuk toe en brengen de ervaring van de Occupy beweging in 2011, de protesten tegen de oorlog in Irak in 2003, de protesten tegen de Republican National Convention in 2004, de Peoples Climate March in 2014 en de huidige Black Lives Matter beweging bij elkaar. De publicatie zal zowel Engels als Spaanstalig zijn. Al maanden mobiliseren zich progressieve activisten rond de Bernie campagne in New York State. Sanders is een echte underdog die ondanks zijn indrukwekkende overwinningen, weinig media belangstelling heeft gekregen. Trump zou tot wel 23 keer meer media-aandacht gekregen hebben tot nu toe.
The Battle of New York is een campagne die de greep van de big business op de samenleving wil bevechten. Hun plan is alvast 1,5 miljoen mensen in en rond de stad te bereiken met hun krant die oproept voor Sanders te stemmen maar duidelijk tegen het establishment gekant is, ook dat van de Democraten. Steun voor Clinton en de partijleiding vindt men in New York dan ook vooral in de milieus van Rupert Murdoch, The New York Times, Max Boost etc. Het is de stad van de Clinton-machine en waarvan ze senator is.
Sanders en socialisme
Op het moment dat we dit artikel schrijven is de achterstand van Sanders op Clinton in de peilingen in New York nog slechts 10 procent. Het zou echter niet de eerste keer zijn dat Sanders wint terwijl anders voorspeld is. Sanders legt de vinger op de wonde en zijn voorstellen zijn een aantrekkingspool voor de arbeidersklasse en verschillende lagen van de middenklasse die zware klappen te verwerken hebben gekregen sinds de crisis van 2008. Sanders stelt het bestaande samenlevingsmodel in vraag en valt genadeloos de grote banken en Wall Street aan. Hij toont aan dat de grote meerderheid van de door de Amerikaanse werkende mensen geproduceerde rijkdom verdwijnt in de zakken van de “one percent”, de superrijken. Hij wil een verhoging van het wettelijk minimumloon naar 15 dollar per uur en een beteugeling van de macht van de banken. Hij beschrijft de banken en grote bedrijven als begunstigden van de welvaartsstaat en zegt dat we met een “gemanipuleerd systeem” opgescheept zitten, waarbij een rijke elite domineert over de gewone werkende mensen, zowel economisch als politiek. Hij wil belastingen heffen ten voordele van de sociale zekerheid en winst uit kapitaal even hoog belasten als het loon dat een belastingbetaler uit arbeid krijgt. Hij wil opleidingskansen voor jongeren en de kans om werk te vinden en een loon te verdienen enorm doen toenemen. Dit onder andere door gratis en goed onderwijs dat toegankelijk is voor iedere Amerikaan en de reductie van studieschulden. Zijn voorstel voor universele gezondheidszorg gaat veel verder dan de inhoud van Obamacare
De vraag die zich opdringt is echter hoe die dingen bereikt kunnen worden zonder de macht van de grote banken en monopolies te breken.
Sanders stelt dat de zes grootste banken veel te veel macht over de samenleving hebben. Hij wil de bazen van banken weren uit het bestuur van de Federal Reserve, omdat dit belangenvermenging is en de regulatie van financiële wereld ondermijnt.
Dergelijke voorstellen zijn al eerder gedaan, onder andere door Theodore Roosevelt, zo'n honderd jaar geleden, zonder ook maar enig langetermijneffect.
Marx legde in het Communistisch Manifest uit dat competitie onvermijdelijk leidt tot monopolie. Grote bedrijven zullen altijd de kleintjes opeten. Marxisten stellen dus dat de controle over de banken enkel haalbaar is door onteigening van die banken en bedrijven. Maar zo ver gaat Sanders niet. Hij wil het kapitalisme reguleren en beteugelen, 'socialisme zoals in Scandinavië’ wat neerkomt op een gereguleerd kapitalisme met een welvaartsstaat en minder ongelijkheid. Het probleem is echter dat dit model al jaren onder druk staat en eigenlijk niet meer bestaat, ook niet in Scandinavië.
Wanneer ernstige bourgeois critici van Sanders stellen dat Sanders zijn programma enkel te verwezenlijken is door een revolutie van onderuit, hebben ze absoluut gelijk.
Explosieve situatie
In de huidige aanloop naar de presidentsverkiezingen, komen de sociale tegenstellingen die de afgelopen periode geleidelijk aan zijn opgebouwd, steeds duidelijker naar voor. De polarisatie in de samenleving die overigens een internationaal fenomeen is, drukt zich scherp uit in de strijd voor het presidentschap van de VS. De vorming van een massaal initiatief links van de Democraten werd jaren verhinderd en voor het eerst sinds lang ontstaat er nu een kristallisatiepunt van politieke radicalisatie rond de figuur van Bernie Sanders.
Het Clinton kamp en establishment van de Democraten begint zich te realiseren dat Sanders de race wel eens echt zou kunnen winnen. Ze stellen met verbazing vast dat het de man echt menens is en trachten het voor te stellen alsof dat niet de afspraak was.
Clinton is gedurende de periode van de voorverkiezingen echter steeds meer geassocieerd geraakt met het soort van politiek dat de grote meerderheid grondig beu is. Zo bleek volgens een studie van CNN dat Bill en Hillary samen in de voorbije jaren meer dan 153 miljoen dollar betaald kregen voor speeches bij Wall Street bedrijven, grote banken en monopolies. Voor elke oorlog waarin de VS betrokken is, heeft ze gestemd (Irak, Syrië, Libië etc.) Onlangs bracht o.a. Greenpeace naar buiten dat ze 3,5 miljoen dollar zou ontvangen hebben van lobbyisten uit de olie en auto-industrie. Bovendien wordt ze sterk geassocieerd met een aantal handelsovereenkomsten die massaal job verlies en vlucht van bedrijven naar o.a. lage loonlanden zoals Mexico en China in de hand hebben gewerkt. Er loopt een FBI onderzoek naar illegale praktijken tegen haar en ook de pas aan het licht gekomen Panama papers zijn een smet op haar blazoen.
Reeds in 2011 bij het debat over de Panama Trade Act, waar Clinton voor stemde en Sanders tegen, argumenteerde hij al tegen de gangbare pro-argumenten. Hij wees erop dat Panama een wereldleider is wat betreft het aantrekken van miljarden dollars die rijke Amerikanen en bedrijven er via allerlei constructies wit wassen en parkeren. Zo verliest de Amerikaanse staat jaarlijks 100 miljard dollar aan belastinginkomsten. Het argument dat de Panama Trade Act jobs in Amerika zou opleveren werd door Sanders dan ook geridiculiseerd met het argument dat de volledige Panamese economie slechts 26,7 miljard dollar bedraagt. Dat is twee tienden van een percent van de Amerikaanse economie. Sanders stond reeds jaren geleden aan de juiste kant in deze discussie en nu dit schandaal aan het licht is gekomen wordt nogmaals duidelijk hoe veel deze kandidaten verschillen.
Steun van de vakbonden
De grote redenen dat een politieke kracht links van de Democraten zich lang niet kon ontwikkelen moeten we zoeken binnen de vakbonden. Decennialang hebben de vakbondsleiders steeds opgeroepen de officiële kandidaat van de Democraten te steunen. De polarisatie in de samenleving, sterk verscherpt als gevolg van de crisis van 2008, heeft echter ook binnen de vakbonden de tegenstellingen duidelijker aan het licht gebracht. De tot nu toe ongeorganiseerde linkerzijde krijgt ook daar meer weerklank en begint zich te ontwikkelen. Zo is de ‘Labor for Bernie’ campagne die oproept te stemmen voor een president die naar de 99 procent luistert een indicatie van de potentiële steun voor een arbeiderspartij die bestaat binnen de georganiseerde arbeidersbeweging. Vakbonden die ongeveer 1,4 miljoen arbeiders vertegenwoordigen associëren zich met Sanders. Dit omvat 4 nationaal en internationaal georganiseerde vakbonden en 80 lokale. De belangrijkste zijn tot nu toe de Communication Workers of America, de American Postal Workers Union, de Amalgamated Transit Union, en de National Nurses United.
Hoe moet het nu verder
Het is een vaststelling dat Sanders weerklank vindt bij miljoenen Amerikanen die teleurgesteld zijn door Obama's valse beloften voor 'verandering'. Na jaren van onthutsende ongelijkheid en besparingen, is er massale steun voor Sanders ‘politieke revolutie tegen de miljardairsklasse' doorheen heel de VS. Overal is er belangenvermenging en corruptie in de politiek. Samen met de slechte economische toestand en het algemene leven in de VS, dat er enkel harder op geworden is, is een rijke voedingsbodem voor socialistische ideeën gecreëerd. Hoe het nu verder gaat is moeilijk exact te voorspellen. Of Sanders, in het geval hij echt de nominatie wint, door het establishment aanvaard zal worden als presidentskandidaat van de Democraten is zeer onwaarschijnlijk. Mocht dit door onvoorziene omstandigheden toch gebeuren, zal vanuit de elite, zowel de Democratische als de Republikeinse, alles gedaan worden om (vooral de economische) veranderingen die hij wil doorvoeren te dwarsbomen. De beweging voor verandering heeft uit pure noodzaak een uitdrukking gevonden via de democratische voorverkiezingen, maar zal enkel tot volle ontplooiing kunnen komen als op het hoogtepunt van de populariteit en het enthousiasme die dit met zich meebrengt een nieuwe politieke formatie wordt opgericht die het belang van de meerderheid centraal stelt.
Dit is in elk geval de beste positie voor links in de VS in jaren, misschien wel ooit. Hopelijk is dit het begin van een beweging waaruit de arbeiderspartij van de VS geboren wordt. Door politieke strijd voor socialistische eisen te koppelen aan de heropbouw van de vakbondsbeweging kunnen decennia van achteruitgang vrij snel ongedaan gemaakt en omgekeerd worden en komt er terug perspectief voor een andere, socialistische samenleving, in de VS en wereldwijd.
