Onvoorspelbaarheid is het nieuwe normaal in de politiek en het zijn natuurlijk niet enkel positieve verrassingen die het huidig tijdsgewricht voor ons in petto heeft. De meest ingrijpende verrassing was wel de verkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten. Wie dacht dat de reactionaire ideeën van Trump slechts verkiezingspraat waren, was er dadelijk aan voor de moeite.
Onlangs presteerde Trump het zelfs uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen. Voordien had hij Scott Pruitt aangesteld aan het hoofd van de dienst voor klimaatbescherming. Pruitt heeft altijd betwist dat de mens een rol speelt in de klimaatopwarming. Als procureur generaal van Oklahoma opende hij eerder 14 processen tegen reglementen ter bescherming van proper water en lucht, uitgevaardigd door de organisatie die hij nu zelf “leidt”.
Ook al de andere verschrikkelijke voorstellen uit zijn kiescampagne heeft Trump reeds proberen uit te voeren: een aanwervingsstop in de openbare diensten, de muur langs de grens met Mexico, de schrapping van de verplichte ziekteverzekering bekend als Obamacare, het inreisverbod voor mensen uit bepaalde moslimlanden, … Een deel van deze maatregelen zijn voorlopig tegengehouden dankzij gerechtelijke beslissingen of omdat er in het parlement geen meerderheid vóór was.
Maar de teneur van het Trump-regime is duidelijk reactionair tot op het bot. Het is niet het eerste, zeer rechtse bestuur van de Verenigde Staten, maar wel het meest onvoorspelbare. We zagen reeds eerder zeer reactionaire presidenten aan het werk zoals Nixon, Reagan en Bush junior bijvoorbeeld. Het verschil is wel dat die zich lieten omringen door ‘bekwame personen’ en dat zijzelf slechts een rol vervulden als spreekpop van een beleid dat door anderen werd uitgetekend. Trump is echter zo narcistisch dat hij alles zelf in handen wil houden, maar botst in de praktijk op allerlei grenzen. Zijn campagne gaf uiting aan de frustraties van vele Amerikanen die de afgelopen decennia hun levensstandaard soms drastisch hebben zien dalen. De globalisering zorgde voor een economische ravage in de Amerikaanse industrie, waarbij veel onderaannemers, kleinere bedrijven en hoog opgeleid personeel werkloos werden. De nationalistische en protectionistische ideeën samengevat in de slogan “Make America great again” werden dan ook dikwijls gericht op Wallstreet en de financiële elite. Delokalisering kan echter niet gestopt worden door een reactionair programma als dat van Trump. Het is net de elite, waar Trump zelf toe behoort die verantwoordelijk is voor het massale banenverlies, door elders op zoek te gaan naar onderbetaalde arbeid en economische crisissen steeds te laten betalen door de arbeiders- en middenklassen.
Op vlak van buitenlandse politiek is reeds duidelijk gebleken hoe zeer Trump zich als een olifant in een porseleinwinkel kan gedragen. Nog meer dan zijn voorgangers lijkt hij vooral uit op grote contracten, maar heeft daarbij dikwijls weinig oog voor moeizaam bereikte evenwichten of bondgenootschappen. Tijdens zijn bezoek aan het midden-oosten werd Trump door de steenrijke oliesjeiks van Saoudi Arabië als een held ontvangen. Nauwelijks was Trump terug in de States of Saoudi Arabië vaardigde een economische blokkade uit tegen Quatar, een andere bondgenoot van de VS. Quatar herbergt bovendien de grootste Amerikaanse legerbasis in het Midden-Oosten. Ongelooflijk genoeg steunde Trump in eerste instantie die machtsgreep van de Saoudi’s om zich 24 uur later te herpakken en zich op te werpen als verzoener. De Saoudi’s, duidelijk zelfzeker door de onvoorwaardelijke steun van Trump, namen het niet langer dat de steenrijke kleine golfstaat Quatar, eigenaar van 25 procent van de wereld-gasvoorraden, ook on speaking terms was met Iran (de erfvijand van de Saoudi’s). Ongetwijfeld was het ook een doorn in hun oog dat Quatar de kritische zender Al Jazirah huisvest.
Wapens zijn een van de voornaamste peilers van de Trump-diplomatie. Met Saoudi Arabië werden voor 110 miljard dollar wapendeals gesloten. Die wapens zullen gebruikt worden in de smerige oorlogen die het regime voert in Jemen en andere landen; ze zullen ook gebruikt worden tegen de Arabische revolutie. Een ander deel zal via sluipwegen fundamentalisten zoals die van IS of Al-Nusra bereiken en dus precies het tegendeel brengen van de officiële strijd tegen het terrorisme. Maar opvallend: veertien dagen later verkocht Trump voor 12 miljard euro wapens aan Quatar, het land dat hij een week voordien nog ”sponsor van het terrorisme” noemde. Dergelijke wispelturige politiek is zeer gevaarlijk in het kruitvat dat het Midden-Oosten is.
Sommigen spreken van fascisme in de Verenigde Staten, maar fascisme is nog wel iets anders. Heel wat van de ideeën die Trump verspreid, kunnen we omschrijven als fascistisch, maar enkel zijn presidentschap maakt van Amerika nog geen fascistische staat. De verkiezing van een megalomaan warhoofd als Trump is geen teken van de sterkte van de VS, maar eerder van zwakte. De leidende positie van de VS in de wereld wordt steeds meer gecontesteerd, economisch en politiek, zowel in binnen- als buitenland. Trump is een weerspiegeling van de impasse en de absurditeit van het kapitalistisch systeem dat op haar eigen nationale beperkingen botst.
Tegelijkertijd groeit bij de bevolking het besef dat het zo niet verder kan. Dat is wereldwijd het geval en is de basis van de grote politieke onvoorspelbaarheid die we overal zien. Overal zullen er kansen komen voor de arbeidersbeweging om een fundamentele verandering te brengen, zeker niet in de laatste plaats in de VS. De dag na de inauguratie van Trump waren er al 3 miljoen betogers tegen hem. Maar het succes van een dergelijk protest hangt af van wie het voert en welke methodes worden toegepast. Zonder een bewuste leiding en programma kan zelfs het grootste protest doodbloeden. In de Verenigde Staten is het essentieel dat de protesteerders geen vertrouwen hebben in de Democraten. Die zijn, net zoals de republikeinen, vertegenwoordigers van Big Business. Hun halfslachtige “legale oppositie” zal niets verhelpen aan de frontale aanval die het Trump regime uitvoert op de immigranten, de arbeiders, de jongeren, de armen, de minderheden en zelfs de wetenschap. Enkel een partij van de arbeidersklasse, met een socialistisch programma, kan die strijd efficiënt voeren: in de VS en om het even waar ter wereld.
