Meer dan ooit teisterden bosbranden Europa de afgelopen maand. Negen mediterrane landen werden getroffen, waardoor veel mensen hun huis en zelfs hun leven verloren. Dit zijn de dodelijke gevolgen van de klimaatcatastrofe.
Vooral Griekenland is zwaar getroffen. Men registreerde er de langste en meest meedogenloze hittegolf sinds het begin van de metingen. Zo'n 400 bosbranden verwoestten olijfgaarden en dennenbossen, maar ook huizen, boerderijen en kuddes dieren.
In het zuiden van Rhodos werden meer dan 20.000 mensen geëvacueerd, terwijl Corfu werd getroffen door zware branden. Twee brandweerpiloten kwamen op tragische wijze om het leven. Tijdens het blussen, raakten ze met hun vliegtuig een heuvelrug op het eiland Evia, ten oosten van Athene.
In de Siciliaanse steden Catania en Palermo werden de bewoners getroffen door angstaanjagend oprukkende branden. Elektriciteits- en watervoorziening werden afgesloten. Het leken wel taferelen uit een verwoestende oorlog.
Ondertussen kwamen in Algerije al minstens 34 mensen om het leven in dodelijke bosbranden.
Op 7 augustus braken in Portugal bosbranden uit, die duizenden hectaren verwoestten en 1.400 mensen uit hun huizen verdreven.
Deze bosbranden ontstonden nadat de verzengende hitte de Middellandse Zee in een tondeldoos had veranderd. Door opeenvolgende hittegolven steeg de temperatuur tot boven de 40 graden, waarmee het record voor de warmste maand ooit gemeten werd verbroken.
Uit een recent onderzoek is zelfs gebleken dat juli voor vier op de vijf mensen op aarde de warmste maand ooit was. Er waren hittegolven in China en Noord-Amerika en Latijns-Amerika, waar het momenteel in de meeste gebieden winter zou moeten zijn.
De gevolgen van deze hitte zijn beangstigend om stil bij te staan. Het European Climate & Health Observatory ontdekte dat van eind mei tot begin september van 2022 in 35 Europese landen ruim 61.600 mensen stierven door hitte gerelateerde oorzaken – in wat toen de heetste zomer ooit in Europa was. De grimmige tol van de hitte van dit jaar moet nog worden geteld.
Er is helemaal niets natuurlijk aan deze situatie. Een mondiaal team van klimaatwetenschappers dat werkt voor het World Weather Attribution (WWA)-initiatief, beschreef deze hittegolven als “zo goed als onmogelijk” zonder de door de mens veroorzaakte klimaatverandering.
Terwijl in het zuiden van Italië bosbranden woedden, kende een groot deel van het noorden hevige stormbuien. Volgens weersites bleven zes noordelijke regio's in noodtoestand vanwege hevige regenval, het risico op plotselinge overstromingen, hagel en vallende bomen. Deze extreme gebeurtenissen hebben minstens vijf levens gekost.
“In Italië ervaren we een van de meest gecompliceerde dagen van de afgelopen decennia: wolkbreuken, tornado’s, hagel in het noorden; verzengende hitte en verwoestende branden in het Midden-Zuidgebied”, zei minister van Civiele Bescherming Musumeci.
Terwijl het ontstaan van branden “verklaard” wordt door brandstichting, elektrische storingen, barbecues, sigarettenpeuken en bliksem, hebben de extreme hitte en tondeldoos-omstandigheden (veroorzaakt door de klimaatverandering) deze eventuele aanleidingen een woeste vernietigende kracht gegeven. Het uitdrogen van vegetatie en grond in combinatie met droge, hete lucht heeft enorme hoeveelheden brandbaar materiaal gecreëerd.
Ook buiten het Middellandse Zeegebied hebben we deze zomer wereldwijd de gevolgen van de klimaatverandering gezien: met hittegolven, bosbranden en extreem weer, dat zich uitstrekt van Canada tot China.
Een oogje dichtknijpen
En de zaken dreigen nog veel erger te worden. “Tenzij de wereld snel stopt met het verbranden van fossiele brandstoffen, zullen deze gebeurtenissen nog vaker voorkomen en zal de wereld hittegolven ervaren die nog heter en langduriger zullen zijn”, vertelden onderzoekers aan de Financial Times.
Maar we wisten dit al, en weten al tientallen jaren dat deze dramatische gebeurtenissen op komst waren als gevolg van de klimaatverandering. En toch hebben de heersende klassen een oogje dichtgeknepen en niets gedaan om de klimaatverandering te stoppen of te verzachten.
Gedreven door de drang naar kortetermijnwinsten in combinatie met de bezuinigingen op de overheidsuitgaven, gedicteerd door de crisis van het kapitalisme, Is de infrastructuur niet aangepast aan de extreme omstandigheden die de klimaatverandering onvermijdelijk met zich zou meebrengt.
Dit was vooral duidelijk in Griekenland. Het was niet de eerste keer dat Griekenland te maken kreeg met bosbranden. Er zijn al meer dan tien jaar bosbranden als gevolg van de steeds hetere zomers. Maar in plaats van zich op deze omstandigheden voor te bereiden, hebben de bezuinigingen van de overheid, gedicteerd door de Trojka, de brandweerdiensten in een betreurenswaardige staat gebracht.
Volgens een interview van Reuters met het hoofd van de Griekse brandweerfederatie is er een tekort van 5.000 brandweerlieden dat dringend moet worden aangepakt.
“Als mijn vader niet was gebleven, zou ons huis zijn afgebrand”, zei een Griekse vrouw tegen de media. “De brandweer was nergens. Gelukkig waren er vrijwilligers, ik voel woede, verder niets.” Een 77-jarige inwoner voegde hieraan toe: “De regering moet zo snel mogelijk aftreden. Ze hebben absoluut niets gedaan, nul. Iedereen is wanhopig. Iedereen is teleurgesteld.”
Ondertussen gaan de kapitalisten door met het verbranden van fossiele brandstoffen en het bezuinigen op openbare diensten alsof morgen niet bestaat – of beter gezegd, alsof ze willen verzekeren dat er voor miljoenen mensen geen morgen zal zijn. Wat rationeel is voor de heersende klasse, is volkomen irrationeel voor de rest van de mensheid. Ze weten dat ze op de lange termijn een hel op aarde creëren. Maar de logica van het kapitalisme drijft hen steeds verder in het nastreven van kortetermijnwinst. Bosbranden, tornado's en plotselinge overstromingen komen niet voor in de rekeningen van de kapitalisten en laten hen daarom onberoerd. Intussen is het de arbeidersklasse die de dupe wordt van de gevolgen.
De Financial Times legde in een verslag over de hittegolf van vorig jaar uit dat, hoewel we nog geen overzicht hebben van de sociale klasse achtergrond van degenen die tijdens de hitte van 2022 zijn omgekomen:
“(...) [E]xperts stelden dat tijdens een hittegolf in 2003, die tot 70.000 mensen het leven kostte, de meesten van hen die stierven een laag inkomen hadden.”
Zoals we tijdens de COVID-19 pandemie hebben ervaren, zijn het de arbeiders, de armen en de kwetsbaren die met hun leven boeten. Net zoals werknemers in 2020 zonder persoonlijke beschermingsmiddelen naar het werk werden gestuurd, hebben werknemers in heel Europa geen maximale bescherming tegen de werktemperatuur.
“Meestal heb je hoofdpijn vanwege de hitte.”
Dat vertelde Naveed Khan, een 39-jarige maaltijdkoerier aan de New York Times voordat hij door de zinderende straten van Milaan trok. Hij slikt elke dag pijnstillers, zei hij, om het ongemak aan te pakken. Stoppen met werken is geen optie:
"Ik heb geen andere baan", zei hij.
En het is niet alleen tijdens het werk dat de armen lijden. Veel werknemers met een laag inkomen kunnen thuis zelfs geen verkoeling vinden, omdat ze zich geen airconditioning kunnen veroorloven. Veel openbare appartementsgebouwen in Italië zijn tientallen jaren oud en bewoners vergelijken ze met ‘ovens’ in de zomer. Een gepensioneerde magazijnier vertelde The Times dat hij voor verkoeling zijn badkuip met ijskoud water vulde. Het leven wordt een hel onder het kapitalisme.
Gebroken beloftes
Terwijl politici en CEO’s elkaar ontmoeten in hun goed geventileerde en airconditioned kamers om het ene ‘klimaatakkoord’ na het andere te beloven, staat de rest van de wereld letterlijk in brand. Zodra de inkt van deze ‘klimaatverplichtingen’ en regelgeving is opgedroogd, worden ze uit het raam gegooid omdat ze al snel in conflict komen met de kortetermijnbelangen van de kapitalistische klasse.
Dit is de reden waarom marxisten het fundamentele punt benadrukken: we kunnen niet plannen wat we niet beheersen, en we kunnen niet controleren wat we niet bezitten. We kunnen niet bouwen aan een duurzame energievoorziening, woningen bouwen waarin mensen comfortabel kunnen leven en de noodzakelijke infrastructuur aanleggen als al deze bedrijven uitsluitend opereren om winst te maken.
Zelfs als een kapitalist de wil zou hebben om over te stappen op duurzamere energiebronnen, zou het eenvoudigweg niet rendabel voor hem zijn om dat te doen. De dure infrastructuur daarvoor bestaat niet. (Subsidies maken ze gedeeltelijk wel mogelijk, maar worden betaald door de belastingbetaler, zie Katoen Natie en de batterij aan gesubsidieerde zonnepanelen op haar terreinen. Nu ook weer hun eerste elektrische vrachtwagen, half betaald door middel van overheidssubsidies. Het verduurzamen van private bedrijven wordt op die manier dus betaald door de gemeenschap en wordt opnieuw een mechanisme om belastingvoordelen te bekomen en winst te maximaliseren. Het merendeel van de elektrische wagens in België zijn trouwens bedrijfswagens die fiscaal voordelig zijn. Liefst 87 procent van de inschrijvingen voor elektrische auto's (Battery Electric Vehicle of BEV in het vakjargon) gebeurde in 2022 door bedrijven of zelfstandigen.
Deze gesponsorde investeringen maken daarbij geen deel uit van een planmatige groene transitie van de industrie, waardoor groenere energie slechts een deel van de behoeften dekt, onvoldoende om echt een verschil te maken. n.v.d.r.)
Zo’n internationaal plan is een utopie binnen het kapitalisme. Zo’n internationale samenwerking is onmogelijk onder het kapitalisme. Sinds de oorlog in Oekraïne de prijzen de hoogte injoeg, werd dit duidelijk geïllustreerd door de jacht op fossiele brandstoffen. De competitie tussen plunderende nationale bendes van kapitalisten om hun eigen nationale energievoorziening te verzekeren, verhoogt. De nationalisatie van energie-, water-, huisvestings-, infrastructuurbedrijven en de banken is noodzakelijk om oplossingen te vinden. Enkel wanneer ze democratisch gerund worden door de arbeidersklasse, kunnen de economische mogelijkheden aangewend worden in het belang van de samenleving als geheel.
De gevolgen van de klimaatverandering zijn nu reeds zichtbaar. De dringende vraag hoe we ons moeten aanpassen aan de nieuwe omstandigheden, stelt zich. We moeten de huizen in het Middellandse Zeegebied, en elders in de wereld, aanpassen aan de steeds heter wordende zomers. Maar in plaats van kwaliteitsvolle huizen te bouwen, speculeert de kapitalistische klasse op huisvesting, zoals ze dat ook doet met andere “grondstoffen”, waardoor de huurprijzen omhooggaan en er voor de werkende klasse steeds minder degelijke woningen zijn.
Werkuren moeten ook ingekort worden, vooral in de zomer, wanneer werken onder extreme hitte levensbedreigend kan zijn. Hoe dieper de crisis , hoe meer de kapitalisten echter druk uitoefenen op de werkuren om de arbeidersklasse te laten betalen. De noodzaak om te investeren in goede publieke dienstverlening, met bijvoorbeeld voldoende brandweerlieden en toegang tot goede gezondheidszorg, zal steeds urgenter worden. Maar terwijl de staat kraakt onder de schuldenlast, omdat zij het zieltogende kapitalistische systeem overeind houdt met herhaalde reddingsoperaties, worden de openbare diensten kapot bespaard.
Bovenal moet er een langetermijnplan komen om de verdere opwarming van de planeet een halt toe te roepen – en zelfs om de temperatuur op aarde te verlagen.
Bevrijd van de grenzen, opgelegd door het private eigendom en de natiestaat, zou de hele wereld kunnen worden voorzien van schone, overvloedige energie. De noodzakelijke infrastructuur zou snel kunnen worden geïnstalleerd indien een globaal plan in actie treedt.
We hebben alle middelen om dit te doen – en het geld. De belangrijkste barrière die ons hiervan weerhoudt, is het feit dat deze middelen geconcentreerd zijn in de handen van de heersende klasse. Dit is de reden waarom we de grote banken en grote bedrijven moeten onteigenen en ze onder de democratische controle van de arbeidersklasse moeten brengen.
De wereld staat letterlijk in brand, de kapitalisten hebben deze helse zomers voor gewone mensen gecreëerd, en de zomerse hitte zal de komende jaren alleen maar heviger worden. We moeten dit systeem dringend vernietigen.
