Het masker van de US Agency for International Development (USAID) is officieel gevallen. Dit gebeurde nadat Elon Musks Department of Government Efficiency (DOGE) de controle over de computersystemen van USAID had overgenomen en de financiering ervan liet bevriezen. Nog nooit werd zo duidelijk hoe USAID verbonden was met de imperialistische buitenlandse politiek van de Verenigde Staten.
Hoewel de motieven achter deze ontmanteling door Musk en Donald Trump voornamelijk financieel van aard zijn en spottend gericht zijn tegen het Trump-‘vijandige’ deel van het Amerikaanse establishment, beschouwen wij communisten deze ontwikkeling als het zichtbaar worden van de ware aard van ontwikkelingshulp en het verder afbrokkelen van het Amerikaans imperialisme. In tegenstelling tot liberaal-links, betreuren wij niet het einde van wat zij zien als 'westerse humanitaire waarden'. Ook in Europa, waaronder Nederland, worden aanzienlijke bezuinigingen op ontwikkelingshulp doorgevoerd, wat bijdraagt aan de afkalving van de zogenaamde ‘westerse waarden’.
Opvallend, maar niet verrassend, is de reactie van de New York Times, waarin stond:
‘The fallout from the aid freeze is likely to reverberate geopolitically, giving American rivals, like China, a window of opportunity to present itself as a reliable partner.’
Dit toont aan dat de zorgen van de liberale vleugel van het establishment niet liggen bij het lijden van mensen als gevolg van de bezuinigingen op USAID, maar bij de mogelijkheid dat Amerika’s geopolitieke rivalen er voordeel uit kunnen halen. Hoewel ontwikkelingshulp hier en daar leed kan verzachten, is dat nooit het primaire doel geweest. USAID en soortgelijke organisaties functioneren als instrumenten van soft power, bedoeld om landen politiek in de ‘juiste’ richting te sturen en zo controle te behouden. Uit een uitgelekt memo blijkt dat USAID in 2023 maar liefst 6.200 journalisten, 707 non-gouvernementele nieuwsorganisaties en 279 maatschappelijke organisaties in de mediasector financierde. Deze zogenaamd ‘onafhankelijke’ platforms opereren in werkelijkheid in lijn met de buitenlandse beleidsagenda van Washington.
De bevroren financiering van USAID staat niet op zichzelf, maar is onderdeel van een bredere trend van westerse terugtrekking. Ook in Nederland kondigde minister voor Ontwikkelingssamenwerking Reinette Klever aan dat vanaf 2027 maar liefst 2,4 miljard euro wordt bezuinigd op ontwikkelingshulp. Dit zal onder andere gevolgen hebben voor projecten op het gebied van vrouwenrechten, gendergelijkheid en onderwijs in Afrika. Daarnaast worden de bijdragen aan multilaterale samenwerkingen, zoals UNICEF en UNDP, met circa 50 procent verminderd. Tegelijk valt hier ook het masker af en heeft men geen moeite meer om te zeggen dat de belangen van het eigen bedrijfsleven centraal staan. Zoals Klever zei:
"Alle programma’s die we financieren, moeten direct bijdragen aan ons eigen belang: handel, veiligheid en minder migratie."
Deze bezuinigingen zullen onvermijdelijk ernstige gevolgen hebben voor de betrokkenen, maar ze weerspiegelen vooral de krimpende invloedssfeer van de imperialistische machten en de veranderende geopolitieke verhoudingen.
Voor de heersende westerse imperialisten is dit een pijnlijke realisatie. Waar zij ooit directe politieke en economische controle hadden over de meerderheid van de wereld, zien zij nu hun invloed afnemen. Dit staat in schril contrast met de ambities van Europese eenwording
in de jaren vijftig. Tijdens de ondertekening van de Schuman Verklaring werd niet gestreefd naar terugtrekking, maar juist naar uitbreiding van hulp. Onder het mom van ‘de ontwikkeling van Afrika’ werd na de dekolonisatie de economische dominantie over Afrika voortgezet via ontwikkelingshulp
Afrika bleef grondstoffen leveren aan Europa, terwijl westerse producten de Afrikaanse markten overspoelden. Handelsverdragen en monetaire controle, zoals de CFA-frank, hielden Afrikaanse economieën afhankelijk doordat ze hun monetaire beleid niet zelf konden bepalen. Ontwikkelingshulp en leningen werden toegekend onder strenge voorwaarden: Afrikaanse landen moesten hun markten openstellen voor Europese en Amerikaanse bedrijven, waardoor ze geen eigen industrie konden opbouwen en structureel afhankelijk bleven.
Als communisten is het onze taak om duidelijk te maken wat de echte rol van ontwikkelingshulp is. De bezuinigingen tonen de hardvochtigheid aan van de heersende klasse, maar het ging haar in de eerste plaats nooit om hulp uit liefdadigheid. Deze trend van terugtrekking laat zien dat de westerse imperialistische machten niet langer de absolute controle hebben die zij ooit bezaten. De afbrokkelende hegemonie van het Westen opent de deur naar een multipolaire wereld met nieuwe imperialistische machten zoals China en Rusland, waarin nieuwe machtsverhoudingen ontstaan. Dit onderstreept eens te meer dat echte vooruitgang niet afhangt van liefdadigheid van bovenaf, maar van de strijd van onderop voor structurele verandering.