"Oorlog is de voortzetting van diplomatie met andere middelen."
(Vom Kriege, Clausewitz)
De vredesbeweging in België en op internationaal vlak legt de nadruk op de diplomatieke weg om het gewapend conflict in Oekraïne op te lossen. De logica is dat diplomatie de militaire confrontatie moet vervangen. Dit is ook het standpunt van de Partij van de Arbeid. Als enige partij in het parlement verzetten haar vertegenwoordigers zich terecht tegen het militair opbod en tegen de wapenleveringen aan Oekraïne. Tegen de stroom in weigert de partij terecht mee te doen aan het oorlogsopbod. De oplossing aan deze oorlog bij volmacht tussen de Verenigde Staten en Rusland ziet de PVDA in een ‘actieve vredespolitiek’, in het tandeloze ‘internationaal recht’ en het opwaarderen van impotente internationale instellingen.
Volgens de logica van de vredesbeweging en de PVDA moeten de tegenstanders "in gesprek gaan" om "de wapens tot zwijgen te brengen". Hetzij door rechtstreeks met elkaar te "praten", hetzij door arbitrage via internationale instellingen zoals de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa of de Verenigde Naties. Maar deze instellingen zijn er nooit in geslaagd oorlogen te voorkomen of een rol van betekenis te spelen bij het oplossen van militaire conflicten in de wereld. De Verenigde Naties staan machteloos tegenover conflicten tussen imperialisten. Het beroep op de rede en de diplomatie is uiteraard goed bedoeld. Hiermee willen ze een einde maken aan de oorlog zonder het gebruik van wapens. Maar het is vreselijk naïef. De oproepen van de Secretaris-Generaal van de VN tot een "staakt-het-vuren" en tot eerbiediging van het internationaal recht hebben niet het minste effect gehad. In de "pacifistische" logica zijn diplomatie en militaire confrontatie absoluut tegengesteld aan elkaar.
Oorlog zit in de aard van het kapitalisme
De realiteit is dat diplomatie altijd gepaard gaat met oorlog en dat oorlog steeds gepaard is gegaan met diplomatie. Het zijn geen methoden die elkaar uitsluiten. Ze vormen een geheel. Diplomatie is de voortzetting van oorlog en oorlog is de voortzetting van politiek met andere middelen. Relaties tussen naties, zoals relaties tussen sociale klassen, worden uiteindelijk beheerst door ... macht. Waarom beweren we dit? Overal waar machtige materiële belangen tegenover elkaar staan, is er conflict. Het is onvermijdelijk. Dit is het geval in de klassenstrijd en het is ook het geval in een oorlog, vooral wanneer het een inter-imperialistische oorlog is, zoals nu het geval is in Oekraïne. Het gebruik van geweld kan vele vormen aannemen. Oorlog is de methode die wordt gebruikt wanneer de tegenstelling van belangen op haar hoogtepunt is en de gebruikelijke methoden om uit te maken wie de overheersende macht is, niet meer werken. Wat de diplomatie niet kon bereiken, probeert men met een gewapende confrontatie te doen. In dit geval: een oorlog tussen de NAVO, de Europese Unie en Oekraïne aan de ene kant en Rusland aan de andere kant om invloedssferen, controle over natuurlijke rijkdommen en markten. Het ligt in de aard van het kapitalisme om voortdurend rivaliteit tussen kapitalistische mogendheden en militaire conflicten te doen ontstaan. Jean Jaurès, de Franse socialist die werd vermoord vanwege zijn verzet tegen het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, begreep dit goed. Voor hem:
"[D]raagt het kapitalisme de oorlog in zich, zoals de wolken de regen."
Voor sociale revolutie
Het resultaat van de diplomatieke inspanningen - die thans midden in een oorlog plaatsvinden - wordt bepaald door het terrein, d.w.z. door de stand van het militaire machtsevenwicht op het strijdtoneel. Niets anders. Elke andere opvatting van diplomatie is "idealistisch" en heeft derhalve geen werkelijke invloed op de realiteit van de betrekkingen tussen naties in oorlog (al dan niet rechtstreeks betrokken). Als de ene of de andere partij in de oorlog een militair voordeel behaalt, zal zij de diplomatieke inspanning bevorderen of blokkeren. Het is niet de openheid, de soepelheid van de persoonlijkheid van de diplomaten of hun vaardigheid als onderhandelaars die ook maar iets zullen bepalen.
De Belgische en internationale arbeidersbeweging moet zich tegen deze imperialistische oorlog verzetten. Maar het kan geen van de internationale instellingen, laat staan een militair bondgenootschap als de NAVO, vertrouwen om deze slachtpartij te stoppen. De arbeidersklasse moet de situatie met haar eigen methoden benaderen. Allereerst moet men begrijpen dat zolang het kapitalisme bestaat, er oorlogen zullen zijn. De Tweede Wereldoorlog was een voortzetting van de Eerste Wereldoorlog. En sinds 1945 is er bijna geen dag meer geweest zonder oorlog in de wereld. Oorlog is voor ons geen morele kwestie. Natuurlijk zijn we verbolgen door het lijden en de vernietiging die oorlog met zich meebrengt. Maar oorlog is in de eerste plaats een klassenkwestie: het verzet tegen de kapitalistische klasse die deze oorlogen uitlokt. Hoe kunnen we dit doen? Door een compromisloze klassenstrijd om een einde te maken aan dit systeem van nationale tegenstellingen, de misdaden van het imperialisme, en de oorlog. Alleen een diepgaande sociale transformatie kan dit bereiken met de steun van de arbeiders van de hele wereld en van alle onderdrukten. Zoals Trotski, de eerste verantwoordelijke van de revolutionaire diplomatie van de jonge Sovjetstaat en tevens architect en commandant van het Rode Leger, zei:
"Oorlog is de methode die het kapitalisme gebruikt wanneer zijn tegenstellingen onoplosbaar zijn. Tegenover deze methode moet het proletariaat zijn eigen methode stellen, en deze methode is die van de sociale revolutie."