De aankondiging door Jeremy Corbyn en Zarah Sultana op donderdag [24 juli] van een nieuwe partij heeft een sterke golf van steun en enthousiasme teweeggebracht.
Op zichzelf was dit niet verrassend. Het reactionaire beleid van de regering-Starmer was een klap in het gezicht van miljoenen mensen die op de Labourpartij hadden gestemd in de hoop op verandering.
In een opmerkelijk korte tijd, na een verpletterende overwinning bij de verkiezingen behaald te hebben, is Starmer de meest impopulaire premier aller tijden geworden.
Hij wordt vooral gehaat door mensen aan de linkerkant van het politieke spectrum, die hem terecht beschouwen als een verrader die vrijwel niet te onderscheiden is van de Conservatieven en Liberalen.
Links van Labour is een gapende kloof ontstaan, een enorm politiek vacuüm dat vroeg of laat opgevuld moest worden.
Gezien de zwakte van de krachten van het echte marxisme op dit moment, kon dat vacuüm alleen worden opgevuld door een soort links-reformistisch alternatief.
Het was dan ook heel logisch dat deze functie werd vervuld door de voormalige Labour-leider en linkse reformist Jeremy Corbyn. Voor iedereen die ook maar enigszins op de hoogte is van de huidige Britse politiek, kon een dergelijke uitkomst geen verrassing zijn. Het was in feite volkomen voorspelbaar. Binnen enkele uren meldden duizenden mensen zich aan om lid te worden van de nieuwe partij. Gezien het totale gebrek aan een levensvatbaar alternatief was ook dit nauwelijks verrassend.
Een stemming van pessimisme
Lange tijd waren de zogenaamde linkse krachten in Groot-Brittannië en internationaal verlamd door een stemming van moedeloosheid en pessimisme.
Ze zagen slechts reactie aan alle kanten. Omdat ze geen kennis hebben van dialectiek, konden ze alleen de oppervlakte van de gebeurtenissen zien, maar waren ze blind voor de werkelijke radicaliseringsprocessen die plaatsvinden. Dit geldt voor Jeremy Corbyn net zo goed als voor ieder ander.
Hoewel we zijn besluit toejuichen om eindelijk een nieuwe partij op te richten, moeten we ook toevoegen dat deze ontwikkeling lange tijd werd tegengehouden door zijn voortdurende twijfels en aarzelingen om deze beslissende stap te zetten.
Maar terwijl de linkerzijde verzonken was in een sfeer van diep pessimisme, heerst er onder de massa's een sfeer van woede, frustratie en wanhoop die steeds intenser wordt.
Waar je ook kijkt, je vindt overal hetzelfde gevoel van brandende woede. Het bestaat momenteel in alle landen. Het idee dat de machthebbers ons niet vertegenwoordigen, wint snel terrein.
Dit is een reusachtige stap in de richting van een revolutionaire transformatie.
De situatie waarin miljoenen mensen zich bevinden, wordt steeds wanhopiger.
In hun wanhoop zoeken ze naar een uitweg uit de crisis en wenden ze zich eerst tot de ene optie, dan tot de andere.
Eén voor één worden organisaties en leiders op de proef gesteld, nutteloos bevonden – en erger dan nutteloos – en afgedankt.
Rechtse demagogen zoals Trump kunnen plotseling opkomen en een tijdlang enig succes boeken.
De sektarische dwazen en linkse reformisten die niet verder kijken dan hun neus lang is, interpreteren dit als de opkomst van een fascistische reactie. Dat is het geenszins. Het is een uiting van extreme volatiliteit op electoraal gebied, gekenmerkt door hevige schommelingen.
Deze rechtse demagogen komen onvermijdelijk in botsing met de tegenstrijdigheden van het kapitalisme, waarop zij geen antwoord hebben. Zij zullen even abrupt ten val komen als zij opgekomen zijn, en daarmee de weg vrijmaken voor een nog hevigere zwaai naar links.
Deze volatiliteit vormt een ernstige bedreiging voor de gevestigde orde. Dat verklaart de paniek, die grenst aan hysterie, waarmee de strategen van het kapitaal de huidige situatie bekijken.
Plotselinge veranderingen
Plotselinge en onverwachte veranderingen zijn inherent aan de hele situatie, met name plotselinge en snelle veranderingen in het bewustzijn.
Er zijn krachtige centrifugale krachten aan het werk, die de klassen in een staat van openlijke oorlog duwen. De reden dat dit niet onmiddellijk tot revolutionaire ontwikkelingen leidt, is het ontbreken van een levensvatbaar alternatief aan de linkerkant.
Bij gebrek aan een dergelijk alternatief zullen we onvermijdelijk hevige schommelingen zien op electoraal vlak – zowel naar links als naar rechts.
Maar de beweging in de richting van een socialistische revolutie is geen mechanische beweging.
Gezien het absolute failliet van de zogenaamde linkerzijde, komt de frustratie van de massa's tot uiting in allerlei eigenaardige politieke formaties.
De zwakte van de subjectieve factor betekent onvermijdelijk dat de radicalisering van de massa's zich in de komende periode zal uiten in de opkomst en ondergang van nieuwe links-reformistische formaties en leiders.
Sommigen van hen zullen zeer radicale taal gebruiken, maar allen zullen stuiten op de fundamentele beperkingen van het reformisme: het onvermogen om de fundamentele kwestie van de omverwerping van het kapitalistische systeem en de machtsovername door de werkende klasse aan de orde te stellen.
De aankondiging van een nieuwe linkse partij in Groot-Brittannië opent ongetwijfeld nieuwe mogelijkheden voor de communisten. Dit feit vormt het belangrijkste aspect van de huidige situatie.
Het is duidelijk dat er nu veel kansen zijn voor de Revolutionaire Communistische Partij in Groot-Brittannië. We moeten daarom zorgvuldig nadenken en beslissen wat onze houding moet zijn.
De staat van dienst van het links-reformisme
De oprichting van de nieuwe partij opent voor ons een nieuw en potentieel vruchtbaar werkterrein. Maar of we daarin slagen, hangt af van het uitwerken van de juiste tactieken daarvoor.
Het moet voor elke denkende persoon duidelijk zijn dat de tactieken van de Revolutionaire Communistische Partij niet kunnen worden bepaald door tijdelijke stemmingen van enthousiasme onder de massa's – stemmingen die wel eens van voorbijgaande aard zouden kunnen zijn.
We moeten te allen tijde het hoofd koel houden en niet toegeven aan plotselinge impulsen. Vooral op het gebied van tactieken is het noodzakelijk om zorgvuldig na te denken en af te wegen, en de voor- en nadelen te analyseren voordat men een beslissende stap zet.
Haast is, zowel in de politiek als in de oorlogvoering, altijd een slechte raadgever.
We moeten vooral de lessen uit het verleden met betrekking tot links-reformisme goed in gedachten houden. We hebben de ervaring van Tsipras in Griekenland, Podemos in Spanje, Sanders in de VS en, niet te vergeten, Jeremy Corbyn in Groot-Brittannië.
In al deze gevallen kwamen deze leiders plotseling op en kregen ze enorm veel steun en enthousiasme door een radicaal beleid naar voren te schuiven – althans in woorden.
Ze konden in het begin allemaal rekenen op een aanzienlijke mate van enthousiasme. Maar uiteindelijk liep het allemaal op een teleurstelling uit, omdat ze op den duur toch capituleerden voor het establishment.
In het geval van Groot-Brittannië kwam Jeremy Corbyn uit het niets tevoorschijn en werd hij naar het leiderschap van Labour gekatapulteerd, simpelweg omdat hij een vrij gematigd reformistisch programma voorstelde.
Zijn succes was helemaal niet te danken aan zijn persoonlijkheid, politieke overtuigingen of planningsvermogen. Het was volledig te danken aan het feit dat de wijdverbreide onvrede in de samenleving op zoek was naar een referentiepunt en dat in zijn persoon vond.
Het is waar dat de nieuwe partij, nog voordat ze goed en wel van start is gegaan, al honderdduizenden handtekeningen heeft verzameld. Dat is natuurlijk een zeer belangrijk symptoom dat aantoont dat dezelfde onvrede nu heerst als toen.
In feite was de respons die hij destijds kreeg misschien zelfs nog groter dan de steun die hij nu krijgt. Hij bevond zich in een positie waarin hij de hele situatie in Groot-Brittannië had kunnen veranderen.
Maar hij stuitte onmiddellijk op verzet van de rechtervleugel van de Labourpartij in het parlement, die hem meteen de oorlog verklaarde, gesteund door de rechtse media.
Corbyn had het probleem heel eenvoudig kunnen oplossen door te doen wat wij destijds dringend eisten: zijn massale achterban mobiliseren om de Labour-fractie in het parlement te verpletteren en rechtse Labour-parlementsleden uit de fractie te verwijderen.
Maar Corbyn weigerde dit te doen. Linkse reformisten klampen zich altijd vast aan rechtse reformisten, uit angst voor een splitsing. De rechtse reformisten, die openlijke vertegenwoordigers zijn van het grote bedrijfsleven binnen de Labour-partij, hadden daarentegen geen scrupules.
Ze zetten hun sabotage voort en slaagden er uiteindelijk in om Corbyn te verslaan, die niet bereid was om de strijd tot het einde toe voort te zetten. Zijn nederlaag was daarom absoluut onvermijdelijk en was het directe gevolg van zijn eigen links-reformistische politiek.
Het is absoluut noodzakelijk om dit op dit moment goed in gedachten te houden en ons oordeel niet te laten vertroebelen door de enthousiaste stemming die zijn aankondiging van een nieuwe partij heeft teweeggebracht.
Zoals Trotski uitlegde, is onze benadering:
“[N]iet om te verdraaien, niet om tendentieus te selecteren, niet om te verfraaien, niet om te verdoezelen, maar om eerlijk te zeggen wat er aan de hand is.”
Hoe moeten we de nieuwe partij benaderen?
Wat is de belangrijkste taak van communisten in de huidige periode? Het is om zij aan zij met de massa's van de arbeidersklasse deel te nemen en het voltooide programma van de socialistische revolutie te verbinden met het onvoltooide verlangen van de meest vooruitstrevende elementen naar een grondige revolutionaire verandering.
Moeten we de nieuwe partij steunen? Deze vraag is gemakkelijk te beantwoorden. Wij communisten verwelkomen de oprichting van een nieuwe linkse partij in Groot-Brittannië met elk mogelijk enthousiasme.
Het is nog te vroeg om te zeggen hoe de nieuwe partij er uiteindelijk uit zal zien. Ze bevindt zich nog in een embryonaal stadium. De eerste indicaties zijn dat ze, zoals te verwachten valt, zal staan voor een reeks radicale hervormingen op gebieden zoals gezondheidszorg, huisvesting en andere gebieden die van vitaal belang zijn voor de werkende klasse, waarvoor wij ook strijden.
Maar de hamvraag is of de leiding van deze partij echt voor een grondige transformatie van de samenleving staat. Daarmee bedoelen we de afschaffing van het kapitalisme en de machtsovername door de werkende klasse.
We kunnen deze vraag niet vooraf beantwoorden, maar naar alle waarschijnlijkheid zal het links-reformistische karakter van het leiderschap het doen neigen naar het standpunt dat het mogelijk is om de problemen van de arbeidersklasse op te lossen zonder een radicale breuk met het kapitalisme en het particuliere eigendom van de productiemiddelen. Dit blijkt uit het feit dat de eerste verklaring zich beperkt tot het belasten van de rijken.
Als dat het geval is, zullen alle beloofde hervormingen in de praktijk weinig uithalen. Hier ligt de fundamentele scheidslijn tussen het echte socialistische beleid dat door de communisten wordt bepleit en het vage en dubbelzinnige programma van het links-reformisme.
Betekent dit dat een oprechte en broederlijke samenwerking tussen de RCP en de partij uitgesloten is? Nee. Dat betekent het allerminst.
De RCP staat voor het programma van de socialistische revolutie, maar we begrijpen ook dat zonder de dagelijkse strijd voor vooruitgang onder het kapitalisme, de socialistische revolutie een onmogelijke utopie zou zijn.
Het verschil tussen ons en de reformisten is niet dat wij geen hervormingen verdedigen. Integendeel, wij pleiten voor de meest militante actie om te strijden voor iedere zinvolle hervorming die de belangen van de werkende klasse dient.
Onze kritiek op de rechtse reformisten is juist dat zij niet effectief strijden voor hervormingen. Zij verzetten zich consequent tegen stakingen en andere acties van de werkers om verbeteringen in hun levensstandaard te realiseren. En zij capituleren onvermijdelijk voor de druk van de kapitalisten en voeren een politiek van zogenaamde besparingen – dat wil zeggen, wrede bezuinigingen op de levensstandaard – contra-hervormingen.
Het verschil tussen de linkse en de rechtse reformisten is dat de laatsten openlijk opkomen voor de belangen van de bankiers en kapitalisten, terwijl de eersten geloven dat het mogelijk is om binnen de grenzen van het kapitalistische systeem ambitieuze hervormingen en verbeteringen in de levensstandaard te realiseren. Dit is echter onmogelijk.
Daarom kan onze steun voor de nieuwe partij niet onvoorwaardelijk zijn. We moeten te allen tijde een principieel standpunt innemen en stevig vasthouden aan het programma van een grondige transformatie van de samenleving – de socialistische revolutie.
We reiken de leden van de partij de hand van vriendschap. Aangezien we te zwak zijn om kandidaten voor te dragen bij verkiezingen, zullen we zij aan zij met haar leden werken aan de verkiezing van haar kandidaten. En we zullen haar verdedigen tegen de aanvallen van de reactionaire pers, die onvermijdelijk tegen haar zullen worden ingezet.
Maar onze steun kan nooit kritiekloos zijn. De voorwaarde voor een vruchtbare en oprechte samenwerking met de linkse reformisten is namelijk dat er vanaf het begin duidelijke scheidslijnen worden getrokken.
Telkens wanneer Jeremy Corbyn een stap in de goede richting zet, zullen we hem steunen. Maar telkens wanneer hij een stap terugzet, wanneer hij om de hete brij heen draait en aarzelingen toont (wat hij bij vele gelegenheden heeft gedaan), behouden we ons het recht voor om hem op een ferme maar kameraadschappelijke manier te bekritiseren.
Alleen op die manier kunnen we onze politieke onafhankelijkheid behouden, de ware communistische politiek hooghouden en een vruchtbare dialoog aangaan met de leden van de nieuwe partij.
We hebben onze leden opgeroepen om de partij te steunen en actief te zijn in en rond de partij, voor zover dat voor ons mogelijk is.
Maar we kunnen geen enkele beperking accepteren van onze vrijheid om te ageren voor het communisme en het revolutionaire programma. We willen de linkse reformisten niet beletten hun standpunten openlijk en oprecht te verdedigen, en we verwachten hetzelfde respect van hun kant.
Eén ding moet absoluut duidelijk zijn. Er is geen sprake van de opheffing van de Revolutionaire Communistische Partij – de enige echte garantie dat het authentieke programma van het socialisme in stand blijft.
Op dit punt kan er geen compromis worden gesloten.
Revolutionair potentieel
De enthousiaste reacties op Corbyns verklaring zijn slechts een kleine indicatie van de werkelijke stemming in de samenleving.
Onder de schijnbare rust broeden hevige stormen.
De kloof tussen arm en rijk heeft een extreem niveau bereikt dat in de afgelopen 100 jaar niet is voorgekomen.
De recente gebeurtenissen in Groot-Brittannië en andere landen tonen aan dat het bewustzijn begint te rijpen, maar om het ware pad naar de overwinning te vinden, zullen er veel valse starts zijn.
De objectieve situatie wordt steeds rijper voor een revolutie. Maar de subjectieve factor blijft ver achter bij de gebeurtenissen.
Het oplossen van deze tegenstrijdigheid zal bepalend zijn voor het hele verloop van de toekomstige geschiedenis.
