Sinds het begin van de gezondheidscrisis storten de media dagelijks een vloedgolf van angstaanjagende informatie uit. Wetenschappers met tegenstrijdige uitspraken krijgen spreektijd. De overheid verbergt haar incompetentie achter een reeks leugens. Deze omstandigheden voeden allerlei verwarde, reactionaire en min of meer vergezochte ideeën, die zich in de nasleep van de huidige crisis verspreiden.
Het gevoel - dat door miljoenen mensen wordt gedeeld - dat je je leven niet onder controle hebt, dat je de speelbal bent van krachten die buiten onze macht liggen, wordt in tijden van crisis nog verergerd.
Daarom bieden simplistische "theorieën", die de verantwoordelijkheid voor de ramp toeschrijven aan een paar kwaadwillende mensen, een aantrekkelijk antwoord.
Op het net verspreidden "filmmakers" met in totaal miljoenen views: dat de pandemie bijvoorbeeld doelbewust was georganiseerd om ons te controleren, of om ons met geweld te vaccineren, of dat COVID-19 de vrucht was van het Machiavellistische plan van een buitenlandse mogendheid, of dat het gekoppeld was aan de oprichting van het "5G"-netwerk – en nog veel andere sensationele fantasieën.
De staat en “fake news”
In de afgelopen jaren hebben grote webbedrijven en verschillende staten een jacht op "complottheorieën" en ander "nepnieuws" aangekondigd. In werkelijkheid maken de ingevoerde maatregelen het ook mogelijk om inhoud te verwijderen die het huidige systeem in vraag stelt of een andere invalshoek heeft dan die van de grote media. Youtube gebruikers hebben de laatste tijd te lijden gehad onder de gevolgen van deze censuur.
De staat en de algoritmen van de sociale media zijn niet te vertrouwen om te beslissen welke informatie juist is of niet. Afhankelijk van de belangen van de kapitalisten of hun eigen belangen, verbergen staten informatie of liegen ze bewust tegen hun bevolking. De recente geschiedenis zit vol met dergelijke "samenzweringen".
In België bezit een handvol miljonairs en persgroepen de meerderheid van de kranten en nieuwszenders van het land. Hun belangrijkste zorg is vooral het verdedigen van hun eigen belangen. Om dit te doen, hebben ze duizend en één manieren om informatie te controleren zonder hun toevlucht te nemen tot directe censuur.
Samenzwering en uitbuiting
Op het internet proberen veel videomakers te vechten tegen “complottheorieën" en de charlatans te ontmaskeren die profijt proberen halen uit de goedgelovigheid van mensen die op zoek zijn naar antwoorden op hun lijden. Zij leiden deze strijd onder de vlag van een rationele en wetenschappelijke aanpak. Maar deze educatieve aanpak, los van een onverbiddelijke aanklacht tegen het systeem, komt erop neer dat men probeert de beerputten van het kapitalisme te kuisen met een tandenborstel.
Samenzweringstheorieën zijn gebaseerd op het idee dat een minderheid de meerderheid uitbuit. Maar de bestaande relaties van uitbuiting zijn onlosmakelijk deel van het systeem zelf, gebaseerd op de kapitalistische productieverhoudingen en de verdeling van de maatschappij in klassen. Wat het marxisme aantoont is geen klassenonderdrukking als gevolg van obscure en verborgen acties, maar juist als een zichtbare realiteit, die zich voor onze ogen afspeelt in het kapitalistische productieproces zelf.
Dit betekent niet dat kapitalisten nooit "samenspannen" om de arbeiders te misleiden. Integendeel! Maar dit is niet de oorzaak van de uitbuiting. De “samenzwering" die men onder het kapitalisme kan vaststellen, is er een met de bedoeling dit systeem in stand te houden; het is niet de basis ervan. Samenzweringstheorieën verwarren oorzaak en gevolg.
Marxisme en wetenschap
Rottend kapitalisme vernietigt voortdurend het vertrouwen in de wetenschap en de vooruitgang. Het dreigt de mensheid in barbaarsheid te storten. Het is daarom noodzakelijk om de wortels van het succes van complottheorieën - en van het wantrouwen ten opzichte van wetenschap en vooruitgang - aan te pakken.
De ‘anti-vaxxers’ zijn symptomatisch voor dit wantrouwen in de wetenschap. Maar het is een feit dat de farmaceutische industrie wordt gecontroleerd door winsthongerige aandeelhouders - in samenspraak met bepaalde politici. Ze geven niets om onze gezondheid, zoals de schandalen in de sector laten zien. Als gevolg daarvan surfen veel oplichters op het legitieme wantrouwen dat deze industrie wekt.
Onder het decadente kapitalisme wordt de wetenschappelijke vooruitgang niet gebruikt om aan de behoeften van de meerderheid te voldoen, maar om de winst steeds meer te maximaliseren. Wetenschap en "vooruitgang" worden door de heersende klasse ingeroepen om het bezuinigingsbeleid te rechtvaardigen - en om de spot te drijven met de onwetendheid van het terecht verontwaardigde en boze volk.
De strijd voor een betere samenleving vereist een rationeel en wetenschappelijk begrip van de wereld. De marxistische methode berust op dit fundament, maar stelt zich ook ten doel het huidige systeem omver te werpen.
De huidige crisis is het directe gevolg van de vernietiging van het milieu en de vernietiging van de openbare ziekenhuizen (privatisering en afbouw van de gezondheidszorg). Dit zijn de echte redenen voor de ramp. Een rationele internationale economische organisatie in dienst van de behoeften van de mensheid zou het mogelijk maken deze crisis te stoppen en de volgende pandemieën te voorkomen.