De verkiezingsuitslag drukt een voortschrijdende polarisatie uit tussen links en rechts. De spectaculaire overwinning van SP.a–Spirit en de vooruitgang van de PS in Wallonië zouden ertoe kunnen leiden dat de socialisten voor het eerst sedert lang opnieuw de grootste politieke formatie worden in België.
Op zich is dit een belangrijke tactische overwinning voor de linkerzijde na jaren van uitgesproken rechtse dominantie. Niet zozeer omdat het programma van SP.a zo ‘links’ zou zijn. Het tegendeel is waar (zie eerdere artikels over het SP.a-programma op deze website). Wél omdat de socialistische partijen door hun historische achtergrond nu eenmaal makkelijker onder druk te zetten zijn door ‘de straat’ dan de rechtse formaties. Voor sociale strijdbewegingen is dit een gunstig gegeven.
Toch moeten we dit enthousiasme al meteen temperen. De overwinning van SP.a–Spirit–PS tekent zich immers af tegen de donkere achtergrond van een blijvende rechtse meerderheid. Uitgesproken in Vlaanderen, nipt in Wallonië en Brussel. De extreem-rechtse component hierin (het Vlaams Blok) blijft bovendien vooruitgaan. Links is er dus zeker niet in geslaagd het overheersende discours van rechts te breken en hergroepeert vooral zichzelf. De doorbraak van SP.a teert vooral op Agalev, in veel mindere mate op de voormalige Volksunie en trekt daarnaast ook een belangrijk segment nieuwe, jonge kiezers aan.
Kritische SP.a-stemmers voeren de boventoon
Maar er is dus wel degelijk méér aan de gang dan het opslokken van de groenen alléén. Hoewel het SP.a-programma vooral op het sociaal-economische vlak zeker niet linkser geworden is, is de partij er wel in geslaagd zich een radicaler en jonger imago aan te meten en daardoor kiezers aan te trekken die een dam willen opwerpen tegen rechts. Bovendien loont het de moeite even stil te staan bij de reden waarom groene kiezers nu terugkeren naar de SP.a. Niet weinig onder hen kozen in het verleden voor de ecologische partijen in een poging een nuttige stem uit te brengen links van de sociaal-democratie. Vier jaar groene regeringsdeelname maakten echter een einde aan deze illusie. De peilingen van VRT-De Standaard-Dimarso net voor de verkiezingen brachten aan het licht dat een groot deel van de SP.a-kiezers (iets meer dan de helft!) niet echt dolenthousiast is over de SP.a, maar erop stemt vanuit tactisch-linkse overwegingen. Een beetje verwant dus aan de wijze waarop wij oproepen om op de SP.a te stemmen.
Maar tactische overwegingen en SP.a stemmen zijn natuurlijk niet genoeg. Het komt erop aan politiek actief te worden! Bovenstaande toont aan dat het potentieel voor een radicaal socialisme in België vele malen groter is dan de huidige politieke krachtsverhoudingen doen vermoeden, op voorwaarde dat politiek actieve mensen dit potentieel valoriseren.
Eenheidsdynamiek van links
Is in Vlaanderen het kartel met Spirit van betekenis in de doorbraak? Ten dele wel, maar dan vooral door de eenheidsdynamiek die ervan uitgaat en die veel jonge kiezers aanspreekt. Stevaert wil het kartel uitbreiden naar Agalev. PS en Ecolo hebben al een ‘linkse convergentie’ rond vijf programmapunten. Wij zijn voorstanders van linkse eenheid, maar we willen er wel voor waarschuwen dat dit niet als alibi mag dienen om nog meer liberale en kleinburgerlijke ideeën binnen te halen. Een uitgesproken eenheidsdynamiek rond een duidelijk links programma kan echter veel jongeren opnieuw zin doen krijgen in de politiek.
De heerschappij van rechts zal nochtans niet doorbroken worden door diverse partijen aan elkaar te plakken. Ten aanzien van de grootste uitdaging, namelijk het Vlaams Blok terugdringen en de sociale demoralisatie die aan het succes van deze partij ten grondslag ligt bestrijden, is er in deze verkiezingen nog geen millimeter vooruitgang geboekt. Dit kan enkel door de socialistische partij terug voeling te doen krijgen met de sociale strijd, en vanuit deze strijd het programma te radicaliseren en de rechtse dogma’s te slopen. De sociaal-democratie speelt momenteel nog téveel op het terrein van rechts en scoort nog teveel in doelen die vooraf door de rechterzijde werden klaargezet, om de voetbalretoriek van Steve Stevaert te parafraseren.
Ondanks de mooie woorden over ‘de mensen’ voelen veel van die mensen zich uitgesloten en sociaal onveilig. De werkenden voelen zich de dupe van een dolgedraaid economisch systeem dat alsmaar meer flexibiliteit vergt en elke job onzeker maakt. Zij hebben geen boodschap aan rode liefdadigheid maar aan een SP.a/PS die een fundamenteel ander verhaal vertelt over economie dan de rechterzijde.
Het verkiezingsresultaat verhoogt de verwachtingen van jongeren en syndicalisten. Meer en meer mensen zullen nochtans beseffen (en beseffen nu al) dat de verandering niet vanzelf zal komen. De aantrekkingkracht van SP.a en PS is vooral een electorale aantrekkingskracht die zich nog niet heeft uitgedrukt in aansluiting en verhoogde deelname. Daarvoor zijn fundamentele veranderingen nodig, met name in het programma en in de praktijk (meer deelname aan de sociale strijd). De leiding zal evenwel de conclusie trekken dat ze het ingeslagen pad verder kan bewandelen
De economische recessie beperkt de financiële marges van de volgende regering. Ze ondergraaft de voortzetting van het ‘sociaal’ beleid van de voorgaande regering. De socialistische ministers zullen niet meer in staat zijn cadeau's uit te delen, bijvoorbeeld de kleine verhoging van de laagste pensioenen of het gratis openbaar vervoer voor bepaalde groepen. Om een echt sociaal beleid te kunnen voeren zal er meer geld nodig zijn. Waar dat geld moet gevonden worden zal de inzet zijn van een krachtproef tussen de liberalen en socialisten. Wij denken dat de nodige financiële middelen te vinden zijn bij de winsten van de grote ondernemingen.
Een nieuwe dynamiek is ingezet in het linkse kamp. Met Vonk zullen wij hieraan deelnemen en deze beweging verrijken vanuit de invalshoek van een revolutionair, socialistisch en internationalistisch programma. Er zijn boeiende tijden in het verschiet!
