Afscheid van Jean Lievens

Je voudrais d'abord dire quelques mots en français car il y a ici présents quelques amis qui parlent la deuxième langue de ce pays, dont au moins un qui avait hésité à se rendre à Ostende car il a du mal à comprendre le néérlandais, mais je suis  certain que Jean aurait fortement apprécié la présence de ses amis francophones.

Also, a few people from other countries traveled hundreds of km because they wanted to attend this funeral, often old comrades of Jean in the struggle for a better world, whom he would have warmly welcomed.

Jean was a true internationalist.

Hij hechtte dus geen belang aan taal of afkomst, maar koesterde wel zijn Oostendse roots en dus ook de lokale tongval. In dat verband leerde ik van Jean, als Brussels ketje, en de meeste onder jullie zullen dit misschien niet weten, dat het Engels, wereldtaal bij uitstek, niet veel meer is dan Westvlaams en meer bepaalde Oostends, dat het kanaal is overgestoken.

Zo is een heuvel in het Oostende een « hille », vandaar het Engelse woord hill.

Een fles heet hier een « bottel », daar hoeft geen verdere uitleg bij.

Een opening, of kloof, tenslotte, wordt hier een « gabbe » genoemd, en we kennen allemaal de aankondigingen in de Londense metro « mind the gap »

Tot daar een aantal interessante weetjes van Jean die ik met u wou delen, vooral met de niet-autochtone bevolking in de zaal.

Jean was een heel veelzijdige en complexe persoonlijkheid; hij was zowel een meester in het maken van selfies, als een intellectuele reus; een liefhebber en kenner van het muziekgenre van de musical (waar hij een tijdlang een blog over bijhield) als een uitstekende kok (vooral zijn vissoep was legendarisch lekker), een cinefiel met een grondige kennis van de filmwereld, zowel als een verwoed reiziger. Hij was een gulle gastheer waar je steeds als een koning werd ontvangen en een excentriekeling (één blik in zijn appartement in Brussel laat daar geen zweem van twijfel over bestaan; excentriekeling maar niet zonder stijl en nooit smakeloos). Hij had een scherpe pen en een merkwaardig talent voor het doorgronden van maatschappelijke gebeurtenissen maar deed dat nooit zonder gevoel voor nuance én voor humor.

Zijn er ook onderwerpen waar Jean minder in beslagen was? Auto’s… sport… (met de Olympische spelen kon hij zich nog net verzoenen).

Over scherpe pen gesproken, het is een rare speling van het lot dat mijn beste vriend Jean Lievens, een aantal jaren geleden een uitstekend boek schreef samen met mijn oudste vriend Michel Bauwens (Michel en ik waren zo goed als onafscheidelijk van het eerste studiejaar tot kort na onze studies aan 't unief), boek met de wat bombastische, maar niet door henzelf gekozen titel "De wereld redden". Overigens is het recent ook het Frans vertaald en uitgegeven.

Jean was door iedereen gekend en erkend als een innemende en vriendelijke man op wie je kon rekenen. Voor de verjaardag van zijn facebookvrienden (of toch diegenen die hij persoonlijk kende) had hij steeds, niet zomaar een hartelijke proficiat klaar, maar een zelf opgenomen en gepersonaliseerd filmpje steeds met veel fantasie en humor.

Een van de beste beslissingen die Sylvie en ik ooit hebben genomen, was op de dag dat we Jean vroegen om peter te worden van onze zoon. Een betere peter kan een kind, maar ook een jonge volwassene, zich niet indenken.

Sylvie noemde hem vrijwel van toen ze hem echt leerde kennen "mon petit Jean" en voor Sam was hij "parrain Jean" en al snel werd dit samengevoegd tot "petit parrain Jean", wat voor ons gaandeweg zijn identiteit uitmaakte - berichtjes aan ons gericht, tekende hij met steevast met "ppj".

Toch één bemerking over zijn familiale relaties: van toen ik Jean leerde kennen op het eind van de jaren 1970, was een thema dat heel vaak terugkwam, dat van de breuk met zijn vader, en zonder hier verder te willen ingaan op de hoes en waaroms, lag die breuk hem zwaar op de maag. Dat hij zich na tientallen jaren met zijn vader heeft kunnen verzoenen, betekende dan ook heel veel voor hem. Hoewel voor zover ik begrijp zijn vader niet bepaald te koop liep met zijn gevoelens, was hun band daarna intens en hadden ze waardering voor elkaar.

Jean was ook een voorvechter voor homorechten - sommige van zijn hier aanwezige vrienden leerde hij kennen in dat milieu en ook dat maakte deel uit van zijn identiteit. Het klinkt sommigen misschien wat ongepast in de oren maar de laatste jaren definieerde hij zichzelf als "niet praktiserende homo", en ik zeg dat hier toch maar met Jean's postume goedkeuring, want zelf had hij daar geen enkele schroom over.

Toen de kwestie van het homohuwelijk actueel werd, was hij daar in eerste instantie tegen gekant, want hij vond het al erg genoeg voor die andere 90% van de bevolking, en aan de homo's kon je dat malheur toch ook niet aandoen? Gaandeweg stelde hij zijn mening echter bij, want het is uiteindelijk een individuele keuze, en vooral: dat mensen van hetzelfde geslacht net als anderen met elkaar trouwen, kan helpen om homoseksualiteit door de ogen van de jongere generaties als iets "gewoons" te aanzien, in plaats van als iets raar of in het slechtste geval als iets naar.

De rode draad door Jean’s leven was zijn inzet voor een betere wereld. Tijdens zijn universitaire studies militeerde hij in de Actief Linkse Studenten. Het marxisme werd zijn belangrijkste inspiratiebron wat zich vertaalde in de vrijwel voltijdse inzet voor de internationale marxistische stroming rond het blad Vonk, waarvan hij jarenlang hoofdredacteur was. Als rusteloze denker bleef hij zoeken naar een hedendaagse vertaling van die theorie en naar wegen om de maatschappelijke omwenteling vorm te geven. Een van die belangrijkste wegen vond hij in de peer-to-peer-beweging waarin hij de zowat afgelopen tien jaar samenwerkte en vooral in België mee vorm gaf. Voor Jean was dit geen naïeve utopie, maar worden de kiemen van  een ander economisch-sociaal stelsel nu al gelegd, en worden alternatieven opgebouwd voor het huidige systeem, dat het overleven van de menselijke soort in gevaar heeft gebracht."

Het leven heeft heel wat verrassingen in petto, en soms zijn dat harde en ongenadige verrassingen, de veel te vroegtijdige dood van Jean is een hele zware klap om te verwerken. Iedereen zal zijn pijnlijke momenten hebben, voor ons zullen dat de avonden zijn die al in onze agenda staan waarop we samen met Jean naar klassieke concerten zouden gaan dit seizoen in de Bozar (ja, Jean voelde zich beter thuis in de comfortabele zetels van een concertzaal dat rocking&rolling op de weide van Werchter…), of de Oudejaarsavonden die we sinds mensenheugenis samen vierden bij ons thuis, of nog zijn verjaardagen waarop hij ons steevast uitnodigde op restaurant (de laatste keer samen met Vicky en haar gezin), en waar wij hem als verjaardagscadeau steevast binnen de twee maanden op ons beurt uitnodigden in een ander restaurant. Zelf zal ik ook de lange avonden missen waarop we samen de wereld veranderen, en toen ik dan de volgende ochtend wakker, bleek de wereld er inderdaad enigszins anders uit te zien.

Voor zover mogelijk in deze omstandigheden, zou ik willen eindigen op een positieve noot. We kunnen terugkijken op fijne en warme herinneringen aan Jean, die kunnen ze ons alvast niet meer afpakken. Deze wereld was een betere plek met Jean Lievens dan zonder hem. Maar ook zijn politieke nalatenschap, zijn teksten en ideeën kunnen ons allen en ook de jonge generatie nog inspireren en ons moed geven om de strijd van Jean verder te zetten.

Hoewel ik, net als jou Jean, niet geloof in een hiernamaals, richt ik me toch nog heel even tot je ziel : we zullen nog veel tranen laten om je veel te vroegtijdig heengaan maar zullen toch proberen van het leven te blijven genieten zoals je zelf zou gewenst hebben. We hebben alvast afgesproken dat we je 60ste verjaardag noodgedwongen zonder jou, maar samen met je jongste zus Vicky en haar gezin zullen vieren, we zullen elkaar steunen en recht houden, in nagedachtenis van je liefde en vriendschap.

Jean's laatste tekst op zijn Facebookpagina. Een reactie naar aanleiding van de hetze over de burkini in Frankrijk en België.

Eerlijk gezegd wil ik het liefst mijn mond houden over die boerkini omdat het zo overduidelijk is dat dit thema wordt opgeklopt door de N-VA (en in andere landen zoals Frankrijk, onder impuls van extreem rechts, zelfs "socialisten") om de aandacht af te leiden van de echte problemen van deze maatschappij. Ik begrijp eerlijk gezegd de polariserende toon niet, het schrijnend gebrek aan nuance, het belachelijk maken van de standpunten van de tegenpartij. Misschien is het een uiting van frustratie, ik weet het niet. Maar laten we even stil staan bij het volgende.

Dit is de slechtste regering die ik in mijn bijna zestig jarig bestaan heb meegemaakt. Op twee jaar tijd is België 5 plaatsen naar beneden gedonderd in de leefbaarheidsranglijst van de OESO; iedere begrotingscontrole vertoont een miljardengat en het zal van Mathot geleden zijn dat we nog zo'n povere minister van Financiën hebben gehad, alleen is deze een "econoom" van de N-VA en die mannen geraken blijkbaar weg met moord.

België heeft een inflatie van 2% tegenover bijna 0% in Europa, en de prijsstijgingen zijn bijna volledig toe te schrijven aan de gestegen belastingdruk van deze regering (die de vorige framede als de "belastingsregering Di Rupo").

We hebben het dan nog niet over het economisch beleid dat eenzijdig de monopolies en multinationals in de watten legt, de voortdurend sociale onrust die deze regering in de hand werkt, de nooit eerder geziene polariserende toon van de leider van de meerderheidspartij die nog altijd handelt als de leider van de oppositie, die cafépraat verkondigt die hoger wordt gewaardeerd dan zogenaamde politieke correctheid, waarmee in feite degenen worden weggezet die blijven opkomen voor elementaire democratische rechten en vrijheden.

Naïef of soft links zeggen ze dan. Mensen zonder alternatief. Welnu dames en vooral heren, wij zijn niet soft en niet naïef, maar we hebben nog voldoende kloten aan ons lijf om tegen de door jullie in de hand gewerkte afleidingsmanoeuvres om haat aan te wakkeren te weerstaan én van wederwoord te dienen. We hebben alternatieven te over, alleen zijn het jullie broodheren die er alles aan doen om deze tegen te werken.

Het is jullie politiek die ons naar de verdoemenis helpt. Het is jullie politiek die de ongelijkheid in de hand werkt. Het is jullie politiek die het milieu om zeep helpt, niet de onze. Naïef? Soft? Jullie zijn degenen zonder ballen, jullie zijn degenen die zondebokken nodig hebben, zoals steeds de sociaal zwaksten, om jullie onvermogen om de problemen op te lossen weg te moffelen.

Maar luister goed. Er zijn nog altijd veel meer mensen die jullie niet geloven, die jullie politiek niet appreciëren en die het hart op de juiste plaats hebben. Dit is de zwijgende meerderheid van vandaag. Velen hebben zich afgekeerd van de politiek, ook omdat ze geen alternatief zien in de linkse partijen en zich in de rug geschoten voelen wanneer hun vertegenwoordigers dezelfde logica beginnen te volgen als rechts (niet waar John?).

Maar ze bijven niet bij de pakken zitten. Ze bouwen alternatieven hier en nu. Ze willen de wereld redden, zoals bijvoorbeeld de jonge mensen van Hackistan die ik onlangs met veel plezier heb mogen ontmoeten. Of die van Spotted Zebras, Timelab, 2BeLinked... De mensen van Enspiral, Sensorica, de P2P Foundation, Shareable, Ouishare, al die mensen die opduiken in de heerlijke documentaire "Demain" en nog vele, vele anderen.

Deze bewegingen zullen groeien en politiseren, en er is nu al in min of meerdere mate een kruisbestuiving aan de gang met de politieke bewegingen rond onder meer figuren als Sanders,Corbyn of Mélenchon, en partijen als Podemos, Syriza, de Piraten, de ecologisten... Ze dragen in zich, net als de arbeidersbeweging van de negentiende eeuw, de kiemen van een nieuw sociaal economisch stelsel. De gecombineerde kracht van de historische emancipatiebewegingen en deze nieuwe commonsbewegingen zal jullie systeem, dat het overleven van onze soort in gevaar heeft gebracht, begraven.

Kan je nagaan hoe we binnen een paar decennia zullen spreken over al die politici die vandaag beweren dat er geen alternatief is op hun wanbeleid en die een halszaak maken van het dragen van een boerkini en zich daar mateloos in weten op te winden? Over het laatste wil ik het hier overigens nooit meer hebben. Over de rest des te meer.