Ondanks de voortdurende stijging van het algemene welvaartspeil leven vandaag 14,7 procent van de Belgen en 10 procent van de Vlamingen onder de armoedegrens. Concreet betekent dit dat een alleenstaande moet zien rond te komen met minder dan 899 euro per maand, terwijl een eenoudergezin met twee kinderen minder dan 1500 euro ter beschikking heeft. Het aantal mensen dat een beroep doet op de voedselbank verdubbelde: vandaag moeten meer dan 110 000 mensen aanschuiven voor de meest elementaire basisproducten. Wat helemaal wraakroepend is, is het feit dat zo maar eventjes 4 procent van diegenen die werken niet boven de 900 euro inkomen per maand geraken.
Hervormingen sociale zekerheid
De nieuwe regeringsmaatregelen die vanaf oktober 2012 in voege zouden treden beloven weinig goeds. Voor de werklozen geldt: hoe langer je stempelt, hoe lager je uitkering. Uiteindelijk zal iedereen terugvallen op een forfait, en de samenwonenden worden hier het hardst aangepakt: ze krijgen nog 484 euro per maand. Reeds na 3 maanden werkloosheid moet je elke job aanvaarden, ongeacht je diploma.
Voor de schoolverlaters verhoogt de wachttijd tot 12 maanden. Tijdens die periode moet je ook kunnen bewijzen dat je actief naar werk zoekt, anders krijg je op het einde van de rit toch geen uitkering. Alle werknemers zullen langer moeten werken voor minder pensioen en de meeste overgangsstelsels (de zogenaamde ‘landingsbanen’) worden afgeschaft of tellen niet mee voor de berekening.
Volgens Ides Nicaise, hoofddocent aan de KU Leuven en onderzoeker bij het HIVA, zullen deze maatregelen de armoede doen toenemen. Vooral voor de langdurig werklozen wordt de situatie precair: nu leven reeds 30 procent van hen onder de armoedegrens.
Eigen schuld dikke bult
Onze welvaartsstaat komt in tijden van crisis meer onder vuur te liggen: ze zou niet langer te betalen zijn, er zou niet genoeg zijn voor iedereen. De ideeën van Theodore Dalrymple, die gelanceerd werd door Bart De Wever, vinden hier een goede voedingsbodem. Het heet dan dat de armen het aan zichzelf te wijten hebben: ze kennen geen arbeidsethos, ze groeien op in armoede, ze zijn het zo gewoon en ze gaan er zich in nestelen.
Geert Versnick (Open VLD), de voorzitter van het OCMW Gent, gaat heel ver in deze logica: hij stelde voor om ouders die een leefloon krijgen te verplichten om hun kinderen vanaf de kleuterklas naar school te sturen. Doen ze dit niet, dan verliezen ze hun uitkering. Het is natuurlijk positief dat een kind zo vroeg mogelijk naar de kleuterklas gaat, maar moet dit op zo’n manier? Complexe problemen kan je niet oplossen met een rechttoe-rechtaanaanpak.
Armoede is niet zomaar te herleiden tot de eigen individuele verantwoordelijkheid. Het gezin waarin je wordt geboren is cruciaal voor je toekomst. Hoeveel je ouders verdienen en welk diploma ze hebben bepaalt grotendeels hoe jij het er later zal vanaf brengen.
De werkloosheidsval en de sociale hangmat
Het beeld van de profiterende uitkeringstrekker die zich comfortabel in de hangmat van de sociale zekerheid nestelt, die ‘gepamperd’ wordt door het systeem, en waar “wij allemaal voor betalen” is jammer genoeg vooral onder impuls van de alomtegenwoordige Bart de Wever en zijn discours gemeengoed aan het worden. Wanneer dit gekoppeld wordt aan een misbegrepen verhaal van “voor wat, hoort wat” dan lijkt het alsof het terecht is dat een werkloze amper nog een aalmoes krijgt. Op die manier dwingen we hem om eindelijk werk te zoeken!
De werkelijkheid is zoals steeds in deze discussies helemaal anders: in de Noord-Europese landen, waar de uitkeringen het hoogst zijn, geraken de werklozen het vlugst aan werk. Studies wijzen uit dat dit vooral ligt aan de combinatie van het aanbieden van financiële prikkels, en een degelijke opleiding en sociale begeleiding.
Het gehele verhaal van rechten en plichten gaat voorbij aan het onvermogen van onze samenleving om nog maar de elementairste rechten te garanderen. Het recht op werk bijvoorbeeld. Het recht op een betaalbare woning, het recht op voldoende kinderbijslag , het recht op gratis onderwijs en gezondheidszorg enzovoort. Wie wijst er op de plichten van de 75.600 dollarmiljonairs die België vandaag telt, bijna 10 procent meer dan in 2009? In de eerste plaats op hun plicht om belastingen te betalen?
Afspraak op de volgende betoging van het middenveld en de vakbonden: vrijdag 14 september 2012: “Tegen uitsluiting, voor welvaartvaste uitkeringen”
