De gebeurtenissen op wereldschaal volgen elkaar op in razendsnel tempo. Het nieuwe coronavirus (COVID-19) heeft een kettingreactie op gang gebracht, welke iedere vorm van stabiliteit in het ene na het andere land omverwerpt. Alle tegenstellingen binnen het kapitalistische systeem komen naar de oppervlakte.
Duizenden mensen zijn er al overleden en honderdduizenden mensen zijn waarschijnlijk geïnfecteerd. Er is echter nog geen indicatie dat de piek van de pandemie is bereikt. Het aantal doden stijgt dagelijks met 20-30 procent. Er is nog geen vaccin in zicht en niemand lijkt een redelijk plan te hebben om de situatie te overwinnen. De meeste landen handelen op eigen houtje, met maar weinig aandacht voor de adviezen van instanties als de WHO. De gezondheidszorg in de meest getroffen landen staat op springen, en de zorgmedewerkers in andere landen vrezen voor de komende weken en maanden.
Het virus is momenteel voornamelijk beperkt tot China, Iran en Westerse landen. Zodra het virus de sloppenwijken raakt in gebieden als Afrika, het Midden-Oosten, het Indiase subcontinent en Latijns-Amerika, waar zich weinig gezondheids- en sanitaire faciliteiten bevinden, zullen we nieuwe hoogten van verwoesting waarnemen. Het aantal doden zal de miljoenen bereiken. De vernietiging en ontregeling zal op wereldschaal vergelijkbaar zijn met die in tijden van oorlog.
De beurs heeft al de effecten ondervonden door middel van grote dalingen in de aandelenprijs. Op maandag was de olieprijs flink gedaald, tot ongeveer 30 dollar per vat. De aandelenmarkt volgde wereldwijd. Op woensdag kondigde de Bank of England een buitengewone verlaging van de rente aan van 0,5 procent. Dit had echter geen enkel effect. De aandelen bleven zakken, met donderdag als slechtste dag ooit voor de beurs sinds 1987. De nervositeit van de markt weerspiegelt de pessimistische kijk van de heersende klasse. Ze zijn doodsbang voor de vooruitzichten van de wereldeconomie, die al vertraagde groei ondervond.
China, het land met de op één na grootste economie van de wereld, is op pad om het eerste kwartaal met negatieve groei te hebben sinds Mao´s Culturele Revolutie. Er wordt verondersteld dat het virus in China is ingedamd. In de provincie Hubei staat de dienstensector echter nog steeds volledig stil. Grote industriële sectoren hervatten hun productie, maar door de economische recessie van de rest van wereld is er weinig vraag. De overgrote meerderheid van kleine en middelgrote bedrijven in China, waar bijna 80 procent van de Chinese arbeiders werkzaam zijn, hebben hun werkzaamheden nog niet hervat.
Er is geen teken van snel economisch herstel. Sommige experts voorspellen dat de wereldwijde economische groei kan vertragen tot 1 procent ten opzichte van de 2,6 procent van vorig jaar, wat zou betekenen dat meerdere landen in recessie zouden zijn. Maar dit is wensdenken. De industrie, handel en transport zullen cyclus na cyclus meemaken van verstoringen. De consumptie zal dalen. De bevoorrading zal keer op keer onderbroken worden. De wereldeconomie zal zich in een diepe crisis bevinden.
Europa wordt hard geraakt, vooral Italië, dat de op twee na grootste economie in de Eurozone is. De Europese Raad had een bijeenkomst georganiseerd voor verenigde maatregelen om de crisis te overwinnen. Maar alles wat ze uiteindelijk bereikt heeft was een fonds van 25 miljard, waarvan een groot deel al in het Europese budget was opgenomen. De rest van haar plannen bedroeg het opheffen van begrotingsrestricties van individuele lidstaten. In principe zijn nu alle lidstaten aan zichzelf overgelaten - er is niet echt sprake van een unie. Zelfs de doorgaans pro-EU president Mattarella van Italië bekritiseerde de EU-aanpak in een officiële notitie: "Italië zit momenteel in een moeilijke situatie; onze ervaring met het tegengaan van de verspreiding van het conoravirus zal waarschijnlijk erg handig zijn voor alle andere landen in de Europese Unie. Italië verwacht daarom, en geheel terecht, op zijn minst voor het algemeen belang, solidariteitsinitiatieven [van de EU] en geen beslissingen die deze kunnen verhinderen." In werkelijkheid krijgt Italië nu meer hulp (in de vorm van medische producten als beademingsapparatuur) van China dan van de EU. Oostenrijk heeft al zijn grenzen met Italië gesloten. Andere landen verbieden vluchten van en naar Italië. Tsjechië heeft zijn grenzen gesloten voor reizigers uit 15 verschillende landen. Frankrijk, Duitsland en andere landen hebben een exportverbod opgelegd voor bepaalde medische producten. Dit alles zal escaleren: dat is een kwestie van weken en misschien zelfs wel dagen. De gemeenschappelijke markt is effectief geleidelijk aan zijn eind aan het komen. Net als na de economische crisis van 2008 en de vluchtelingencrisis, brengt de huidige schok alle interne tegenstelling van de EU naar voren, wat een duidelijk vraagteken zet achter de toekomst van Unie in het algemeen.
Donald Trump, die tot vrij recent beweerde dat het virus Amerika niet zo bereiken, is op een hysterische nationalistische tirade gegaan om COVID-19 een buitenlands virus ("foreign virus") te noemen. Hij heeft reisbeperkingen opgelegd aan staatsburgers van een groot aantal Europese landen en herhaalde zijn verzoek tot het bouwen van een grensmuur bij Mexico (ondanks het feit dat Mexico [op 13 maart - red.] enkel 12 bevestigde besmettingen heeft). De reisbeperkingen zullen een onmiddellijk effect hebben op de toeristische en dienstensectoren. Dit zal de Verenigde Staten waarschijnlijk in recessie brengen.
Rusland en Saoedi-Arabië zijn ook in strijd over het niveau van olieproductie, een conflict dat de olieprijzen al heeft doen vallen. Dit zou een Russisch faillissement op kunnen leveren. Voor de Libanese staat heeft dit al een faillissement opgeleverd. Andere economieën van het middensegment, zoals Turkije, Argentinië, India, Indonesië en Zuid-Afrika, zouden kunnen volgen op korte tot middellange termijn.
De verspreiding van het virus heeft de protectionistische tendensen dramatisch doen stijgen op wereldniveau. Elke nationale heersende klasse haast zich om haar eigen positie te verdedigen en de negatieve sociale resultaten te exporteren. Reisbarrières kunnen gemakkelijk leiden tot handelsbarrières. De handelsoorlogen tussen de Verenigde Staten en China, en tussen de Verenigde Staten en Europa, waarvan velen dachten dat deze tot rust waren gekomen, zouden weer op kunnen vlammen, op een meer oncontroleerbare manier. Dit maakt de weg vrij voor een economische depressie die vergelijkbaar is met de jaren '30, wat veel langer aan zou houden dan de directe impact van het virus.
De burgerij geeft de schuld van de economische crisis aan het virus. Maar dit was enkel een incident, dat alle eerder geaccumuleerde tegenstellingen van het systeem naar voren heeft gebracht.
Dit is een crisis van het kapitalistische systeem als geheel, welke al decennia werd voorbereid.
Dit is een crisis van het kapitalistische systeem als geheel, welke al decennia werd voorbereid.De kapitalistische klasse heeft dit een tijd lang uit kunnen stellen, door de enorme uitbreiding van krediet. Dit werd bereikt door het creëren van schuld, welke nu een enorm obstakel voor de groei inhoudt. Vroeg of laat had de bubbel eindelijk een keer moeten barsten. We voorspelden dit in ons World Perspectives document, welke werd opgesteld in november en werd geaccepteerd bij de recente bijeenkomst van het International Executive van de IMT. Het document zegt:
"Het herstel was in ieder geval erg zwak en fragiel, en elke schok zou de economie over de rand kunnen duwen. Praktisch alles zou paniek kunnen veroorzaken: een verhoging van het rentetarief in de VS, de Brexit, een conflict met Rusland, de verheviging van de handelsoorlog tussen de VS en China, een oorlog in het Midden-Oosten die leidt tot stijgende olieprijzen, en zelfs een domme tweet van het Witte Huis (waar zeker geen tekort aan is)."
Van het oogpunt van de economie is het virus slechts een toevallige gebeurtenis, die een dieper onderliggende noodzakelijkheid uitbeeldt. Maar het heeft ook invloed op hoe het proces zich zal ontwikkelen in de toekomst. Door de aard van het virus is het vermogen van de heersende klasse om de crisis te verlichten of te sturen, maar beperkt.
De rimpeleffecten van de pandemie zullen een al zwakke wereldeconomie verwoesten. Het ene na het andere land kondigt economische stimuleringspakketten aan om de economie draaiende te houden. Maar het effect van deze maatregelen wordt beperkt door de impact van de pandemie, die voorlopig nog niet zal verdwijnen. Grote delen van de dienstensector, zoals bioscopen, cafés, restaurants, etc., zullen allemaal flink geraakt worden wanneer mensen plaatsen van publieke convergentie zullen mijden. Er zijn vele sectoren waar flexibele en tijdelijke contracten heersen: hier zal de pandemie een verwoestende impact hebben op de werkers. De situatie zal op zijn minst aanhouden tot er fatsoenlijke geneesmiddelen voor het virus zijn gevonden. Grote industrieën zullen de productie regelmatig onderbroken zien worden door nieuwe uitbraken. Ondanks alle pogingen van de regeringen, zal de werkloosheid stijgen. Als gevolg zal de consumptie dalen en de economie verder geremd worden.
De heersende klasse is doodsbang voor de vooruitzichten van massale werkloosheid en een verheviging van de klassenstrijd, die om de hoek zouden kunnen liggen. In veel landen worden speciale maatregelen genomen door de regeringen, zoals het toekennen van speciaal ziekteverlof voor de werkers in de dienstensector en andere sectoren. Maar deze maatregelen zullen niet eens in de buurt komen van het oplossen van de problemen van de getroffen werkers. Sommige banken staan mensen toe hun hypotheek een paar maanden uit te stellen. Kleine en middelgrote bedrijven krijgen voordelige leningen en belastingrestitutie. Het Europees Parlement praat over het opheffen van het Verdrag van Maastricht, welke de lidstaten verplicht hun begrotingtekort onder de 3 procent te houden. De overheden verhogen hun uitgaven op grote schaal, in een poging om de catastrofe te voorkomen.
Maar het is onwaarschijnlijk dat dit iets zal oplossen. Keynesiaanse maatregelen zijn onwaarschijnlijk om in dit stadium te consumptie weer op te starten, welke door het virus voor maanden of zelfs jaren verlaagd zou kunnen zijn. In plaats hiervan zou het juist kunnen leiden tot enorme inflatie in de economische sectoren. Kleine en middelgrote bedrijven zouden massaal failliet kunnen gaan. Belastingverlagingen en goedkope leningen zouden enkel het probleem naar de nabije toekomst kunnen verplaatsen. Miljoenen banen zouden nog steeds in gevaar zijn.
In het Westen zijn er veel banen in de dienstensector, de bouw en transport, op basis van precaire contracten, en deze banen zullen als eerste verdwijnen. In Italië bestaat een groot deel van de arbeidsmarkt, vooral in de zwaarst getroffen sectoren zoals in de horeca en het toerisme, uit flexbanen. In armere landen is de situatie erger. In Iran bijvoorbeeld, hebben 96 procent van de arbeiders een zogenaamd "blanco" contract, waardoor de arbeiders geen rechten hebben. In alle landen zal de werkloosheid een bron gaan vormen voor massale radicalisering.
Nationale eenheid
De heersende klassen en hun overheden roepen op tot het samenkomen van hun respectievelijke naties in tijden van crisis. Maar achter deze illusie schuiven ze de last van deze ramp door naar de werkende klasse. De ene na de andere overheid implementeert draconische maatregelen. In Italië, Denemarken en China functioneren sommige gebieden alsof ze onder de krijgswet staan.
In China werden arbeiders van belangrijke staalfabrieken gedwongen om voor bijna een maand op hun werk te blijven, zonder het recht om naar huis te kunnen gaan. In Italië moeten dokters en verpleegkundigen werken totdat ze erbij neer vallen. Ondertussen moeten arbeiders in de private sector, voornamelijk in de industrie, ook blijven werken. Velen vragen zich af wat de bedoeling hiervan is. Als, vanuit het oogpunt om de verspreiding van de pandemie te bestrijden, het advies is om thuis te blijven, waarom zouden de werkers naar hun werk moeten gaan in sectoren van de economie die niet essentieel zijn? Het antwoord is duidelijk: om van de winsten van de kapitalisten zoveel mogelijk te behouden. Zelfs nu hun recht tot protest behoorlijk ingeperkt is door de noodmaatregelen, gaan de arbeiders nog steeds over tot actie. Er is een golf van ongeorganiseerde stakingen die zich verspreidt door Italië, waarbij de arbeiders protesteren tegen het gebrek aan fatsoenlijke veiligheidsmaatregelen. De stakers eisen dat de fabrieken die niet-essentiële koopwaren produceren, gaan sluiten, zonder verlies van loon, totdat er fatsoenlijke sanitaire omstandigheden zijn geïntroduceerd. Dit heeft een enorme druk gezet op het leiderschap van de vakbonden CGIL-CISL-UIL, die tot die tijd samen met de industriëlen van Confindustria lobbyden om de fabrieken open te houden. Dit alles in anticipatie voor de toekomst.
Voorlopig worden de restricties in China verminderd, maar het is waarschijnlijk dat ze weer in werking worden gezet zodra er een nieuwe uitbraak volgt. Denemarken en Italië zijn afgesloten. Vele andere landen zullen hetzelfde moeten doen. De overheden proberen de indruk te wekken dat ze 'er iets aan doen'. Hoewel sommige maatregelen logisch zijn vanuit een epidemiologisch oogpunt, worden ze onderuit gehaald door het privaat bezit, de anarchie van het kapitalisme en het bestaan van de natiestaat. Zo zien we dat particuliere zorgverleners coronapatiënten doorverwijzen naar de publieke sector. Particuliere zorgverzekeraars weigeren om de kosten van corona infecties te dekken. Er is een gebrek aan test-kits, die worden geproduceerd door de private sector. Mensen wordt gevraagd thuis te blijven, terwijl de arbeiders gevraagd wordt door te blijven werken. Private bedrijven slaan hun winst uit het verhogen van de prijzen van handgel, maskers en zelfs conoravirus-testkits! Ten slotte, het feit dat verschillende overheden niet eens hun reacties kunnen coördineren, en dat ze verschillende vaak tegenstrijdige aanpakken kiezen, haalt de strijd om de pandemie in te perken onderuit.
In de VS ontkende Donald Trump tot 11 maart dat de ziekte enig gevaar kon opleveren. In China, heeft de overheid, uit angst van het beschadigen van haar kwetsbare economie, voor meerdere weken geweigerd actie te ondernemen tegen de epidemie. In plaats hiervan werden onderzoekers en klokkenluiders gevangengenomen en vervolgd. In Iran ontkende de regering het bestaan van het virus voor weken, om de deelname aan de parlementaire verkiezingen zo hoog mogelijk te houden. Tot op heden probeert het regime de ernst van de ziekte te verbergen. Officieel zijn er slechts maar een paar honderd Iraniërs gestorven aan het virus, maar onofficiële rapportages van het aantal doden geven een vele malen hoger aantal aan. Het is aannemelijk dat het aantal geïnfecteerden al tot de tien- of honderdduizenden opgelopen is.
Toen de hoogste leider Khamenei werd gevraagd wat voor maatregelen de mensen konden treffen tegen het virus, stelde hij voor dat ze moesten bidden. Uiteraard geldt dit alleen voor de armen. Het staat buiten kijf dat Khamenei de beste op wetenschap gebaseerde zorg zou krijgen als hij zelf geïnfecteerd zou zijn. Het lijkt erop dat de hoofdbron van verspreiding van het virus te herleiden is tot de heilige schrijn van Qom, waar pelgrims bijeenkomen om genezen te worden. Dit alles haalt de hele basis van het theocratische regime onderuit. Maar het religieuze establishment negeert alle veiligheidsmaatregelen en schijft de epidemie af als niets anders dan een Westerse complottheorie. Dit alles bereidt een golf voor van woedende reactie van de Iraanse massa’s, die met hun leven moeten betalen voor de rotheid van de heersende klasse.
Ondertussen wordt de bestrijding van de ziekte belemmerd door de besparingen in de gezondheidssector, die al tientallen jaren duren. In Italië werden in deze sector 46.500 banen geschrapt tussen 2009 en 2017. In dezelfde periode werden 70.000 ziekenhuisbedden geschrapt. Italië had 10,6 ziekenhuisbedden per 1000 inwoners in 1975, nu zijn het er maar 2,6! Groot-Brittannië ging van 10,7 bedden per 1000 in 1960, naar 2,8 in 2013. Daar werd het aantal bedden tussen 2000 en 2017 met 30% verminderd! Dezelfde toestanden gelden over de hele Westerse wereld. In Italië moeten gezondheidswerkers dikwijls besluiten wie ze kunnen behandelen en wie niet, omdat er slechts beperkte voorzieningen zijn. Dat betekent dat velen, vooral ouderen, zullen sterven door het gebrek aan middelen. Naarmate het aantal besmettingen toeneemt komen de gezondheidssystemen onder steeds grotere druk te staan. Zij zouden kunnen instorten en daarbij honderdduizenden aan hun lot overlaten. De rijken, die beroep kunnen doen op private gezondheidszorg, blijven gespaard van dergelijke barbarij. In Iran kreeg een hele reeks besmette ministers, parlementsleden en topambtenaren onmiddellijk verzorging en zij zijn nu herstellende. Tegelijkertijd moeten tienduizenden gewone mensen hemel en aarde bewegen om gewoon maar verzorgd of getest te worden. In het tragische geval van een verpleegster werd het resultaat van haar test een week na haar dood bekendgemaakt.
In Singapore werd de gehel bevolking voorzien van medische en veiligheidsapparatuur, zoals mondkapjes. In China werd onmiddellijk een hele reeks ziekenhuizen gebouwd om met de toestand om te gaan. Tienduizenden personen werden getest, zelfs sommigen die geen symptomen vertoonden. In Groot-Brittannië lijkt de regering geen enkele poging te doen om zich voor te bereiden op de catastrofe, die er zeker aankomt. Op 12 maart moest premier Johnson toegeven dat er waarschijnlijk al 10.000 mensen in het Verenigd Koninkrijk besmet waren. Toch weigerde hij massabijeenkomsten te schrappen, zoals gebeurde in Italië en zelfs in Schotland. Ongevoelig vertelde hij dat het publiek zich moest voorbereiden “om geliefden te verliezen voordat hun tijd gekomen is.” Zoals de New York Times het stelde: “Het Verenigd Koninkrijk beschut zijn economie voor het virus, maar doet dat nog niet voor zijn bevolking.”
De cynische houding van Johnson werd nog duidelijker in een interview, waar men hem vroeg op welke manier de ziekte kon worden aangepakt. Terloops vermelde hij het alternatief “… misschien moeten wij het moedig ondergaan, alles in zijn beloop laten en de ziekte in één keer door de bevolking laten gaan, zonder zoveel draconische maatregelen te treffen.” Met andere woorden, laat duizenden mensen sterven, zonder ernstige maatregelen te treffen, om ervoor te zorgen dat het bedrijfsleven ongehinderd verder werkt. Deze fatalistische benadering, die gedeeld wordt door andere landen, zoals Zweden en de Verenigde Staten, werd impliciet gehekeld door de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Zij blijft erop aandringen dat de landen er alles aan zouden doen om het virus in te dammen.
Ongetwijfeld is er een vorm van malthusianisme in deze beschouwingen, wat de verdorven geestesgesteldheid van de heersende klasse weerspiegelt. Dat houdt in dat armoede, oorlogen en epidemieën aantonen dat er overbevolking is en dat ze nodig zijn om het aantal aardbewoners te verminderen. Jeremy Warner, een journalist bij de Telegraph schreef: “Om het eens open en bloot te zeggen, als we het eens afstandelijk vanuit een economisch perspectief bekijken, zou het COVID-19 virus op de lange termijn zelfs licht voordelig kunnen zijn door voornamelijk oudere mensen op te ruimen. De gedachtegang van de Britse bourgeoisie is dus: laat de ziekte in één keer door de bevolking razen, in één inspanning zoveel mogelijk mensen “opruimen”. Op die manier zou Groot-Brittannië vlugger uit de recessie komen dan andere landen, die meer maatregelen nemen om de pandemie in te dammen en uit te stellen.
In de Verenigde Staten is de gezondheidszorg bijzonder slecht uitgerust voor wat er komen gaat. Miljoenen mensen zonder ziekteverzekering kunnen verschrikkelijke toestanden tegemoet zien. Mogelijk zal de regering deze mensen een tijdelijke verzekering bieden voor deze situatie. Maar dit zal geen oplossing bieden voor het aftandse gezondheidssysteem om het hoofd te bieden aan de schaal waarop de ziekte zal toeslaan. Het gezondheidssysteem in de VS is gericht op één zaak: geld opbrengen voor de grote medische en farmaceutische bedrijven. Het is niet in staat om het hoofd te bieden aan een nationale catastrofe op de schaal die we kunnen verwachten. In de voorbije weken werden er geen voorbereidingen getroffen. De ziekenhuizen hebben geen plan, er werd geen opleiding voorzien en de uitrusting is schaars. Het US Centre for Disease Control (centrum voor controle op ziektes) weigerde ook het internationale standaardtestsysteem op het coronavirus te gebruiken en besliste in plaats daarvan om de eigen test vanaf nul te ontwikkelen. Maar dat botste op veel problemen, waardoor de test zeer laat tot stand kwam en er ook veel te weinig testmateriaal voorradig is. Bovendien zijn er weinig centra waar de testen kunnen plaatsvinden, zodat er veel tijd verloren gaat om de monsters op te halen. Zodoende hadden de VS op 6 maart slechts 2000 testen uitgevoerd, terwijl Zuid-Korea op hetzelfde ogenblik al 140.000 testen had uitgevoerd! Het resultaat daarvan is dat er geen accuraat overzicht is van het werkelijke aantal besmettingen in de VS. Er worden geen ernstige maatregelen getroffen om de gewone mensen te beschermen tegen de gezondheids- en economische crisis. Maar, onmiddellijk nadat de crisis escaleerde, injecteerde de Amerikaanse Federale Bank 1,5 biljoen dollar in de beurzen om de grote bedrijven te beschermen.
De onbekwaamheid van de gehele kapitalistische klasse en haar instellingen wordt overduidelijk. Donald Trump lijkt geheel onbewogen te zijn door de situatie en elk van zijn handelingen lijkt een nog grotere ramp voor te bereiden. Uiteindelijk zou dit tot de val van Trump kunnen leiden. Ook de eis voor een genationaliseerde en gratis gezondheidszorg zou een grote steun kunnen krijgen onder de bevolking. Bij elke nieuwe wending wordt het duidelijker hoe verrot de heersende klasse is. Dit proces zal zich over heel de wereld herhalen, naarmate de ziekte in het ene na het andere land toeslaat. De taak van de marxisten is om de heersende klassen te ontmaskeren, evenals het bedrog van de nationale eenheid. Wij moeten aantonen dat de belangen van de parasitaire heersende klasse diametraal tegengesteld zijn aan die van de rest van de samenleving:
- Overal moeten we de nationalisatie voorstellen van alle privé-instellingen in de gezondheidszorg. De gehele sector, met inbegrip van de farmaceutische industrie, moet onmiddellijk worden genationaliseerd onder arbeiderscontrole, om een plan uit te werken dat steun verleent aan al degenen die het nodig hebben.
- Het aantal bedden moet drastisch verhoogd worden. Indien nodig moeten er nieuwe ziekenhuizen worden opgezet, bijvoorbeeld door leegstaande gebouwen op te eisen en te herinrichten, of door voorzieningen vanaf de grond op te bouwen.
- Al degenen die ziek zijn moeten ongelimiteerd vergoed worden. De werkers op tijdelijke basis moeten onmiddellijk formeel aangenomen worden of recht krijgen op een uitkering: een leefbaar loon dat gelijk is aan dat van de arbeiders die hun werk verliezen. Ouders en hulpverleners moeten kunnen beroep doen op betaald verlof om te zorgen voor hun kinderen en anderen die getroffen worden door de sluiting van instellingen als scholen, kinderopvang, etc.
- Er moeten strikte prijscontroles komen op alle noodzakelijke goederen. Onteigen de fabrieken die zeldzame hygiënische producten en medicijnen kunnen produceren.
- Alle uitzettingen en inbeslagnames van woningen moeten worden stopgezet. Lege huizen, die door de superrijken worden gebruikt voor speculatie, moeten onder publieke controle komen om daklozen te huisvesten.
- In de getroffen regio’s moet alle niet-essentiële productie tijdelijk worden stopgezet om de verspreiding van de ziekte tegen te gaan. Terwijl de bedrijven dicht zijn behouden de werknemers hun volledige loon. Alle opdrachten van de openbare diensten aan de private sector worden onmiddellijk stopgezet en hun arbeiders krijgen het statuut van ambtenaren, om te kunnen verzekeren worden dat ze hun lonen blijven krijgen.
- Voor degenen die nog moeten werken, moet er voorzien worden in alle veiligheids- en gezondheidsmaatregelen, op kosten van het bedrijf. Als de bazen zeggen dat daar geen geld voor is, moeten wij vragen om de boeken te openen.
- Dergelijke maatregelen moeten bediscussieerd en beslist worden door de werknemers zelf, terwijl vakbondsafgevaardigden en op de werkplaats verkozen comités toezien op hun implementatie. Als de vakbondswerking zwak is of onbestaande is dit het moment om die te beginnen organiseren en de erkenning van de vakbond af te dwingen.
- De middelen die nodig zijn om de pandemie te bestrijden kunnen niet gevonden worden door de begroting verder in het rood te laten gaan of door de staatsschuld te vergroten: dat zouden de arbeiders later moeten betalen door nieuwe bezuinigingen. Er moet onmiddellijk een bijkomende heffing komen op het grootkapitaal. Wij moeten ook de eis lanceren voor de nationalisatie van het bankwezen, om in staat te zijn de middelen aan te wenden waar ze nodig zijn: fondsen voor de huishoudens, de kleine bedrijven en de sectoren die door sluiting getroffen zijn.
- Industrieën die bankroet dreigen te gaan moeten genationaliseerd worden onder arbeiderscontrole, om de banen van de werknemers en hun levensonderhoud te beschermen. Al het inactieve vermogen dat in handen is van de monopolies zou moeten worden onteigend om de noodmaatregelen te financieren.
Het is de taak van de marxisten om erop te wijzen dat de klasse der kapitalisten onbekwaam is om de maatschappij vooruit te helpen. We moeten geduldig uitleggen dat enkel de werkende klasse, door de macht in eigen handen te nemen, een uitweg kan bieden uit de impasse.
Een nieuw tijdperk
Wij maken een nieuw tijdperk in de wereldgeschiedenis mee: een tijdperk waarin crises, oorlogen, revoluties en contrarevoluties elkaar zullen afwisselen. Zoals de kringen die een kei maakt als men deze in het water gooit, zullen de gevolgen van de huidige crisis zich verspreiden naar elke uithoek van de wereld. Het zal de grootste ontwrichting van de maatschappij meebrengen sinds de Tweede Wereldoorlog. Elk regime zal te maken hebben met onrust. Elk sociaal, economisch, diplomatiek en militair evenwicht zal verbroken worden.
Zoals we voorheen al vele malen uitgelegd hebben, is de heersende klasse er nooit in geslaagd om de tegenstellingen op te lossen die leidden tot de crisis van 2008. In plaats daarvan hebben ze de zeepbel opnieuw opgeblazen en nu is deze aan het barsten. Door de pandemie zal de ineenstorting bijzonder snel en diep zijn. Ze kan tot twee jaar lang een depressieve invloed uitoefenen op de economie. Maar als de pandemie stopt, zal dat niet betekenen dat normale toestanden zullen terugkeren. Het volgende decennium zal veel turbulenter zijn dan het vorige.
Wat het belangrijkste is voor marxisten: het bewustzijn van de massa’s zal dramatische verschuivingen ondergaan. Het zal veel gelijkenis vertonen met de processen die zich voordoen tijdens een oorlog. Crisis en massale werkloosheid zullen toeslaan. Draconische maatregelen zullen aan de werkende klasse worden opgelegd.
In de eerste fase zal de heersende klasse proberen om de situatie te stabiliseren door op te roepen tot nationale eenheid. De voorbije periode heeft echter de autoriteit aangevreten van het establishment en haar politici. Niettemin zullen veel mensen de nieuwe toestanden aanvaarden, omdat ze denken dat ze tijdelijk zijn en noodzakelijk. Velen zullen denken dat de staat handelt in het belang van de natie. Maar geleidelijk zal het duidelijk worden aan wie er gevraagd wordt om te betalen en wiens belangen wél beschermd worden. Men zal de massa’s keer op keer opofferingen vragen ten voordele van de heersende klasse. Maar dat heeft een limiet. Eens die limiet wordt bereikt zal de schijnbare volgzaamheid van vandaag plaatsmaken voor razende woede.
De basis voor die verandering van het bewustzijn zal gelegd worden door grote gebeurtenissen. In de toekomst zullen die het bewustzijn tot in de kern door elkaar schudden en het verplichten om alle zekerheden opnieuw in vraag te stellen. Zelfs de kleine dagelijkse gebruiken zullen veranderen voor gewone mensen, net als de nationale normen en gebruiken. Dit zal de massa’s uit hun inertie duwen en naar het podium van de wereldpolitiek brengen. Ondertussen zal elk deel van het status quo uiteenvallen en zullen de massa’s geconfronteerd worden met de naakte barbarij van het kapitalisme.
Trotski legde uit hoe dit proces zich voordeed voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen hij in 1921 schreef over Groot-Brittannië:
"Men moet niet vergeten dat, als men het bekijkt op de schaal van de gehele maatschappij, het bewustzijn verschrikkelijk conservatief is en zich traag voortbeweegt. Enkel idealisten beelden zich in dat de wereld verandert door het vrije initiatief van het menselijke denken. In werkelijkheid doet het denken van een maatschappij of van een klasse geen enkele stap vooruit, behalve als er een extreme nood is die hen daartoe dwingt. Indien het enigszins mogelijk zou zijn, zou men de vertrouwde ideeën en gebruiken aanpassen aan nieuwe feiten. Om eerlijk te zijn hebben klassen en volkeren tot nu toe enkel initiatief getoond als ze door de geschiedenis afgeranseld werden met een zware gesel. Als dat niet het geval was, hadden de volkeren dan toegelaten dat de imperialistische oorlog uitbrak? Tenslotte kwam de oorlog dichterbij terwijl iedereen erop toekeek, zoals twee treinen die op elkaar toesnelden op hetzelfde spoor. Maar de volkeren bleven stil, keken, wachtten en gingen door met hun vertrouwde, alledaagse, conservatieve levens. De vreselijke slachtingen van de imperialistische oorlog waren nodig om verandering te brengen in het bewustzijn en in de sociale gedragingen. De werkende bevolking van Rusland wierp de Romanovs omver, verdreef de bourgeoisie en nam de macht in handen. In Duitsland ontdeden ze zich van de Hohenzollerns, maar stopten toen halverwege…. De oorlog was nodig om deze veranderingen teweeg te brengen, de oorlog met zijn miljoenen doden, gewonden en verminkten… Wat een duidelijk bewijs hoe conservatief het menselijke denken is, hoe traag het verandert, hoe hardnekkig het vasthoudt aan het verleden, aan al het bekende, vertrouwde en voorvaderlijke - tot de volgende klap van de gesel." [onze vertaling - red.]
Nu zien we reeds de eerste stadia van dit proces. In Iran broedt er overal revolutionaire woede. Eén tweet, die duidelijk de wanhoop van de bevolking toont, luidt als volgt: “Mijn oudoom stierf twee dagen geleden ten gevolge van het coronavirus. Hij is steeds een arbeider geweest vanaf de leeftijd van zeven, toen zijn vader stierf, tot zijn dood op de leeftijd van 77. Toen het virus zich verspreidde door geheel Qom, kon hij niet thuis blijven, want hij moest kiezen tussen brood en het leven. Een dergelijk dilemma is het meest pijnlijke dat ik kan bedenken.”
Dergelijke pijnlijke bedenkingen gaan nu door de geesten van miljoenen anderen. Duizenden mensen sterven voor niets anders dan de hebzucht en de onbekwaamheid van de heersende klasse. Het gevaar van de virus is het enige wat beweging vandaag tegenhoudt. Maar dat betekent slechts uitstel. Als het stof eenmaal is neergedaald, zullen de massa’s opnieuw in beweging komen.
In Ecuador heeft Lenín Moreno een bezuinigingspakket doorgevoerd om de gevolgen van de crisis te bestrijden. Dat zal bijna zeker leiden tot nieuwe opstanden, slechts maanden nadat de vorige regering werd omvergeworpen door een massabeweging. Op het Arabische schiereiland werd de Arabische revolutie enkel gestopt door een toename van de uitgaven voor openbaar welzijn. Met de daling van de olieprijzen is dit niet langer houdbaar en zal soberheid aan de orde van de dag komen. In China hebben experts jarenlang gezegd dat een groei van het bruto binnenlands product van zes procent nodig was om sociale onrust te vermijden. Wel, die cijfers zijn een ding van het verleden.
In Italië ontwikkelt zich een gelijkaardige stemming. Dit is in het bijzonder het geval bij degenen die zich op de frontlinie bevinden - dokters, verplegers en andere gezondheidswerkers - die het moeten redden terwijl de overheden hen onvoldoende middelen ter beschikking stellen. Voor het ogenblik kunnen zij daartegen niet reageren door de enorme taak die zij nu te vervullen hebben. Maar ze zullen evenmin vergeten wat zij vandaag zien. Wanneer zij de kans krijgen om even adem te halen, zullen deze mensen tot de aanval overgaan.
De sterkste kapitalistische landen zullen evenmin worden gespaard. Daar komen de massa’s de crisisperiode binnen, niet na eerst groei en voorspoed te hebben gekend, maar na meer dan tien jaar bezuinigingen aanvallen volgend op de crisis van 2008. Vertrouwen in de overheden en in het systeem bevindt zich al op een historisch dieptepunt. Het hamsteren en de slechte opvolging van de veiligheidsvoorschriften in sommige regio’s zijn daar een uiting van. En volgend op al deze miserie zal de bevolking geconfronteerd worden met massale werkloosheid en armoede, zoals we ze niet meer gezien hebben sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Dat zal hen op het pad van de klassenstrijd dwingen.
In de loop van deze strijd zal de arbeidersklasse veranderen, en hiermee ook haar leiding en haar organisaties. In de loop van dit proces zullen zich vele kansen voordoen waarbij de marxisten gehoor kunnen vinden voor onze ideeën – in het begin bij de geavanceerde lagen, later bij de massa van de arbeidersklasse. Onze ideeën zijn de enige die kunnen uitleggen wat er nu plaatsvindt.
De ramp die we nu beleven is op elk vlak een gevolg van het kapitalistisch systeem. Dat systeem is verantwoordelijk voor de vernietiging van het milieu, wat leidde tot een toename van de epidemieën. Het verknoeide de farmaceutische industrie, die enkel interesse toont in het ontwikkelen van medicijnen die potentieel winstgevend zijn. Het onderwierp de gezondheidszorg aan jarenlange besparingen, privatisering en outsourcing, met als gevolg dat het gezondheidssysteem niet meer in staat is om het hoofd te bieden aan onverwachte gebeurtenissen. De heersende klassen en hun lakeien in de regeringen hebben overal ter wereld bewezen onbekwaam te zijn om verdedigingslinies op te werpen om de ziekte in te dammen. Bij elke wending heeft hun aarzeling om ook maar iets van hun winsten op te offeren, de epidemie de kans gegeven om zich verder te verspreiden. Om zogezegd te pandemie tegen te houden, zullen ze proberen de kosten van de economische crisis op de schouders van de werkende klasse te leggen.
De toestand waarin het milieu verkeert is gevaarlijk, ongeziene aantallen overstromingen en droogteperiodes teisteren verschillende delen van de planeet; sprinkhanenplagen bedreigen het levensonderhoud van tientallen miljoenen mensen. Er woeden oorlogen en burgeroorlogen in Afrika en het Midden-Oosten. Onze wereld wordt getroffen door de ene na de andere catastrofe. Maar dit is niet de Apocalyps zoals sommigen vermoeden. Het is de doodsstrijd van een systeem dat een hindernis is geworden voor de verdere ontwikkeling van de menselijke beschaving. De keuze tussen socialisme en barbarij kan niet duidelijker zijn dan vandaag. Kapitalisme betekent een gruwel zonder einde. Maar te midden van die gruwel heeft het kapitalisme zijn eigen grafdelver gecreëerd: de werkende klasse, die onder haar leiding alle armen en onderdrukten kan verenigen. Als de arbeiders eenmaal in beweging komen, zal geen enkele kracht op aarde in staat zijn hen tegen te houden.