De farmaceutische bedrijven die de Zuid-Afrikaanse regering voor de rechtbank hebben gedaagd teneinde hun massale winsten te beschermen ten koste van het leven van miljoenen aidspatiënten, hebben moeten inbinden. Zeer goed nieuws dus.
In 1997 stemde de Zuid-Afrikaanse regering een wet (Medecine and Related Substance Control Amendments Act) die het mogelijk maakte om gebruik te maken van parallelle invoer (d.w.z. invoer van geneesmiddelen uit landen waar de patenteigenaar ze goedkoper op de markt brengt) en eveneens de geneesmiddelenindustrie kon verplichten tot het vrijgeven van informatie om zodoende goedkopere generische versies van het geneesmiddel te produceren. Deze wet werd gestemd in overeenstemming met de overeenkomsten van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) die stellen dat in uitzonderlijke gevallen en noodsituaties regeringen de toestemming kunnen krijgen om goedkopere generische versies van een geneesmiddel te produceren. Dit is een uitzondering op de algemene regel die stelt dat bedrijven tot 20 jaar lang het patent op een geneesmiddel kunnen behouden. Alle regeringen, de Amerikaanse en Europese incluis, keurden de wet goed, maar oefenden steeds druk uit op de regeringen van de Derde Wereldlanden zodat deze nooit van deze uitzonderingsregel zouden gebruiken maken.
Aidsepidemie
Zo’n 35 miljoen mensen zijn besmet door het aidsvirus. 25 Miljoen ervan leven ten zuiden van de Sahara, een gebied dat goed is voor 80% van de 2,8 miljoen mensen die in 1999 aan de ziekte gestorven zijn. De levensverwachting is drastisch verminderd en in landen als Botswana is 35% van de volwassen bevolking HIV-positief. In Zuid-Afrika gaat het om 4 miljoen besmette mensen of 20% van de volwassen bevolking. Alleen vorig jaar al kwamen 3,8 miljoen met het virus besmette mensen bij. Zo’n 16 miljoen Afrikanen zijn sinds het begin van de epidemie gestorven aan deze ziekte.
De imperialistische plundering van de deze landen is niet vreemd aan de omvang van de crisis op het continent. De laatste tien jaar hebben Europa en de Verenigde Staten deze landen net zoals deze van de rest van de Derde Wereld verplicht om hun markten te openen en hun openbare diensten te privatiseren, gezondheid en onderwijs incluis. In deze context kon de aidsepidemie en het hieraan verbonden doodsvonnis zich sneller dan om het even waar verspreiden.
Het feit dat de farmaceutische industrie gerund wordt op basis van de jacht op winst betekent dat ze niet geïnteresseerd is om geneesmiddelen te ontwikkelen tegen een ziekte die hoofdzakelijk mensen in de Derde Wereld treft. Zij beschikken nu eenmaal niet over de nodige koopkracht. Roy Vagelos, voormalige topman van Merck, is hierover zeer openhartig: “Een bedrijf met aandeelhouders kan geen laboratorium financieren dat zich toespitst op Derde Wereldziekten, omdat het hieraan failliet zou gaan “.
Prioriteiten
De farmaceutische industrie leeft niet op droog zaad als je het ons vraagt. Het gaat om een zeer winstgevende sector waar door de fusies en overnames in de laatste jaren reusachtige bedrijven zijn ontstaan. De gezamenlijke waarde van de “Big Five” (de vijf grootste geneesmiddelenbedrijven) is tweemaal zo groot als het gezamenlijk BNP van alle landen ten zuiden van de Sahara! Alle middelen zijn goed om hun gigantische winstmarges (de grootste marge van alle legale handel in de wereld) te beschermen.
De nadruk bij de onderzoeksprogramma’s van deze industriereuzen ligt bij het ontwikkelen van “lifestyle”-geneesmiddelen, producten tegen onder andere zwaarlijvigheid, kaalheid, rimpels en impotentie. De markt voor deze producten is miljarden waard. Een andere winstgevend marktsegment is dat van de behandeling van huisdieren. In de USA was deze markt in 1998 goed voor één miljard dollar.
Een van de veelgehoorde argumenten van de farmaceutische bedrijven om hun patentrechten te beschermen luidt dat zij hoge onderzoekskosten moeten kunnen opvangen. Een zorgvuldige kijk in hun boekhouding leert ons dat deze uitgaven in grote mate overdreven zijn en dat zij twee maal meer uitgeven aan reclame en marketting dan aan onderzoek.
Bezorgd voor het verlies aan marktaandeel heeft de farmaceutische industrie een sterke daling aangekondigd van de prijs voor HIV- & aids-geneesmiddelen. Actievoerders wijzen erop dat zelfs de aangekondigde prijsdaling van 85% geen effect zal hebben op het aantal mensen dat zich een behandeling kan veroorloven. In Zuid-Afrika kunnen maar 10.000 mensen op de vier miljoen die besmet zijn zich de kostprijs (tot 10.000 dollars of meer dan 400.000 frank per jaar) van een tritherapie veroorloven. De meeste werkende Zuid-Afrikanen verdienen minder dan 2,50 dollar per maand. De gepaste geneesmiddelen invoeren uit India zou de prijs van een behandeling herleiden tot minder dan 300 dollar per jaar.
ANC-regering
De Zuid-Afrikaanse actiegroep Treatment Action Coalition (www.tac.org.za) heeft 5.000 dosissen van een Thaise generische versie van flucanazole (prijs in Thailand is 9 pence, in Zuid Afrika 9 dollar) illegaal het land binnengesmokkeld, gratis verspreid en openlijk deze overtreding toegegeven aan de politie met als bedoeling de regering te verplichten hetzelfde te doen. Ironisch genoeg daagden de farmaceutische multinationals dezelfde Zuid-Afrikaanse regering, die deze “internationale maffia” weinig of geen stokken in de wielen heeft gestoken, voor de rechtbank. Gedurende bijna het hele vorige jaar beweerde president Thabo M’beki dat niet het HIV-virus AIDS veroorzaakte, maar de armoede. Nogal een schijnheilige aanpak van de ANC-regering (het African National Congres) die verantwoordelijk is voor de privatisering van openbare bedrijven, watervoorzieningen, gemeentediensten en daarbij nog andere prokapitalistische maatregelen nam die duizenden jobs hebben gekost. Natuurlijk helpt armoede bij de verspreiding van een heleboel ziekten voor dewelke HIV-patiënten veel gevoeliger zijn. Maar de ANC-regering doet niets om het probleem van de armoede en het gebrek aan huisvesting en aan water- en elektriciteitsbevoorrading op te lossen. Integendeel, alle gemeentebesturen, ook die geleid door het ANC, zetten mensen die hun huur niet kunnen betalen op straat en snijden het water en de elektriciteit af wanneer ze de factuur niet aankunnen.
Profits before people
Het is duidelijk dat het winstbejag van de grote multinationals verantwoordelijk is voor de dood van miljoenen mensen die sterven van makkelijk te genezen ziekten. De enige reden waarom de bevolking van de armste landen geen behandeling krijgen is simpel: zij kunnen niet betalen. Veel andere ziekten zijn te behandelen, maar het medisch onderzoek ontbreekt omdat het niets opbrengt, zelfs al worden geneesmiddelen ontdekt.
Het zou verkeerd zijn te denken dat dit alleen maar toe te schrijven is aan de uitzonderlijke gulzigheid van de farmaceutische industrie. Het is de logica van het hele kapitalistische systeem. Onder het kapitalisme produceren bedrijven alleen maar voor winst en voor niks anders. Je kan niets anders verwachten van zo’n systeem.
De onteigening via nationalisatie van de “farma-maffia” is daarom een must. Deze ondernemingen beslissen als het ware over het leven en de dood van miljoenen mensen. Deze operatie moet gebeuren onder het democratische beheer van de werkers zelf. Alleen op die manier kunnen de belangen van de meerderheid van de bevolking primeren en snel een eind gemaakt worden aan deze epidemieën. Het probleem van de gezondheidszorg in de Derde Wereld is niet begonnen en zal ook niet eindigen met aids. De meest efficiënte manier van ziektebestrijding ligt in de strijd voor echte jobs voor iedereen, degelijke huisvesting, toegang tot zuiver drinkwater, elektriciteit en kwaliteitsonderwijs. Het kapitalistisch systeem kan geen enkel van deze elementaire noden ledigen. De aidsepidemie wordt vergeleken met de pestplaag in Europa tijdens de Middeleeuwen. Het grote verschil met toen ligt in het feit dat de middelen ter bestrijding van de Zwarte Dood toen niet voorhanden waren. Dit is niet langer het geval, alleen is er vandaag een torenhoge muur van winstbejag opgetrokken tussen de zieken en de behandeling. Deze epidemie richt de schijnwerpers opnieuw op een oude beschavingskeuze, de keuze tussen “ barbarij of socialisme “
