Woensdag 27 juli, in de vroege ochtend, is Pierre Broué overleden. Hij was een Franse historicus, een trotskistische militant en de uitgever van de Cahiers Leon Trotsky. Zijn dood zal overal betreurd worden door militanten van de werkende klasse en revolutionairen.
Pierre Broué was internationaal bekend als een historicus van de internationale revolutionaire beweging. Vijfenveertig jaar lang was hij actief in de trotskistische politiek in Frankrijk en internationaal. Hij schreef belangrijke werken over de Bolsjewistische Partij, de Duitse Revolutie en de Spaanse Revolutie. Hij gaf een Franse editie uit van Trotski’s post-1928 schriften en schreef daarvoor een voorwoord. Hij was een van de centrale figuren in het onderzoek naar Trotski de laatste decennia.
Zijn werken over de Bolsjewistische partij, de Communistische Internationale, de Spaanse Revolutie en vooral zijn recente ‘Leven van Trotski’ worden door velen bewonderd. De biografie van Trotski (Trotsky, Pierre Broué, Fayard, 1988) vormt een gezond tegengif voor de kunstmatige en arrogante bekrompenheid van Isaac Deutscher. Broué’s laatste boek over de Linkse Oppositie was weerom een uitmuntend werk. Jammer genoeg zou het zijn laatste zijn.
Hoe dan ook, Pierre Broué was niet zomaar een intellectueel, hij was niet iemand die boeken schrijft voor universiteiten en de gebeurtenissen becommentarieert vanuit het comfort van zijn zetel. Hij was een actieve en militante revolutionair die zijn leven lang streed voor internationaal socialisme. In zijn jeugd ging hij bij het Franse Verzet om tegen de bezetting van de nazi’s te vechten. Hij ging bij de Communistische Partij, maar kwam al gauw in botsing met de stalinistische leiding. Later werd hij lid van de IVde Internationale en bleef een toegewijde trotskist voor de rest van zijn leven. Zijn revolutionaire geloof in een socialistische toekomst voor de mensheid wankelde nooit. De dag na zijn dood schreef zijn naaste medewerker, vriend en kameraad Jean-Pierre Juy me dat Pierre die revolutionaire hartstocht tot op het allerlaatste moment behield.
Ik leerde Pierre pas in de slotfase van zijn leven kennen. Hij was toen al verwikkeld in zijn allerlaatste gevecht, het gevecht tegen kanker. Ik was voordien al wel vertrouwd met zijn werk en zijn ideeën, vooral via onze gemeenschappelijke vriend Seva (Esteban) Volkov, Trotski’s kleinzoon. Seva Volkov was een naaste vriend van Pierre, voor wie hij een grenzeloze bewondering en respect had. Vele jaren geleden moedigde Pierre Seva aan om meer actief te participeren in politieke activiteiten. Hij vertelde me dat dit één van de dingen was waar hij het meest trots op is. Hij las verheugd het verslag van Seva’s bezoek aan het congres van The Struggle in Pakistan en van zijn bezoek aan het congres van de International Marxist Tendency in 2003.
In 2003 bracht ik Pierre een bezoek toen hij herstelde aan de pittoreske voet van de Franse Alpen. Ik vond hem heel levendig en alert, met een scherpe en erg Gallische humor. Zijn revolutionaire geest scheen door in elke zin. Hij was niet erg geïnteresseerd in het pittoreske uitzicht. Zijn gedachten waren elders: bij de wereldrevolutie. Hij was zoals een tijger die gevangen zit in een kooi, of eerder een oorlogspaard dat niet kan wachten om terug ten strijde te trekken. Ik vroeg hem of hij nog aan het schrijven was. Hij trok zijn schouders op met een gebaar van ongeduld. “Hoe kan ik hier schrijven? Ik heb mijn boeken niet bij me. Ik wil hier weg en weer naar mijn bibliotheek!” Gescheiden zijn van zijn boeken was de ergste marteling voor Pierre.
Dit bezoek, waarbij Greg Oxley, de uitgever van La Riposte me vergezelde, bracht belangrijke resultaten op. Pierre Broué ging enthousiast akkoord om met ons samen te werken voor het Trotsky Project, dat begonnen is met het heruitgeven van de werken van Leon Trotski. Hij zei: “De beslissing van In Defence of Marxism om de werken van Trotski heruit te geven is een uitstekend initiatief dat ik met heel mijn hart steun. De jeugd moet de buitengewone revolutionaire tradities uit het verleden herontdekken.” Ik vroeg hem hoe hij in contact was gekomen met onze stroming. Hij zei: “Toen ik jullie materiaal las op jullie website en op de website van La Riposte, besefte ik dat we al heel lang geleden in contact met elkaar hadden moeten staan en hadden moeten samenwerken. Ik geloof dat we op dezelfde politieke golflengte zitten. Wat politieke analyses en theorieën betreft, staat jullie stroming ver boven de anderen. Nu we eindelijk kennismaken, ben ik zoals je ziet jammer genoeg eerder ziek. Ik moet beter worden zodra ik kan. Dit is een nieuw begin voor me op vele manieren.”
Sindsdien had ik regelmatig contact met Pierre via de telefoon en via mail. Ondanks zijn ziekte toonde hij een grote vastberadenheid (zoals alle revolutionairen was hij een koppig man!). Hij zond ons artikels en schreef een introductie voor de nieuwe editie van Not Guilty!, de conclusies van de Dewey Commissie over de zuiveringsprocessen van Moskou. Hij verontschuldigde zich steeds omdat hij niet vaker kon schrijven en beloofde dit goed te maken zodra zijn gezondheid het toeliet.
Pierre was een man met sterke overtuigingen. Nadat hij met de Lambertisten gebroken had [een extreem-linkse sekte o.l.v. Lambert, nvdr], werkte hij onafhankelijk terwijl hij voortdurend de ideeën van het revolutionaire marxisme en internationalisme – dus het trotskisme – bleef verdedigen. Hij begreep zeer goed de noodzaak voor marxisten om zich te oriënteren naar de massaorganisaties van de werkende klasse. Om die reden werkte hij samen met leden van de linkervleugel van de Franse Socialistische Partij. Zonder twijfel zullen sommigen van hen aanspraak proberen te maken op het ideologische erfgoed van Pierre Broué. Hetzelfde zal gebeuren met bepaalde sektariërs en intellectuele eunuchen, wiens interesse voor het marxisme niet buiten het universitaire college reikt. De echte Pierre Broué was echter geen linkse reformist, sektariër of middenklasse academicus. Iedereen die Pierre kende in de laatste periode van zijn leven, weet heel goed waar zijn sympathie lag. Van het moment dat hij in contact kwam met de International Marxist Tendency en meer bepaald met de website www.marxist.com, maakte hij geen geheim van zijn bewondering voor onze stroming. Wanneer we discussieerden sprak hij steeds als een lid van onze organisatie. Hij had het steeds over ‘ons’, over onze plannen, onze perspectieven enzovoort. Hij vertelde over het bezoek van een aantal Argentijnse trotskisten (van de PTS denk ik): “Zij lijken goede mensen te zijn, we moeten hen voor ons winnen.”
Hij volgde de website www.marxist.com elke dag en gaf er geboeid commentaar bij. Hij was erg enthousiast over ons succes in Pakistan en bovenal over het werk van onze beweging in Venezuela. Hij gaf af op de extreem-linkse groeperingen die niet in staat zijn de Venezolaanse revolutie te vatten en die een sektarische houding aannemen tegenover Chavez. Ook was hij verheugd over mijn ontmoeting met Chavez, die hij als een oprechte revolutionair zag. Bij verschillende gelegenheden zei hij me dat hij onze methode van werken de enige correcte vond – methodes die de ideeën van het revolutionair marxisme verbinden met de echte beweging van de massa’s.
Het feit dat Pierre zich identificeerde met onze strekking bezorgde hem wat problemen. Hij zei me een aantal keren dat bepaalde oude vrienden en kameraden helemaal niet opgezet waren met zijn relaties met ons. Dit verontrustte Pierre geenszins. “Ze bellen me altijd op om te klagen, ze zeggen: wat doe jij bij de Grantists? Dat zijn heel slechte mensen!” Pierre antwoordde dan: “Je zegt dat het slechte mensen zijn, maar ik zie geen slechte mensen, alleen goede kameraden!”
Als een van de grootste experts ter wereld op het vlak van de geschiedenis en de politieke evolutie va de IVde Internationale, had Pierre geen twijfels over de belangrijke rol van Ted Grant. Hij zei dat de geschiedenis van de IVde Internationale er heel anders had uitgezien als het de standpunten die door Ted en de Britse RCP verdedigd werden, had aangenomen. Hij respecteerde en bewonderde Ted enorm. Op Teds negentigste verjaardag zei hij: “Ted Grant is me natuurlijk al jaren bekend. Zoals we in Frankrijk zeggen, lijkt hij al op de wereld te zijn sinds de tijd van Clovis! [een Middeleeuwse Franse vorst, nvdr] Spijtig genoeg denk ik niet dat we al eerder kennis maakten. We hebben wel een gemeenschappelijke vriend, Raoul, die lange tijd een militant was in de trotskistische beweging in Frankrijk. Hij sprak me vaak over Ted en bewonderde hem erg. Hoe dan ook, om een bepaalde reden, misschien uit angst om beschuldigd te worden van fractievorming – zo ging dat immers in de organisatie waarvan we toen beide lid waren – toonde hij me nooit iets van Teds werk. Het spijt me dat ik toen geen moeite heb gedaan om met hem in contact te komen. Enkel de laatste jaren ben ik zijn werk beginnen lezen en ik vind het erg interessant. Ik ben nu in elk geval zeker bereid om met jullie stroming samen te werken. We moeten discussiëren over politiek, over werkmethoden, over onze koers en we moeten proberen volledig akkoord te geraken. Ik denk dat dit zeker mogelijk is.”
Pierre zond een ontroerende boodschap naar Ted Grant: “Ted, je was altijd een vechter. Je hebt vele jaren lang gestreden. Je hebt steeds de revolutionaire ideeën verdedigd. Dit was erg belangrijk werk en je hebt veel bereikt. Nu je negentig bent, ben je geen jong man meer, maar ik denk dat ik nog net je honderdste verjaardag ga bijwonen!” Tragisch genoeg zal deze ontmoeting nooit plaatsvinden. Pierre Broué is niet meer onder ons. Zijn ideeën en werken zullen echter blijven bestaan. Ze zijn een rijke en onsterfelijke bron van inspiratie voor de jongere generatie van revolutionairen uit alle landen.
Om te besluiten zou ik graag het bericht tonen, dat Pierre Broué naar het wereldcongres van de International Marxist Tendency in Barcelona zond vorig jaar: “Aan jullie, mijn vrienden en kameraden, die samenkomen in de tweede grootste stad van de Europese werkende klasse na Petrograd om een schitterende toekomst voor te bereiden. Ik zend jullie mijn genegenheid en bewondering voor jullie werk in de laatste eeuw en aan het begin van een nieuwe eeuw. Jullie zijn een van de beste instrumenten van de mensheid en mogelijk hét beste. Dank u dat jullie bestaan, dat jullie vechten en dat jullie hulp verlenen aan alle klassenstrijders in de hele wereld. Pierre Broué.”
Ik schrijf deze tekst in Barcelona, waar een nieuwe conferentie nieuwe en enthousiasmerende vooruitzichten voor de Marxist Tendency op wereldschaal heeft gebracht. Meer dan tweehonderd revolutionairen van over heel de wereld zijn hier nogmaals samengekomen om de ideeën te verdedigen waar kameraad Pierre Broué een leven lang voor vocht. Deze ochtend bracht ik een korte hommage aan Pierre Broué en we hielden een minuut stilte om zijn dood te betreuren en zijn leven te vieren. Zolang deze krachten bestaan, zolang we leven, ademen en strijden, zal Pierre Broué niet sterven.
We nemen afscheid van een groot revolutionair:
Kameraad Pierre,
Dank u voor uw bestaan, voor het strijden en voor het verlenen van hulp aan alle klassenstrijders ter wereld.
Barcelona, 29 juli 2005
