Auteurs zoals Karl Marx, Friedrich Engels, V.I. Lenin en Leon Trotski hebben een schat aan inzichten en analyses nagelaten. Wie deze werken leest zal merken dat ze vaak ook vandaag nog steeds actueel zijn in de strijd voor socialisme.
In de onderstaande tekst geeft de revolutionaire socialist Leon Trotski een overzicht van de politiek die na de Russische Revolutie werd gevoerd ten aanzien van het gezin en de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Trotski gaat ook in op de oorzaken voor de politiek van Stalin, die heel wat van deze maatregelen zou terugdraaien.
De Oktoberrevolutie heeft oprecht haar verplichtingen ten aanzien van de vrouw vervuld. De jonge regering gaf haar niet alleen gelijke politieke en wettelijke rechten ten opzichte van de man, maar, wat nog veel belangrijker is, deed alles wat ze kon, wat in ieder geval veel meer was dan enig andere regering ooit had gedaan, om haar toegang tot alle vormen van het economische en culturele leven zeker te stellen. Maar zelfs de meest doortastende revolutie, net zoals het “almachtige” Britse parlement, kan vrouwen niet in mannen veranderen; of beter, kan de lasten van zwangerschap, geboorte, zogen en opvoeding van kinderen niet gelijk over man en vrouw verdelen. De revolutie deed een heldhaftige poging om de zogenaamde “hoeksteen” te vernietigen; dat ouderwetse, stoffige en vastgeroeste instituut waarin de vrouwen van de ploeterende massa’s van hun kindertijd tot aan hun dood min of meer slavenarbeid moeten verrichten. De plaats van het gezin als een afgesloten mini-onderneming diende volgens de plannen te worden ingenomen door een afgerond systeem van sociale verzorging en voorzieningen; kraamklinieken, crèches, peuterspeelzalen, scholen, publieke kantines, publieke wasserettes, eerste-hulp-voorzieningen, ziekenhuizen, sanatoria, sportverenigingen, bioscopen enzovoort. De volledige opname van de huishoudelijke taken van het gezin door de instituten van de socialistische samenleving, die alle generaties zou verenigen en bijstaan, moest de vrouw bevrijden en daarmee ook de elkaar liefhebbende stellen, van de duizend jaar oude boeien. Tot op heden is dit probleem der problemen nog niet opgelost. De veertig miljoen Sovjet-gezinnen blijven in overgrote meerderheid broedplaatsen van middeleeuwse vrouwelijke slavernij en waanzin, dagelijkse vernedering van kinderen, honger en kinderlijk bijgeloof. We moeten ons hierover geen illusies maken. En juist om die reden zijn de opeenvolgende veranderingen in het benaderen van de problemen van het gezin in de Sovjet-Unie de beste graadmeter van de werkelijke aard van de Sovjet-samenleving en de evolutie van haar heersende laag.
Het bleek onmogelijk de oude familie te overrompelen. Niet omdat de wil ontbrak en niet omdat het oude gezin zo diep in het hart van mensen zat beklonken. Integendeel, na een korte periode van wantrouwen tegenover de regering en haar crèches, peuter-speelzalen en soortgelijke voorzieningen, begonnen de werkende vrouwen en na hen de meer ontwikkelde boeren, de enorme voordelen van collectieve zorg voor kinderen, net als de vermaatschappelijking van het hele gezinsleven, te waarderen. Helaas was de samenleving te arm en te onderontwikkeld. De werkelijke bronnen van de staat kwamen niet overeen met de plannen en de bedoelingen van de Communistische Partij. Je kan het gezin niet ‘afschaffen’, je moet het vervangen. De werkelijke bevrijding van de vrouw is niet te realiseren op basis van “algemeen gebrek”. De ervaring maakte deze harde werkelijkheid, die Marx tachtig jaar geleden al had geformuleerd, duidelijk.
Deze tekst is het begin van Trotski’s hoofdstuk over het gezin in ‘De verraden revolutie’ (1935). De titel werd toegevoegd. De tekst is ontleend aan het Marxistisch Internet Archief, waar ook het vervolg te lezen is: http://www.marxists.org/nederlands/trotski/1936/verraden-revolutie/7.htm