De industrie in België zit in slechte papieren. Faillissementen volgen elkaar op, overal vallen ontslagen en de productiecapaciteit wordt verminderd. De industriële productie bevindt zich al meer dan een jaar in een recessie. Al in 2022 is de groei vertraagd, maar in 2023 is de productie met 7,3% verminderd. In het laatste kwartaal van 2023 was er zelfs sprake van een daling van 9,9%. (1) In 2024 bleef de industrie achteruitgaan. (2) Dit blijkt ook uit de bedrijvigheid in verschillende havens. Zo kende de haven van Antwerpen vorig jaar de scherpste daling van de industriële productie in veertig jaar. (3) De sluiting van het Vlaamse industriële vlaggenschip Van Hool is een mooie illustratie van deze achteruitgang. Het geplande ontslag van 1.500 werknemers bij Audi Brussels in oktober en nog eens 1.000 volgend jaar verhogen de dreiging van een volledige sluiting van de laatste autofabrikant in de hoofdstad. Andere industriële bedrijven werken met verminderde capaciteit. Wachten op een ommekeer in de economische situatie of ... op een sluiting.
Het kapitalisme als destructieve kracht
Er zijn een aantal redenen voor deze scherpe achteruitgang: de ontoereikende reactie van sommige bedrijven op nieuwe technologieën, weinig innovatie, verstoringen in toeleveringsketens, energieprijzen, enz. Maar deze factoren zijn eigenlijk secundair. Het kapitalisme is in wezen een economisch systeem dat zeer destructief is voor de productiecapaciteit, omdat het ongepland is en gebaseerd op concurrentie (tussen naties en bedrijven). Burgerlijke economen spreken dan van 'creatieve destructie'. In het kapitalisme zijn er ook regelmatig crisissen van overproductie, een kenmerk van het systeem.
Concurrentie
De eliminatie van concurrenten (de wet van de kapitalistische jungle) is geen afwijking van de economie, maar een noodzaak voor het voortbestaan van het kapitalisme. De toename van de concurrentie met China is een belangrijke factor in de tegenslagen van de automobielsector op dit moment. Maar het is ook tussen Europese landen dat de concurrentie woedt. Zwakkere bedrijven en landen betalen de prijs. Op hetzelfde moment dat de Duitse regering een overheidssteunpakket van 5 miljard euro aankondigde voor de bouw van een halfgeleiderfabriek (4), sloot een soortgelijk bedrijf in Oudenaarde (België) zijn deuren. BelGaN, opgericht in 2022, was bedoeld als de spil van een Belgische halfgeleiderindustrie. Duizenden werkende gezinnen worden zo in onzekerheid gedompeld. Aandeelhouders daarentegen worden nooit ontslagen. Faillissement of herstructurering is vaak een zegen voor deze 'couponsnijders'. Het bedrijf floreert met dergelijke maatregelen opnieuw
Klassenstrijd tegenover overleg
Onze vakbonden zijn niet voorbereid op wat ons te wachten staat. Ten eerste, ze onderschatten de crisis van het kapitalisme in grote mate. Ze veronderstellen dat de markteconomie snel weer zijn evenwicht zal hervinden, ze hopen dat de ontslagen werknemers vlug genoeg een nieuwe baan zullen vinden in een markt met een (gedeeltelijk) tekort aan arbeidskrachten. Ten tweede zweren te veel vakbondsleiders bij overleg, d.w.z. het geloof in verzoening tussen tegengestelde sociale klassen. Een handboek van het ABVV Metaal (Vlaamse socialistische metaalbewerkersbond) is tekenend voor deze houding. (5) Dit is een leidraad voor de vakbondsafgevaardigden in geval van herstructurering. Dit document is vanuit technisch oogpunt goed doordacht en steunt volledig op de "spelregels" die tussen werkgevers en vakbonden bestaan om "de schade te beperken". Wat in dit document het meest ontbreekt, is een strategie om het te bestrijden. De woorden 'staking', 'strijd', 'krachtsverhoudingen' (en dus ook 'verandering van de krachtsverhoudingen'), 'algemene vergadering', 'arbeiderscontrole' en andere basisbegrippen van de klassenstrijd komen er nooit in voor.
De aandeelhouders moeten betalen
Het eerste principe dat moet gehanteerd worden, is dat de werknemers de rekening niet mogen betalen. Dit vereist een offensieve en geen defensieve houding van de kant van de vakbonden, zowel in de eisen als in de strijdmethoden. De onmiddellijke vermindering van de arbeidstijd tot 32 of zelfs 30 uur per week en zonder loonverlies om het verlies aan arbeidsplaatsen tegen te gaan, moet de hoofdeis zijn. Als de bazen beweren dat ze niet genoeg geld hebben, laten we dan toegang eisen tot hun echte boekhouding. We zullen kunnen ontdekken wat ze al jaren doen met de winst die wij met ons werk hebben vergaard. Als een bedrijf dreigt te sluiten, laten we dan de nationalisatie ervan eisen onder controle van de werknemers. Van de strijdmethoden zijn het de staking en de bezetting die moeten worden gerehabiliteerd. De vakbeweging moet de horizon van haar strijd verbreden. Het goede initiatief van de vakbonden van de autofabrikant Audi in Brussel, gericht op het organiseren van een nationale betoging "voor de toekomst van de industrie", is een eerste stap in deze richting. Er zullen er nog meer nodig zijn.
-
https://economie.fgov.be/fr/themes/entreprises/analyses-economiques/conjoncture-en België/Overzicht van de economische activiteit
-
https://statbel.fgov.be/fr/themes/indicateurs-conjoncturels/production/production-dans-lindustrie
-
https://www.rtbf.be/article/l-industrie-belge-est-elle-en-train-de-disparaitre-en-silence-11351639
-
https://www.eureporter.co/politics/european-commission/2024/08/21/commission-approves-e5 miljard-dumanse-staatssteunmaatregel-om-esmc-bij-het-opzetten-van-een-nieuwe-halfgeleiderproductiefaciliteit
-
https://www.abvv.be/herstructureringen-handleiding-voor-delegees
Erik Demeester