Vandaag de dag heeft de term vluchtelingen voor veel mensen een negatieve bijklank. De heersende klasse stelt via haar mediakanalen de 'vluchtelingenstroom' voor als medeoorzaak van de huidige economische crisis. Vluchtelingen zijn echter geen oorzaak maar een gevolg van de crisis in het kapitalisme. Hoe kan het ook anders in een wereld waar 90 procent van de rijkdom in handen is van 5 procent van de wereldbevolking?
In België worden naast de Conventie van Genève nauwelijks andere criteria gehanteerd om te beoordelen of iemand recht heeft op bescherming. In deze conventie wordt rekening gehouden met vijf redenen waarom iemand een gegronde vrees kan hebben voor individuele vervolging in eigen land. Een economische reden zit daar niet bij. Voor velen een terecht onderscheid: “we kunnen immers niet heel de wereld onderhouden”. Maar hoe kan je de economische situatie van een land loskoppelen van de politieke situatie? Je kinderen zien sterven aan hongersnood of aan een elders perfect geneesbare ziekte zijn géén legitieme redenen om te vluchten Zolang de regering van het desbetreffende land gewillig is ten opzichte van het Westen wordt het als een veilig land beschouwd. De mensonwaardige omstandigheden waarin men moet overleven doen er dan niet toe. Er zijn bijvoorbeeld landen met een corrupte en moordende regering, maar zij kunnen rekenen op steun van het IMF of de Wereldbank. In ruil daarvoor controleert het westerse imperialisme de economie aldaar en sluit het verder de ogen.
Minder aanvragen maar niet minder vluchtelingen
Tijden waarin twijfels over het heersende economische systeem toenemen, vragen om een zondebok. Gastarbeiders moesten reeds verschillende keren deze rol op zich nemen. Vandaag de vluchtelingen dan maar. Begin dit jaar maakte de Belgische regering bekend dat het aantal asielzoekers in 2002 met een kwart gedaald was ten opzichte van 2001: van 24.549 naar 18.805. Om de autochtone bevolking te sussen wordt immers hard opgetreden. Dit vaak met absurde maatregelen. Bijvoorbeeld met de bed-bad-brood-regeling uit 2000. Mensen die hun aanvraag hebben ingediend kregen voortaan geen OCMW-uitkering meer. Dit moest 'profiteurs' afschrikken. Volgens de regering een succes, volgens het Overlegcentrum voor Integratie van Vluchtelingen echter niet. OCIV stelt vast dat dit beleid net zo goed mensen afschrikt die dringend internationale bescherming nodig hebben en die dus kans zouden maken om in België als vluchteling erkend te worden. Een andere onrustwekkende tendens is dat steeds meer asielzoekers omwille van technische redenen uit de procedure worden gezet (5.263 in 2002!). Hun dossier werd nooit op inhoud bekeken.
Ook op Europees niveau wil men het aantal vluchtelingen zien dalen. Eveneens met redelijk absurde maatregelen, bijvoorbeeld het Britse plan dat in maart 2003 voorgelegd werd aan de Europese Unie. Asielaanvragen zouden niet meer onmiddellijk onderzocht worden. Men zou de vluchtelingen terugsturen naar 'veilige zones' in de regio vanwaar ze afkomstig zijn. Het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) zou beslissen wie bescherming nodig heeft. Voor de Irakese vluchtelingen zou dit ondermeer Iran zijn.
Het is een misvatting dat mensen op de vlucht altijd naar het Westen proberen te komen. Meestal zijn het de buurlanden van conflictregio's, vaak zelf achtergestelde landen, die enorme groepen ontredderden opvangen. Hoewel zij in zo een situatie steun van de UNHCR krijgen, dragen zij zelf een enorme last. Vaak ziet de lokale bevolking lijdzaam toe hoe mensen uit vluchtelingenkampen meer te eten hebben dan zijzelf. Uit cijfers van de UNHCR van 1999 blijkt dat van de naar schatting 50 miljoen vluchtelingen en ontheemden bijna 90 procent in hun eigen land of regio worden opgevangen. Uit de minderheid die wel tot hier geraakt, worden weinigen als vluchteling erkend. In België bijvoorbeeld erkende de regering in 2002 slechts 1.164 mensen als vluchteling op een totaal van 18.805 aanvragen. De rest moest terug.
Het is een illusie dat het aantal vluchtenden evenredig daalt met het aantal asielaanvragen. Een harde aanpak houdt immers ook in dat men mensen reeds aan de grens de toegang weigert, zonder dat ze een aanvraag konden indienen, hoewel dit in strijd is met de wet. Anderen nemen niet het risico uitgewezen te worden en duiken daarom meteen de wereld van mensen zonder papieren in.
De regering moet natuurlijk ook 'links' regelmatig sussen. Dit gebeurt dan niet door een grondige hervorming van het vluchtelingenbeleid tot een humaan beleid, maar wel door het blussen van brandjes. Kijk naar de zaak van de Afghaanse vluchtelingen in de kerk van Elsene. De belangrijkste overwinningen voor hen zijn dat ze individueel een regularisatie van hun dossier kunnen aanvragen, dat ze in elk geval tot begin 2004 mogen blijven én wie een opgeschort uitwijzingsbevel heeft, mag tot de terugkeer hier werken. Deze laatste regel geldt bovendien voor alle vluchtelingen! Niet slecht, maar deze mensen hadden reeds in 2000 en 2001 erkend moeten worden. Er werd toen echter een beslissingsstop ingevoerd omdat de situatie in Afghanistan onduidelijk was!
Vluchten lijkt nu vaak de enige uitweg
Er moet hard opgetreden worden tegenover mensen die rijk worden op de kap van vluchtelingen, zoals mensensmokkelaars en maffiose types die hen hier aan zwartwerk helpen en in ruil daarvoor enkele maanden loon opstrijken. Er zijn ongetwijfeld nog andere vormen van misbruik, maar dat neemt niet weg dat de overgrote meerderheid van de mensen die hun land ontvluchten, dit niet doen om 'rijk' te worden, wel om te overleven of in elk geval om hun leven draaglijker te maken. Niemand verlaat graag de mensen die hij lief had en die hij misschien nooit meer terugziet. Wie zijn land ontvlucht is radeloos, ziet geen toekomst meer.
Het nieuwe regeerakkoord stelt voor om de bevoegdheden rond asielzoekers over te hevelen naar Binnenlandse Zaken. Daardoor zou de nadruk nog meer te komen liggen op veiligheid en controle, en nog minder op het sociale.
In de staat waarin de wereld zich nu bevindt zullen er steeds vluchtelingen zijn. Dit 'vrije' marksysteem bestaat erin dat kapitaal vrij mag reizen en geen grenzen kent, terwijl mensen gevangen zitten tussen grenzen. Erger, velen vinden op hun weg naar een beter leven de dood. Intussen nestelen multinationals zich waar ze de laagste lonen moeten betalen en arbeiders het hardst kunnen uitzuigen.
Hier gekomen worden vluchtelingen vaak nog steeds uitgebuit. Zo zijn er tienduizenden mensen zonder papieren in ons land die dankbaar zijn indien ze kunnen zwartwerken, vaak gevaarlijk werk, niet verzekerd en tegen een hongerloon. Dit komt de Belgische werknemer ook niet ten goede, want wie van ons wil tegen pakweg twee euro per uur in mensonwaardige omstandigheden werken? Toch zijn vluchtelingen, ook 'economische', niet de vijand, zij zijn slachtoffers van hetzelfde systeem. Een systeem in functie van de verrijking van een handjevol mensen en een systeem dat slechts kan overleven door de onderdrukking van de meerderheid van de wereldbevolking. Solidariteit en organisatie van de werkende mensen in eigen land en over de wereld heen, is de enige manier om de strijd tegen uitbuiting en voor een beter leven te winnen.
