De bazen maken winst. Dat wisten we al. Maar dat hun winsten alsmaar blijven stijgen en zelfs recordhoogtes halen is minder geweten. Deze informatie houden ze graag verborgen. Ondertussen blijft de tewerkstelling ter plaatse trappelen of achteruitgaan en volgen de lonen de stijging van de winsten niet. Wat is er aan de hand?
De laatste dagen kwamen de bedrijfsresultaten aan het licht van grote Europese ondernemingen. Total, de oliegigant, maakte verleden jaar 9 miljard euro winst. Een stijging van 23 procent of bijna één vierde. Maar de Belgische ondernemingen doen het ook goed. Zeer goed zelfs. Verleden jaar slaagde Solvay er in om voor de eerste keer een half miljard euro winst binnen te rijven. Belgacom haalde een winst van 922 miljoen euro en besloot een rijkelijk dividend uit te betalen. Mobistar besloot na een winstprestatie van 253 miljoen euro voor de eerste keer een dividend te betalen aan zijn aandeelhouders. Maar Fortis klopt iedereen. Met een winst van 3,358 miljard euro halen ze een absoluut record voor een Belgisch bedrijf. Volgens de analisten hebben bijna alle ondernemingen van de BEL 20 (de 20 belangrijkste ondernemingen die op de Belgische beurs zijn genoteerd) recordwinsten geboekt in 2004. Dit jaar zullen ze zelfs nog verbeteren.
Met de evolutie van de tewerkstelling en de lonen gaat het wel de andere richting uit. Sinds 2001 is het aantal tewerkgestelde arbeiders en bedienden in de privé-sector – 2,7 miljoen – ter plaatse blijven trappelen. De lonen zijn veel trager vooruitgegaan dan de algemene rijkdom in het land. Sinds 1996 is het aandeel van de loontrekkenden en de inkomsten van zelfstandigen stelselmatig blijven dalen als aandeel van de geproduceerde rijkdom. Volgens de Nationale Bank was dat aandeel verleden jaar 2,8 procent kleiner dan in 1996. Eigenlijk zit het aandeel van de lonen in de nationale rijkdom op het niveau van 1989!
Winsten maar geen jobs
“Ja maar”, antwoorden de bazen. “Deze winsten zijn nodig om investeringen mogelijk te maken, nieuwe technologieën en machines te verwerven. De winsten van vandaag zijn de investeringen van morgen en de jobs van overmorgen”, luidt het afgezaagde refrein. Die bewering weerstaat niet aan een nuchtere analyse van de werkelijkheid. Volgens Reginald Savage, raadgever van de studiedienst van het ministerie van Financiën, gaat het slecht met de investeringen (Le Soir, 03/03/05). De winsten dienen niet zozeer om machines op te kopen maar om grote dividenden uit te betalen aan de aandeelhouders en om hun eigen aandelen op te kopen. De economische groei die in België vorig jaar het dubbel was van 2003 (zo’n 2,7 procent) heeft niet voor extra jobs gezorgd. Dat noemen we jobloze groei. Op die manier worden hun winsten nog eens op een mechanische manier verhoogd. Als dat geen mooi voorbeeld is van een parasitair kapitalisme.
Aan de onderhandelingstafel in de sectoren en de bedrijven blijven de bazen echter steen en been klagen. Ze kijken misprijzend neer op de eisenbundels van de vakbonden. In de sector van de voedingsbedrijven, de tweede industriële sector in termen van tewerkstelling, willen de bazen de afgesproken loonnorm van 4,5 procent in het Interprofessioneel Akkoord naar beneden trekken. Te veel zeggen ze. In de Voeding is er slechts ruimte voor een maximale loonstijging van 4,1 procent! Die loonstijging mag ook niet toegepast worden op de minimumlonen van de arbeiders die minder dan vijf jaar anciënniteit hebben. Daarenboven wil het patronaat nog meer flexibiliteit. Ook willen ze prutsen aan het brugpensioen, dat ze liever afgebouwd zien. Het ABVV oordeelt terecht dat dit onaanvaardbaar is. Veel bedrijven presteren glansrijk en maken uitzonderlijke winsten in deze sector. Vandaar dat ABVV Voeding de spits heeft afgebeten met de eerste sectorale stakingsaanzegging.
Geen onderhandelingen zonder strijd
In andere bedrijven en sectoren rommelt het ook. Bij Van Hool, de busconstructeur bij Lier, hebben de arbeiders met verschillende schokstakingen geprobeerd twintig jaar sociale frustratie weg te werken. De directie wou daar niet van horen. Maar hier geldt ook die Vlaamse volkswijsheid: wie niet horen wil, zal voelen. Na verschillende geslaagde werkonderbrekingen is de baas door de knieën moeten gaan en werd er een positief akkoord afgesloten voor de arbeiders.
Het patronaat is zich wel bewust van de gevaren van de huidige toestand in de bedrijven op de vooravond van de sectorale en bedrijfsonderhandelingen. Na de prachtige vakbondsbetoging van 21 december in Brussel is een gedeelte van de arbeidersklasse aan beide kanten van de taalgrens en ook aan beide kanten van de vakbondsgrenzen bereid erin te vliegen om hun rechten ofwel te bewaren ofwel te verbeteren.
Voorbeelden kunnen dit bewijzen. Ten eerste is er de bikkelharde staking van de arbeiders van het glasbedrijf AGC-Automitive in Fleurus. Daar zijn ze nu al meer dan 100 dagen aan het staken tegen de geplande afdanking van 283 collega’s in een bedrijf en een sector die het zeer goed doet. Dan was er ook in Vlaanderen de mooie solidariteitsstaking van de arbeiders van de Berry-groep. Toen naar aanleiding van de sluiting van Fabelta Ninove de directie beweerde dat er geen geld voorhanden was om de wettelijke begeleidingsmaatregelen te betalen, braken er stakingen uit bij de zusterbedrijven Berry Yarns-Ninove (200 man), Berry Yarns-Komen (160), Orotex en Orotuft-Oostrozebeke (250 man), Berry Floor-Menen (350) en ook Berry Tuft en Berry Tapis in Frankrijk. “Ik hoor vaak dat arbeiders niet meer solidair zijn. Deze staking bewijst het tegendeel”, merkte een vakbondsmilitant op. Tenslotte is er natuurlijk de gedeeltelijke overwinning van de mensen van de non-profit. Die leveren nogmaals het bewijs dat strijd loont!
De bazen kunnen proberen in sommige bedrijven de arbeiders te sussen met een aalmoes, zoals bij Picanol. Daar kregen de arbeiders – als compensatie? – voor de schandalige zelfbeloning van 22 miljoen euro van baas Jan Coene, een premie toegeschoven van 250 euro. Nauwelijks 1 miljoen euro in het totaal voor al het personeel! Tijdelijk kan dat wel werken. Zeker als de vakbondsverantwoordelijken in het bedrijf dit willen slikken. Maar vroeg of laat wreekt dat zich.
Het wordt dus hard tegen hard in sommige sectoren en bedrijven in de komende weken en maanden. Zonder strijd kunnen we niets bekomen. Vroeg of laat zal een ander besef moeten groeien bij de vakbondsmilitanten en de mensen in de bedrijven. Namelijk dat het kapitalisme onverenigbaar is met een goed leven en een toekomst voor onze kinderen. Onder het kapitalisme zal altijd alles onderworpen blijven aan de winsthonger van enkelingen.
