De crisis walst over de tewerkstelling. De golf van afdankingen en herstructureringen bereikte deze week een nieuwe piek. Zeven multinationals kondigden op één dag massale ontslagen aan. Dit was een gitzwarte dag voor jobs. In één klap verdwijnen 60.000 banen wereldwijd. In België kost dat opnieuw honderden jobs. Het hele spectrum van economische activiteiten is getroffen, van de elektronicaondernemingen over staal en transport tot de banken en de farmabedrijven.
We maken even de optelsom:
- Sprint Nextel, een Amerikaans telecomconcern (8.000 jobs weg)
- Home Depot, een Amerikaanse doe-het-zelf-keten (7.000 jobs weg)
- Corus, de Brits-Nederlandse staalgroep (3.500 jobs weg).
- Philips, Nederlandse elektronicagroep (6.000 banen weg)
- Caterpillar, Amerikaanse producent van heftrucks en graafmachines (20.000 banen weg)
- ING, de Nederlandse bankgroep (schrapt 7.000 banen)
- Pfizer, een Amerikaans farmabedrijf (gaat wereldwijd vijf fabrieken sluiten en 8.000 banen schrappen)
In een speciaal dossier over tewerkstelling schrijft De Standaard: "Uit een raming door het persagentschap Reuters blijkt dat sinds 1 september 2008 welgeteld 552.520 ontslagen zijn bekendgemaakt. In werkelijkheid zijn het er ongetwijfeld een pak meer, maar de telling van Reuters heeft alleen betrekking op de allergrootste dossiers: in de financiële sector voor bedrijven vanaf 1.000 werknemers, in de 'reguliere economie' voor bedrijven vanaf 2.000 werknemers. Het lijdt geen twijfel dat het banenverlies bij die grote bedrijven een domino-effect heeft veroorzaakt bij duizenden kleinere toeleveringsbedrijven en -bedrijfjes. Het feitelijke aantal ontslagen zal daardoor misschien wel het dubbele bedragen, of zelfs meer, maar niemand kan dat vandaag concreet becijferen."
In België stijgt de druk op Philips, Caterpillar, Pfizer, ING, Agfa-Gevaert en ook bij twee toeleveringsbedrijven voor de auto-industrie, Continental in Mechelen en het Limburgse WCA Alro, De vestiging van Philips in Brugge gaat mogelijk dicht en honderden jobs verdwijnen bij de andere bedrijven.
Niet iedereen is even ongelukkig met die paardenmiddelen. De beleggers juichen toe dat de ‘kosten worden gedrukt'. Voor hen is banenverlies reden voor gejubel. Zo maakte het aandeel van ING een sprong van 28 procent na de aankondiging van het banenverlies. Ondanks de melding van het eerste kwartaalverlies bij Philips sinds 2003 - zowat anderhalf miljard euro - steeg het aandeel met 8,25 procent. Het bericht dat er duizenden jobs op de tocht staan, heeft de slechte winstverwachtingen opgevangen. Of hoe pervers een economisch systeem kan zijn.
In België zijn er sinds 1 september 7.200 jobs gesneuveld. Het zouden er nog veel meer zijn zonder de invoering van tijdelijke werkloosheid. Vele bedrijven hebben hun productie ofwel stopgezet of sterk verminderd in de vorige maanden. De korte tijdelijke werkloosheid wordt nu langdurige tijdelijke werkloosheid. Ook kondigen diezelfde bedrijven naakte ontslagen aan. ABVV Metaal publiceerde onlangs een lijst met honderd bedrijven waar de productie tijdelijk is stopgezet. Voor de betrokken arbeiders is het verlies groot. Tot veertig procent van het inkomen gaat onherroepelijk verloren. Enkel in Vlaanderen telden we 99.300 tijdelijke werklozen in december. In andere bedrijven stellen de bazen inleveringen voor op het loon zoals bij Agfa Gevaert.
Meer dan 160 jaar geleden stelden de jonge Marx en Engels zich de vraag "hoe overwint de bourgeoisie de crisissen?" Hun antwoord is vandaag nog even actueel: "Aan de ene kant door de gedwongen vernietiging van een massa productiekrachten; aan de andere kant door de verovering van nieuwe markten, en de nog grondiger exploitatie van oude markten." Dat is wat we vandaag aan den lijve ondervinden.
Versnipperd syndicaal antwoord
De vakbonden reageren in zeer versnipperde slagorde tegen de ravage die de kapitalistische crisis veroorzaakt. De eerste reactie bij ontslagen is grijpen naar het sociale plan. Begrijpelijk, maar totaal ontoereikend. Hiermee worden geen jobs gered. En een andere job vinden tegen dezelfde voorwaarden als voordien is zeer moeilijk. Als je er maar één vindt. Een arbeider van de staaldraadproducent Bekaert vertelde: "Ja, je kan nog een job vinden als je hier bent afgedankt, een job met een uurloon van 8 euro!" De job die je hebt is dikwijls de enige waar je op kan rekenen. Die moet ten alle prijze behouden worden. De vakbonden laten zich echter in het defensief dringen. In deze tijden van crisis lijkt dit meer op meer op stervensbegeleiding.
De strijd tot het niveau van de bedrijven beperken leidt tot een impasse. Groeiende frustratie en het gevoel van onmacht bij vakbondsmilitanten is hiervan het gevolg. Een politiek alternatief is nodig. Binnen de vakbond begint het daarover te rommelen. Binnen het ABVV klinken stemmen, in de Algemene Centrale en in de bediendenbond, die een algemeen socialistisch antwoord vragen op deze crisis. Sommigen eisen een buitengewoon congres van de vakbond om dit alternatief te formuleren. De eis van een algemene arbeidsduurvermindering zonder loonsverlies wordt naar voor geschoven. De reactie van de top is echter bedroevend. "Met de regering hebben we toch een relanceplan afgesproken", krijgen we te horen in de Hoogstraat.
ABVV Metaal beperkt zich tot de eis dat het optrekken van het begrensd loon bij tijdelijke werkloosheid onmiddellijk moet worden toegepast. Ook wordt er gedweept met een ‘waakzaamheidscomité voor onze industrie'. Wat dat precies inhoudt, weet niemand. Metaalarbeiders hebben vandaag minder dan ooit baat bij loze woorden.
De christelijke bediendenvakbond organiseerde onlangs een studiedag voor haar kaders over de alternatieven op de crisis. Stephen Bouquin, (arbeidssocioloog aan de universiteit van Amiens, en eveneens gekend voor zijn activiteiten met SP.a Rood en als redactielid van Vonk) bracht er een scherpe analyse en krijtlijnen voor een politiek en syndicaal tegenoffensief (zie tekst). Het Waalse ABVV hield in december ook een eerste conferentie met verschillende andere linkse groepen en verenigingen over een alternatief op de globale crisis van het kapitalisme. Dit mondt begin februari uit in een campagne van vormingsactiviteiten en voorstellen (zie www.contre-attaque.be). Allemaal goede stappen, zolang ze gevolgd worden door duidelijke besluiten omtrent een programma en een offensieve actie. Verder moet dit concrete gevolgen hebben voor de aanpak van de strijd in de bedrijven tegen afdankingen en inleveringen. In navolging van de solidariteitsmars met Bekaert Hemiksem denken wij aan een eerste nationale betoging die de individuele bedrijvenstrijd verenigt, bijvoorbeeld rond de eis van arbeidsduurvermindering en de volledige nationalisatie van de banken onder de democratische controle van het personeel en de gemeenschap.
